1.
(V, G; Urt IV 9, Añ, Dv, VocB),
etxakinRef.:
A;
ElexpBerg
. Ignorante, inculto."Idiota", "ignorante" Añ.v. jakinez(2). Tr. Al Norte se documenta en Etcheberri de Ziburu, Oihenart, Hiribarren, J. Etchepare y Xalbador. Al Sur, con ejs. ya en Cardaberaz, es más frecuente, sobre todo en el siglo XX. En DFrec hay 19 ejs., meridionales. Hay un ej. de etxakin en Enbeita (127).
Ez iakiñei dakidanetik karitatezki irakasteko. EZMan II 175.
Presuna ez jakinak. Ib. 11.
Eziakinaren iakitea, onsa erranaren huts-eriztea. OPr 504.
Baña nola añ ezjakiña ta itsua zauden. CbEg II 130.
Dan ez jakiñenak-ere erraz txit egin ditzakeanak. AA III 306s.
Errege edo eskekoa, jakituna edo ezjakiña. AñMisE 14.
Inozente ez jakin asko engaineetako. fBOlg 134.
Munduko gizon arro, itsu ezjakiñak. IztC 209.
Erraiteko liteke zerbeit ez yakinez, / Sobra errexkiegi notaltzen direnez. HbEsk 209.
Bere esan-egin eta ibilleraetan ez-jakin eta moldakaitz bat zan. Lard 156.
Basauntz au bezañ burugabe eta ezjakiñak dira. ArrGB 72.
Ezaupera gitxikoak edo ezjakinak. ItzAzald 139.
Jakintsuak eta ez-jakiñak. Goñi 77.
Arrotz, ez-jakin, herabe, edo buru arin. JEBur 209.
Aideak oso ezjakiñak. AgG 223.
Izango ete az osasuntsua? / Ala erkiña ta / gaxo-gaxoa? / Oso aberats eta yakintsua? / Ala ezyakiñ ta / txiro-txiroa?GMantGoi 13.
Galderik ez egin neri, ezjakiña naiz ta. KIkG 28.
Ez-jakiñak argitzen. Enb 79.
Bretoieraz itzegitea ta ezjakiña izatea jende xearen irudimenean bat ziran. LabY 1933, 254.
Yende-xeak ta ezyakiñak. IrYKBiz 156n.
Etxekoa izaten dek olakoetan ezjakiñena ta ez natxekian ezertxo ere. TAgUzt 104.
Ezjakin bat da!MdePr 113.
Gizagaixo ez iakin oni. OrAitork 216.
Ezjakin baten moduan ez azaltziarren. SMZirik 33.
Ezer ikasi gabeak, ezjakiñak. AndAUzta 86.
Ez zan, orraitio, osoro ez jakiña Nikanor. ErkiagBatB 26.
Txiro ez-jakin batzuri. BEnbNereA 169.
Jakite ez-jakiñ au. GaztMusIx 227.
Ez jakiñak dirala / zertarako galde?Azpillaga(
inUztNoiz 31
).
Gure aurretiko jende ezjakin ari. NEtxLBB 18.
Euskaldun ezjakin bat. XaOdol 27.
Estropada kontuan gipuzkoarrak baiño atzerago gengozan; ezjakiñagoak giñan. EtxabuKontu 154.
Oso ezjakiñak giñala olako gauzetan baserritar legez.Gerrika 202.
Ene soldado berri eta ezjakinaren herabea sumatu zukeen. LarreArtzainE 176.
Ni bezelako ezjakin estudiatu gabeko bat.Albeniz 219.
Ezin sendatuzko ezjakintzat dauka bere burua. MIH 223.
v. tbn. Aran SIgn 102. AB AmaE 174. Alz Ram 31. Munita 71. Bilbao IpuiB 100. Basarri 58. Zait Plat 154. Ibiñ Virgil 36. Onaind STeresa 13.
azpiadiera-1.1.1
(En inesivo, precedido de posesivo).En mi (tu, su, etc.) ignorancia.Cf. EZJAKINEAN. Guziak [S. Antonio] billatzen zuten beren ezjakinetan, [...] argandik ikasteko aldian egin bear zutena. MbIArg I 351.
Gaizo edo alegia gaizo hura ez haatik uste gabean, huts eginik, oneko eskualdeari lotuko, bere ez jakinean, bere zozoan. HUZez 193.
Aurrak zijoazen alaien. Beren ezjakiñean, etzuten atzera begiratzeko tarterik. NEtxLBB 33.
Guk ginuen bakarrik urrikari gaixo gizona gure ezjakinean. LarreArtzainE 98.
Nik ez dudala ezagutzen neure ezjakinean. MIH 386.
azpiadiera-1.2
2.
(V-gip; Lar). Desconocido; secreto."(Adj.), ignorado. Zer izango dan aurreran, gauza ezjakiña
"EtxbaEib.
