(gral.; Lar, Añ, Dv, H),
bearba,
biarba (G-azp),
biarbada (V-gip; VP 12r)
Ref.:
Bon-Ond 171;
A;
Lrq(behar);
EtxbaEib(biarbada);
ElexpBerg(biarbada);
GteErd 161;
ZestErret(
biarba
)
. Acaso, quizá, probablemente, por ventura."Son conocidos los de Beterri por noaski, noaskiro y otros adverbios; por menturaz, bearbada
"LarCor 300s.
"Puede ser que sí, bearbada bai
"Añ(s.v. poder).
"Peut-être; litm. s'il le faut"Dv.
"Ez da asko erabiltzen. Igual da entzunena"ElexpBerg.
Cf. con este sdo. bear baduk en TP Kattalin 181 (bearbada ib. 191).v. 1 agian. Tr. Documentado desde comienzos del s. XVIII en textos de todos los dialectos.
Orai beharbada erranen darotazu Eskuaran hainitz hitz eskas direla. ES 101.
Ordea behar bada boztuko dira, ustez ezen gonbidatzen tudala Marteren suzko eta kharrezko jokho eta habarrots izigarrietara. Ib. 175.
Egiaz gaitz da, eta halatan behar bada idurituko zaitzu ezin dateken gauza bat aiphatzen dudala. Ib. 195.
O ikusi albaleitez emen dauden konzienziak, eta zein zikin bide dauden bearbada. SermAN 7.
Naiko dute beiñ baño geiagotan aditu, ikasi ta gogoan sartu hitzez predikatu ziniena, ta oraingotz bearbada azturik daukatena. LarCarta a Mb 281.
Ta bearbada noiz edo berriz obeko da onelakoak usatzea, Euskerakoak baño. Ib. 279.
Zuek bezain odola garbia duena, eta are bear bada garbiagoa. LarCor 152.
Arrazoi luze edo andi indarsu askok baño, bearbada Euskaldunen biotzetan ejenploak errazago sartu [...] ta probetxu geiago egin edo aterako dute. CbEg II 155s.
Eskuetan auts puska bat ar ezazu: bearbada len ori koroa bat zan. Ib. 142.
Bearbada, ta zure animarako konbeni bada, gaitz onetik libratuko zera. CbEg III 249.
Eta egia esatera, santuen artean, bear bada, asko izango eztira Luisen gisakoak. CbJust 12.
( s. XIX)Hantik gero Franzia / beitügü hartüren / beharbada Lonbarteki / beiniz jüntatüren. 'Je m'allierai peut-être avec les Lombards'
.Xarlem 303.
Beste batzuek, bear bada asko jakiñagoak, dijoaz konbentu batera [...] engañatzeko ezagutzen ez duan Sazerdoteren bat. MgCC 209.
Behar bada hemen gure alderat / amodio sobra zutelakotz, / izan dire purgatoriotarat / aurtikiak hainitz urtekotzat. Monho 126.
Gaur asko ilgo dira; eta bearbada ni lenen. AñEL1 6.
Ave ori zer dan ez dakigu baserriko ta beste nekezaliak; eta biar bada zeuk bere ez. Mg PAb 160.Itxadon egizu arren aurten, bearbada frutua ekarriko dau. AñLoraS 14.
Nai ta ez ill bearra: eta bear bada supitoan, edo uste duen baño lasterrago. Gco I 446.
Ai! eta baziñaki zeñ itsusia dan Komunio gaiztoa! Bearbada arriturik negar egingo zenduke!AA I 418.
Argatik ekusten dira ainbeste ume ta emakume erriz erri eskean, eta bear bada gauza gaiztoagoetan. Ib. 587.
Badu behar bada hanbat denbora, hamar urthe, hogoi urthe Jainkoak behartzen gaituela zenbait ongi egiterat. Dh 216.
Zelan eztaukan ollarrik / amaiketan bagarik / ta goixago bear bada: / "Mari" diño. ZavFab,
RIEV 1907, 97.
Ah! Bear bada ezteustazu luzeroago itxadongo. AñEL2 161.
Garizuma huntan, zeina azkena izanen baita behar bada guretzat. Jaur 104.
Marija gaitik eze, biar bada oraingo galdua ziñan. UrMarIl 8.
Behar bada fable huntan / noa halako bat ezartzera bistan. / Behar bada ere norbaiti / badiduritzoke dudala egiñ ongi. Gy 155 (cf. BEHARBADA ERE).
Egurgille batek, zukeien bakharra, / galdu zuen behin haizkora giderra, / edo hautsi behar bada: / guti du gauzak inporta. Ib. 289.
