Tr. Documentado ya en Leiçarraga, es de uso casi gral, aunque entre los suletinos sólo hallamos un ej. de ezkuntza (ezkuntzaz ) en Constantin, junto a varios ejs. de ezkuntze . En DFrec hay 62 ejs. de ezkontza .
sense-1
1.
(V; Lcc(
-ea
), SP, Urt I 83, HtVocGr, VP 23v, Lar, Añ, Lecl, Dv, H),
ezkontzaa (V-gip),
ezkonza (B; ArchVocGr, VocBN, VocB),
ezkuntza,
eskontza (Volt 94, SP, Mic(
-nsea
), Lar),
eskontzaa (V-gip)
Ref.:
A(
ezkontza, ezkonza
);
IzArOñ(
eskóntzaa, ezkontzaia
);
EtxbaEib
. Boda, casamiento; matrimonio. Honorable da guzién artean ezkonzá eta ohe makula gabea. LçHe 13, 4 (He, Dv, Ol, Ker, IBk, IBe ezkontza
).
Nai bako ezkonzea nekea ta kaltea. RS 282.
Oñak otz elexarakoz, bero ezkonzarakoz. Ib. 142.
Iongoikoa, zuk zinduen ezkontza ordenatu. EZMan II 69.
Anunzioa, ordena edo apeztasuna, ezkonza. Harb 24.
Bastartak, ezkontzaz landan eta kanpoan egiñak. Ax 361 (V 239).
Ezkontza sainduaren xedera eta intenzionera behatzen dutenak. SPPhil 252.
Batak berzeari ezkonzako fedea leialki begiratzea. CatLav 134 (V 70).
Zazpigarrena ezkontza, matrimonioa. CatBurg 574.
Ezkontzara bage garbiro ta birjen bizitzea. MbIArg I 130.
Emaztea ta zu ezkontzako Sakramentuaren graziaz bat zeratela. CbEg III 370.
Ezkonzen badira dispensa baga, eztau ezkonzeak balio. Oe 150.
Agian bigarren ezkontza batek arinduko du zuen alharguntzaren dolua. Lg I 244.
Zer egin bear da neor malhüros denian ezkonzan?CatLan 160.
Matrimonioa edo eskóntza. LEMatr3 221.
Ezkontza usietan sartutzen dira. MgCC 164.
Gauz oek, eta ezkonza eragozten duen beste asko. AA I 561.
Ezkongeijak alkar engainetan badabee ezkontzako tratuban. fBIc III 336.
Beren ezkontzako lehen fruitua. MarIl 96.
Doña Mariarekin Duke de Orleansen ezkontza erabakitzera. IztC 461.
Jakoben ezkontza beren odoleko batekin. Lard 34.
Bere etxeko andrearekin egin zuen ezkontzak aberastu zuen. HbEgia 78.
Bere ezkontza legeaz kontrakotzat eman. ArrMay 153.
Adema zenak lehen ezkontza benedikatu zuelarik Hazparneko herrian. HUAurp 163.
Oirik bako eskontzea. AzcPB 233 (en Ur PoBasc 183 ezk-
).
Jaunak bedeinkatu egian eskontzea. ItzAzald 173.
( s. XX)Nik eztot ioiz Josetxogaz euki ezkontza auturik. EchtaJos 288.
Mikalla ta Iñazio Mariren ezkontza. AgG 41.
Ezkontza txerri-tratua dala uste al dezu?AlzBurr 16.
Haur bat bazuten, bigarren ezkontzakoa. BarbLeg 68.
Ezkontzak ezkondua zertara beartzen. OrEus 362.
Ezkontza azke edo librea, gogozko ezkontza atsegintsua egiteko asmua ei dauko Alkargokeriak. EguzkGizAuz 86.
Haurrak bazituen bere ezkontzatik. ZerbIxtS 108.
Beraren amakin ezkontza zantarrez lotutako gizakumea. ZaitSof 133.
Zarata-jai au ezkontz-bezperaraño egin oi zien. EtxdeJJ 172.
Seme bat eta alaba bi izan zituan ezkontza bizitzan. ErkiagArran 16.
Neska gazte bat ezagutu nahi luke ezkontzari buruz. JEtchep 90.
Arima ta Kristoren arteko ezkontza. Onaind(
inGaztMusIx 150
).