Ez jakina zala eurentzat bide au. AñNekeA 220.
David Santubarentzat bazirian beriak ez jakinak ta ezkutuzkuak, nos izango dira guretzat geure gurarijak ezagunak ta jakinak?fBIc II 259.
Zenbate onetan ez-jakin asko sartu gabe. Lard 547.
Leku ez-jakin batean. Ib. 174.
Egi aundi au ama izan arte / ez-jakiña zan niretzat. BEnbNereA 182.
v. tbn. Markiegi in Ldi IL 11.
sense-2
II .(Sust.).
azpiadiera-2.1
1.
(V, G ap. A Morf 126; Dv, H s.v. iaquineza). Ignorancia.v. jakinez. Tr. Usado por autores meridionales desde principios del s. XIX; al Norte sólo lo encontramos en Goyhetche y J. Etchepare (aunque cf. ezjakinez en Oihenart).
O zenbat kalte ekartzen dituen ez jakinak!MgCC 109.
Zeinbat itsutasun edo ezjakin daguan gauza onetan. MgCO 147.
Ez jakiñak asko galdu ditu. VMg 71.
Bizi dira borondatezko ez jakin negargarri batean. AA III 410.
Austen badau ezjakin onegaz mandamentua, bekatu egiten dau. AñMisE 139 (cf. infra EZJAKINEZ).
Itsutasun zorigaistoko bategaz ta ez-jakin lainotsu bategaz. fBOlg 4.
Engañau dalako konfesoria bera ez jakiñez, edo ardurarik artu ezaz. JJMgBasEsc 51.
Zeuben ez jakin edo ez aditutiak eskusetan ezpazaitube. Astar II 36.
Horra zer bada ez yakiñak ohi duen egiten. "L'ignorance"
.Gy 28.
Nere ez-jakiñari gogor egiñik. Lard III.
Galtzen det jakituria ta gelditzen zait ezjakiña. Ag Serm 315.Oberik asmatzen duanak osa dezala nere ezjakiña. Mok 3.
Erakusten daukute beren ez-jakinarekin batean halako ahalge izi bat. JEBer 15.
Lenbailen ezjakin artatik atera zedin [Bretoitar erria]. LabY 1933, 253.
Bere amaren bizitzazkoen ezjakin osoan bizi izan zan. TAgUzt 173 (v. tbn. 211).
Eta nori aitortu etekin geiagoz nere ez-iakiña, Zuri baiño. OrAitork 326.
Ez jakiñak makiña bat ausarkeri egin azten zituan. UgaldeIltz 15.
Gure ezjakiñak [Jainkori] erantsi zizkion zeregin oiek. VillJaink 77.
Norbait ezi baledi / ez-jakiña jakiteaz. "Con un no saber sabiendo"
.GaztMusIx 229.
Inoren onginahiak, apetak eta ezjakinak asmatu dituen bitxikeriak. MIH 76.
v. tbn. Etxde JJ 254. Zait Plat 91. NEtx LBB 25. Berron Kijote 79.
azpiadiera-2.2
2.Cosa ignorada, secreto. Isileko edo ezjakina agertuagaz. ItzAzald 110.
Jauna, eman zaidazu indarra nere abotik atera dezadan gizarajo orren ez jakiña!IllPill 9.
azpisarrera-1
EZJAKINEAN (V-m-gip, G-goi).
Ref.: A Morf 126; Etxba Eib; JMB At; Elexp Berg. Inadvertidamente; sin saber. "Ezyakinean egin dabe (V-m), lo han hecho en ignorancia, de buena fe" A Morf 126. "Ezjakiñian eiñdako okerrak, ez dau pekaturik" Etxba Eib. v. EZJAKINEZ. Tr. Propio de la tradición meridional, aunque se documenta por primera vez en Larreguy (en un ej. de interpr. no segura).
Jonathas izan zen bakharra hautsi zuena, ez yakinean bere aitaren debekua. Lg I 269.
Onelako gauz asko ez jakiñean egiten omen dira. AA II 22.
Inok egingo baleu promesa ez jakinian. fBOlg 108.
Alan zeuek alan zeuen agintariak ondo ez yakinean ori egin zenduela. ZavSerm I 12.
Ez jakiñean dedan / zoruaren antza / barkatuko zaitela / daukat esperantza. Echag 221.
Gaurko egunean ere askok eta askok artzen degun gauza ontzat txit gogoz ezkurra egotzitako txokolatea, ezjakiñean bada ere. IztC 153.
Fede onean eta ez-jakiñean dijoan kulpa gabeari bizia kenduko diozu?Lard 22.
Askok, ez iakiñean, ontzat emoten dabe guda barri gogor bat. AgAL 21.
Jose nebarben ibilli bada, ez jakiñean ibilli da. AgG 330.