Munduko mintzoetan ez da hain garbirik; / ez eta behar bada hain gai handikorik. HbEsk 88.
Arteraño izan zan gazterik ederrena eta oiturarik obenetakoa, bear bada, zan. Lard 24.
Askok behar bada saindutzat eta beren adiskidetzat zinerozkaten, noiz eta ere zu [...] traidore bat baizik ez baitzinen. DvLEd 271.
Nexkatuak gerlan ta / mutillak pake, / amorante solasa / dabilate merke; / behar bada norbaitek / fortuna in diroke. Bordel 170.
Jakizazu, aita maitea, Erupa behar bada sekulakotz uzten duzula. Laph 196.
Ori zeñ da? Ori ere zu hill nai zaituen gizon gaiztoren bat da bear bada?ArrGB 106.
Izango zara askorentzako / benturaz poztugarria; / ta bear bada ez gitxirentzat / garratza zelan ozpiña. ABAmaE III.
Lotsa ura etzan biarbada lotsa; inbidi santu bat geiago zan lotsa baño. Bv AsL 167.Elkharri gibel-aldea erakusten zutela, behar bada elkharrekin hasarre edo muthur zirelakotz. ElzbPAd 53.
Huna hitz laburrez Robezpierre, behar bada Erreboluzioneko gaixtaginik handienaren ixtorioa. ElsbFram 124.
Ez ginuen ontsala, behar-bada, solas huntarik hasi behar. HUAurp 102.
Guri üdüri zitzeikegün behar bada, Jesusen ohoriak galthatzen ziala Mariak ager lezan Jinkoaren ama eta Birjina izateko zian loria. IpHil 113.
--Nondik etorren? --[...] Bear bada Mendiolatik? baiña ez, Mendiolakoentzat eskumunak emon deustazanean, beste tokiren batetik etorriko zan. AgAL 58.
( s. XX)I bilddurrez abil astiro-astiro, ta bear bada ondo egitten dok. EchtaJos 125.
Banazka hartuz, baginuke behar bada erraiteko asko bakotxarentzat. JEBur 108.
Eltze betea zeukaten bertako sukaldean, baño beste baserrietan ere zerbait jango zan, eta, bear bada, eltze gozoagoa. AgG 32.
--Andixek nator. --Aitearen da Semearen!!... Ondiño alakorik! Orduan, biarba, ezautu ixango dozu Juane guria. KkAb I 6.
Zenbat iraun zion atsegin horrek erratea ez da errex. Oren bat, beharbada biga, beharbada hirur. ZerbIpuinak 287.
Jende hek hura ikusia dutela, hala hala, aditua ere beharbada. BarbSup 173.
Ikuttu ere ez egitteko agindu zigun Jaunak, bear bada ilko giñekelako. InzaAzalp 47.
Bear bada, Santa Cruzek, bere egiteen garbitasuna emango edo zion. OrSCruz 128.
Onako otzagaz ta onako orduetan emen ibilli biarra esne-saltzen, biar bada ezer be ez saltzeko. KkAb II 161.
Mila plazereki, Katixa, / hori eginen dizugu, / besterik ere behar bada / orai mintzatu behar duzu. PierKat 46.
Ta onuzkero, bear bada, esaten asirik zera: [...]. LdiIL 111.
Inguruan zuloa egin ta ongarria emango diot. Orrela bearbada arnaria ekarriko du. IrYKBiz 289.
Marx nor izan zan, bear bada iñoz eztabe entzun. EguzkGizAuz 63s.
Beharbada auzo-erresumek menduko dute bortxaz gure Eskual-herri xume maitea. LfMurtuts 51.
Gipuzkoan bakarrik pralle prantziskotarrak 8 komentu zituzten [...]; bearbada, bearbada diot, beste Ordenetakoak danak batean aña edo geiago. SMitxAranz 88n.
Ez balitz hain polita izan, sekula kasu eginen ote zion bere alaba besoetakoari? Ez beharbada. MdeHaurB 18.
Guk orduan jakin izan bagenu nor ziñan, bearbada ez genizuke babesik emango. EtxdeJJ 186.
Nitzaz nekatu zera... Ta, bearbada, nigandik aldegiteko zoaz gaur. TxillLet 113.
Zerbait gauza astunen bat iragarriko ete eutsaneko gertakizunetan ebillela uste izan eban; bearba, Jonegazkoagaitik asarre edo agiraka egingo ete eutsan. ErkiagArran 106.