Ezkontza-lokarriak lotzen ditu estuki. MAtxGazt 26.
Ezkontzia eskatzeko. EtxbaIbilt 483.
Ain gogoz prestatutako lege-ezkontza. NEtxLBB 64.
Bere alabaren sasi-ezkontza. Ib. 54.
Ezkontza horri esker. ArdoySFran 66.
Eguerdiko amabietan zan gure ezkontza.JAzpiroz 191.
Ezkontza bada bikotearen / lotura edo buztarri.Ayesta 138.
Ezkontza hori ere, betikotz, zinez!LarreArtzainE 71.
Ezkontza batera joanak baikinen. MIH 230.
v. tbn. Mat 114. FPrBN 9. Gç 215. ES 229. CatBurg 33. Brtc 64. Ub 192. Monho 130. Gco II 45. JJMg BasEsc 255. CatLlo 42. Echag 227. CatLuz 21. It Fab 173. CatBus 28. Gy 131. Legaz 36. Xe 266. PE 65. Sor AuOst 92. Bv AsL 91. AB AmaE 325. Urruz Urz 42. Jnn SBi 22. Elsb Fram 175. CatJauf 131. JE Bur 131. Ill Testim 7. Lh Yol 46. KIkV 83. KIkG 78. Ox 206. Enb 198. Etcham 150. Lab EEguna 113. Otx 85. Ir YKBiz 394. ABar Goi 34. TAg Uzt 309. Lf Murtuts 54. JAIraz Bizia 67. Etxde JJ 105. Mde Pr 182. Txill Let 64. Anab Poli 138. Bilbao IpuiB 273. BEnb NereA 260. Akes Ipiñ 13. Arti MaldanB 231. Vill Jaink 158. Larz Senper 42. Ibiñ Virgil 117. Mattin 140. Xa Odol 13. Uzt Sas 106. Berron Kijote 139. Ataño TxanKan 176. Eskontza: SP Phil 332. CatLan 14. Astar II 80. CatBus 33. Ag Kr 111. Lab EEguna 100. Zait Sof 91.
azpiadiera-1.1
(Fig.).Unión. Argi-ilunpeen ezkontza etorri da. MdePr 308.
Ez da gehienetan zorionekoa izaten euskal idazle eta euskalariaren arteko ezkontza, bata bestearen kaltean ari baitira beti. MIH 262.
sense-2
2."(V-m), piezas de piedra que sirven de base al marco de la puerta"A.
azpisarrera-1
EZKONTZA-AHAIDE (ezkontzahaideH, ezkontzaideV, G, AN ap. A
; Añ, H, eskontzaideLar). Pariente por afinidad.
"Afines así [por casamiento], ezkontzaideak
"Lar.
Birjiniaren ezkontzahaidea zen, urrundanik bad-ere. Birjin 92.
Zearraideak (ezkontz-aide) goratzarrez eta elesariz izendatzen ditu. ZaitPlat 7.
azpisarrera-2
EZKONTZA APURTU. Divorciarse.
"
Ezkontza apurtuteko bidean daoz (V-arr)"GteErd 290.
azpisarrera-3
EZKONTZA-ASEGARRI. Satisfacción matrimonial.
Bere tankerako emakume geienak bezala ezkontz-asegarriarekin ziaro onbideratuko zela. EtxdeJJ 139.
EZKONTZA-HAUSLE,
EZKONTZA-HAUSTAILE. Adúltero.
Ez naz ba, beste lez bidegabea, / ez lapurra eta eskontzauslea. GMantGoi 98.
Lapurrak, makurrak, ezkontza-ausleak bezelakoa. IrYKBiz 343.
Gizaldi gaizto ta ezkontzausle onek ezaupide bat eskatzen du. Ib. 166.
Ez lizunak, ez sasi-jainkozaleak, ez ezkontz-ausleak. MAtxGazt 40.
Lapurra, gaiztoa, ezkontzauslea. EgutAr 25-7-1964 (ap. DRA
).
azpisarrera-6
EZKONTZA-HAUSTE.
azpisarrerakoSense-6.1
a)Divorcio.
Ezkontzaustiak (divorcios) biztanliak baño iru aldiz laxterrago geitzen dira.JBDev 1919, 285.