Ez-iakiñean ankerkeria sartzen zitzaion. OrAitork 139.
Kostako iake ez-jakiñian / ni tranpan arrapetia. BEnbNereA 171.
Ez-jakinean denek behin edo bertze erran ditzazkegu pellokeriak. SoEgHerr 5-2-1959, 1.
Ez-jakiñean edo ustekabean edo pekatu astuna ez dalakoan egindako utsegiterik. MAtxGazt 51.
Ezjakiñean etzaitezela / aukera egiten asi. Olea 171.
Ezjakiñean ere / iñoiz egiten zan [kaltea]. Insausti 186.
Guztiok --ez jakinean edo jakinaren gainean-- irakasle genduena galdu dugu. MIH 259.
azpisarrerakoSense-1.1
(Con egon, eduki, etc.).(Estar, mantener, etc.) en la ignorancia."
Ezjakiñian zendeten Nepalera noiala?
"ElexpBerg.
"
Jateko leku billa ezjakiñian ibili biarrian obe dozu preguntatzia
"Ib. Gipuzkoatarrak erdi ezjakinean zeudela. IztC 373.
Gizonaren biotz barrenean Jaungoikoaren izena bera ere erroetatik atera naiean gazteak ezjakiñean lotzen ditue. TAgGaGo 88.
Zorigaitzez etxekoak ere ez-jakiñean zirauten oraindik. EtxdeJJ 254.
Gaurko bizi-moduan, kortesiarik eza da guztiak edo jende asko arduratzen dan gauzetan ez jakiñian egotia. SMZirik 84.
Ez-ikasi, takar eta alotzek (kirten) eztute iraunbear ez-iakinean.ZaitPlat 71.
Ez jakiñean egoterikan / iñork ez luke merezi. UztSas 224.
Zuria zera ta itz-jale, / ala ez-jakiñean zaude?BerronKijote 67.
azpisarrerakoSense-1.2
(Precedido de genitivo)."
Aman ezjakiñian joaten zan entrenatzera
"Elexp Berg. "Maixuan ezjakiñian esamin guztiekin enteratzen zan" Ib. Askotan bada mediumen bat, norberaren edo besteren ez jakinean. MdePr 337.
azpisarrerakoSense-1.3
(Con complemento). (Quizá podría incluirse aquí el ej. de Lg I 269). Ez jakinian zuin gainti har. Const 27.
Frailliok, ez-jakiñian [...] urdi biren gañian ziarduela Arateikuok, oso izutu ziran. EtxbaIbilt 461.
azpisarrera-2
EZ JAKIN EGIN,
EZ JAKINARENA EGIN.
v. 1 jakin.
azpisarrera-3
EZJAKIN EGIN BERE BURUA,
EZJAKIN EGIN NEURE BURUA (...).
"Simular ignorancia, presentarse uno como si no supiera nada" A. Orrera goazenean ezjakin egin zerorren burua. AArdi 28.
azpisarrera-4
EZJAKINEKO.
a) Incierto. Zerren urten gura leukeen egoera ez jakiñeko eta nekezko onetatik. "Situación incierta y embarazosa" (1846). BBatzarN 165. Urrengo egunian, beste luzekizun barik, iñok ez-jakiñeko tokira aldeko ebala. Etxba Ibilt 460. b) Ignorante. Zaldunak oetan aitzen emon gura izan zetsan, zelan garbi ikusi erain zetsan munduan geixen maite eban emakumia eizako denboran, baña erregiñak, ez-jakiñeko irauntzen eban, ezer aittuko ez baleu letz. Etxba Ibilt 459.
EZJAKINEZ,
EZJAKINAZ.
Inadvertidamente; en la ignorancia, no sabiendo. v. EZJAKINEAN. Gazteak ez iakinez eta zaharrak ezinez, doaz egitekoak deseginez. "Par le peu de savoir"
.OPr 602 (quizá podría interpretarse como ez jakinez, y no como ezjakinez).
Euren borondatez edo ezjakinaz egin deuskuezan ofensa guztiak. AñMisE 24.
Ez jakinez gauzia oker esaten danian. fBIc II 172.
Esan deutsazu ez jakinez ta uste onian. Ib. 172.
Pekatu egingo balu ezjakinez, eta oarkabe egingo balu. UrLev 4, 13.
Ez iltzekuan eta ez illetakuan nola ez baizen prailerik ikusten, edo ez jakiñaz, edo denbora txarragatik. BvAsL 132.
Ezjakinez eta Bateoa artu baga pekatu egin izan ebenak. ItzAzald 148.
Berebil-eramallerik [...] ez-jakiñez zigor-mendera erori ez dedin."Por ignorancia"
.EAEg 21-11-1936, 354.
Mamirik geiena tinta-ontzian uzten dute nagiz, gaiztoz edo ezjakiñez. BerronKijote 176.