Leen egin dauanak [...] barriro bere, egin lei. Leengo beste, edo bear bada, leen baiño geiago. Ib. 159.
Nik ez dakit norantza ioiazan gure Jauna ta San Pedro. Bear bada urrengo errira sermoien bat edo egitera. BilbaoIpuiB 109.
Ez noia agintzera urrengokoa nungo euskeran egingo dodan, bear bada kiputxez. SMZirik 7.
Zer adierazi nai zukean, zuk noski, Polemark, badakizu, bear bada, nik neronek eztakit, beintzat. ZaitPlat 92.
Bear bada lanean etzuen aunitzik egiñen; bañan yokoko gaietan oberenetakoa zen. IzetaDirG 28.
--Laister dantzara joango al zera? --Beharbada ba... Beharbada ez...LarzIru 45s.
Egungo munduan erlijio-izpirik gabe bizi direnak ez ote dira gero ta ugariagoak? Bai, bearba. VillJaink 26.
Bearbada ezta ori guretzat egokiena. Ib. 180.
Ez zetsan esan gura zergaittik gauza astuna zalako, edo biar bada gauzia astunagua eitxeko. EtxbaIbilt 471.
Gerokoz ez du balio mintzatzea, behar bada iñoiz eginen ez diren gauzak edo ametsak gertatzen aal bailirake. Satr(
inAlzolaAtalak 126
).
Bati geiegi esanda ere / ez degu ondo emango, / bearbada geio gero esango det, / askiko degu oraingo. UztSas 202.
Nahiz ez nuen behin ere pertsularirik entzun, ez ezagutu, eta behar bada hortako, ordukotz pertsularitza nadukan berez den bezalakoa. XaOdol 31.
Beharbada sinetsiko nuzue, bainan soldado joan nintzalarik [behiak] pottak eman nazkon. Etchebarne 26.
Gauza aundia egin gendueIakuan geratu giñan, baña biarbada kaIterako izan zan.Gerrika 54.
Izketaldi ontan luzeegi egingo nuan bearbada, baiña orixe esan nai nuan.Insausti 43.
Hori ez da, behar bada, gizontasun prestua; bai, ordea, soziologia zuzena. MIH 124.
Ameskaitzetan edo ikusiko zuen horrelako zerbait; ilargitarren herrian behar bada. Ib. 383s.
Hori, ordea, Europa zaharreko jokabide horietako bat izango da, beharbada. Ib. 339.
v. tbn. VMg 25. MarIl 1. Arch Fab 9. Legaz III. Noe 69. Ox 198. ArgiDL 6. TAg Uzt 211. Lek SClar 110. Akes Ipiñ 26. Arti Ipuin 49. Ugalde Iltz 50. Osk Kurl 160. Gand Elorri 53. MAtx Gazt 43. Ibiñ Virgil 80. Salav 18. Mattin 67. Etxabu Kontu 21. Ataño TxanKan 91. Onaind STeresa 117. Biarbada: JJMg BasEsc 11. SM Zirik 27. Biarba: Altuna 81. Otx 58.
azpiadiera-1.1
(Uso sust.). Bearbada batean, benturaz denbora izango det batean uztea, ondo izango da?CbEg II 118.
Gaurtik biharrera, egiteko handi hau uztea, zuhurtzia othe da? Astia badelakoan, beharbada baten gainean uztea, zer erhokeria!DvLEd 212.
Badakit ez naizela aproposena, beharbada eta beharbadarik gabe, parte hartu dudan auzia juez bezala epaitzeko. MEIG VII 116.
azpisarrera-1
BEHARBADA ERE(Lar, Añ, BeraLzM). Por si acaso. "(Por si) acaso" Lar y Añ. "Por si acaso yo [sic, por no?] viniere, bearbada ere etorte-ezpanaiz" Lar. Hartarakotz bada, erraberritzen dugularik, behar bada ere, gure manamendua erearoaren hogoian emana. CatLav A, 4r (V 5).
Behar bada ere, gure nausi tenporal eta izpiritualek indarrez erautsi bide zituzten Euskaldunen gogo-bihotzetatik paganu-usain gehiegi zeukaten herri sinespenak...MdePr 265.
azpisarrera-2
BEHARBADAKO(BN-baig ap. A; Urt, Lar, Añ). "De peut être, benturazkoa, beharbadakoa" Urt Gram 54. "Futuros, contingentes, etorkizun bearbadakoak" Lar y Añ. "Beharbadakoak, contingentes (Añ). Untsa behar-badakoa (BN-baig), muy casual será si es que sucede" A.