Ezkontza-auste edo "divorcio civil" deritzan orrek, askatu al dezake ezkontzako uztarririk?KIkG 79.
Yesusek ordea bere Lege Berrian kentzen du baimen ori, edozein ezkontza-auste debekatzen du. IrYKBiz 123.
Armentia-tarren ezkontzausteaz asi zait mintzatzen. TxillLet 83.
Ta nora joango zirean ba ezkontza-austearen billa?BilbaoIpuiB 146.
Biotzaren eskubideak aotan artzen dituzte ezkontza austearen zaleek. VillJaink 162.
Bertset hau aipatuko du Kristok ezkontza-hausteaz jazarriko zaizkonean eztabadaka. BiblGen 2, 24n.
EZKONTZA HAUTSARAZI. Hacer cometer adulterio.
Bere emaztea uzten duen edozeñek (lizunkeriagatik uzten ezpadu beintzat) ezkontza autsi-arazten dio. IrYKBiz 123.
azpisarrera-8
EZKONTZA HAUTSI.
azpisarrerakoSense-8.1
a)Anular, invalidar un matrimonio.
Ezkonza hausten duen trabu batekin dakiela ezkonzen denak. CatLav 319 (V 158).
azpiadiera-1.1
Divorciar(se), disolver el matrimonio.
Jesu-Kristok erran du ez ditakela ezkontza hauts. CatJauf 130.
Lege Zarrak ematen zuen aldiz ezkontza austeko baimena, ezkonduak berexi ta bizi-alarguntzeko eskubidea. IrYKBiz 123.
Ezkondu ginduzan legez, ezkontzea ausiteko almena badaukala Berorrek entzun dogu-ta. BilbaoIpuiB 146.
Gutxitan austen dute ezkontza. AnabAprika 54.
Eztute begirik ezkontza ausi eziñaren edertasun morala ikusteko. VillJaink 162.
Ez ezkontza hautsi. MIH 311.
azpiadiera-1.2
No llegar a celebrar(se) un matrimonio.
Ezkontza zergatik hautsi den egiazko zioa jakiten badute. MdeHaurB 41.
azpisarrerakoSense-8.2
b)Cometer adulterio.
Edozeñek emakume bati begiratzen badio, aren zale izateko, arekin ezkontza-autsi du bere biotzean. IrYKBiz 122.
azpisarrera-9
EZKONTZA-BEKATU. "Adulterio, ezkonz-bekatu
"Añ.
azpisarrera-10
EZKONTZA-BERBA (Añ; ezkonz-b.Añ). "Esponsales"Añ.
Bere amak ifiñi eutsan koroeagaz aren ezkontza berbako ta beraren biotzaren pozeko egunean. "
In die desponsationis illius"
.CantCS(V) 3, 11 ((G) ezkontza itzeko, Dv, Echn ezkontzeko egunean, Ol eztai egunean, Ker eztegu-egunean.
azpisarrerakoSense-10.1
Palabra de matrimonio. Martin ezan azartuten ezkontza berbarik egitten. EchtaJos 128.
azpisarrera-11
EZKONTZA-BERBAKO. "
Ezkontza-berbako (V-oroz-arr-m), esponsales"A(que cita un ej. de CantCS, seguramente de de ezkontza-berba
).
azpisarrera-12
EZKONTZA-BIDE.
azpisarrerakoSense-12.1
a)Vida, estado matrimonial.
Zuretzat zer nai ote du? Ezkontza-bidea ala birjintasun bidea?MAtxGazt 106.
azpisarrerakoSense-12.2
b)Camino hacia el matrimonio; noviazgo.
Berandu esnatu, berandu jakin ezkontza-bideak nola ziran. NEtxLBB 87.
Gaztetan ezkontza-bidea artzeko gatzik izan ezpazenduan. Ib. 88.
Neska-mutillen batzuk ezkontza-bideak austen bazituzten.TxGarmBordaB 84.
azpisarrera-13
EZKONTZA-DESEGILE. (Circunstancia) que anula el matrimonio.
Ezkondu izan diranak eragozpen eskontza-desegilleagaz. ItzAzald 172.
azpisarrera-14
EZKONTZA-EGILE. Casamentero.
"Auspex, ezkontzegille nausia
"Urt III 213.
Jakiten danean Erretore edo beste konfesoren bat dala ezkontzagillea. AA I 234.
azpisarrera-15
EZKONTZA EGIN.
azpisarrerakoSense-15.1
a)Contraer matrimonio.
Orziral larunbatetan / Eztuk haragi ianen, / Ez muga debekuetan / Ezkontzarik egiñen. EZEliç 105.
Ezkontza bear badu / aberatsak egin, / nobiak zenbat duen / lenaz beau jakin. ItFab 173.
Amak utzi Baigorrirat, egin dezan / Ezkontza. Ox 113.
Amabostetik amabi dira / ezkontza egin zutenak, / Iru bakarrik ikusten ditut / orain ezkongai daudenak. Basarri 118.
Ijitoak ezkontza egiten zutela lurrezko eltzea gora botata. BBarand 169.
azpiadiera-1.1
(Con adj., determinantes, etc.).Hacer una (buena, mala, etc.) boda.
Len izanen etzuten ezkonza egiteko. MbIArg I 221.
Bereziki Jaun jaunak ez lezake egin / hanbat ezkontza eder suntsun xilorekin. BertsZB 149.
Jagokuen ezkontzia egiteko umiai ezer emon gura ez deutsen gurasuak. fBIc III 350.
Semiak gurasuak nai ez leukien eskonzia egiten dabeenian. Astar II 96.
Begiratu biar det zer ezkontza egiten duben alabak. AlzBern 74.
Aphezak eta auzaphezak / benedikatu ezkontzak / egiten dituzte bethi. MdePo 34.
Bere eta Gabrielaren familiaren interesei jarraikiz arrazoizko ezkontza bat egiteko. MdePr 176.
Arrebak, baserri onekoak ziranez ezkontza ona egin zuten. EtxdeJJ 68.
Mutilzar geratu baño ezkontza on bat egitia oba dala. BilbaoIpuiB 144.
Ezkontza aberatsa behar zuen egin. ArdoySFran 67.
Lau etxalde horietako ezkontzak eginak izan ziren zortzi hamar urte barne. Etchebarne 22.
azpiadiera-1.2
(Impers.).Celebrarse una boda.
Trentoko Konzilio sagraduaz batean Españan lenengo egin zan ezkontza. CbJust 19s.
Juez aurreti egiten dirian ezkontzak. fBIc III 361.
Egin zen beraz ezkontza. JnnSBi 97.
Eskontzea egin eta bereala esaten dan Meza. ItzAzald 175.
Iru egun-barru ezkontzea egin zan. Altuna 74.
Errotako ezkontza ori egin barik gelditu bazan be. AkesIpiñ 30.
azpiadiera-1.3
Celebrar una boda.
Doña Martak ezkontza Jainkoaren gustora egiteko Meza asko [...] esan erazo zituen. CbJust 20.
Tamnataronz, ezkontza egitera, bazijoazen. Lard 140.
azpiadiera-1.4
Oficiar un matrimonio.
Uste det ardo asko edaten duenak ur asko edaten duela, bada gure trabenariak erretoreak baño obeki dakite ezkontzak egiten. UrruzUrz 53.
Emoten eutsala Eleizeari eskontzea egiteko eskubidea. ItzAzald 171.
Ez ote duen, oro konda, bataio bezenbat ezkontza egin Frantsesek. ArdoySFran 186.
azpisarrerakoSense-15.2
b)Preparar, organizar una boda.
Ezkontza baten osoki egitekotzat, hirur gauza behar dira, nihork ezkondu nahi duen donzeillaz edo andre gaiaz bezanbatean. SPPhil 149 (He 151 zarratzekotzat
).
Ta deabruak egindako ezkontza ori nolakoa irtengo ta izango da?CbEg III 361.
Ezkontzia egin ezkero, ez dabee ezkongeijak edo nobijo nobijak etxe baten egon biar. fBIc III 336.
Sarri egiten dira onelakuen ezkontzaak fiesta ta alkarregaz nasaitasunetan oi dabilltzan okasinoietan. JJMgBasEsc 248.
Luis hamalaurgarrena / Eta Philip laurgarrena / Bidasoaren uretan / Irlaxka ospatu batetan / Elkhar-ganatzen direla / Ezkontza bat egiñ han behar dutela. Gy 184.
Ene ixilik egin / dutenek ezkontza / Saldu nahi ninduten / Animalien gisa. Bordel 126.
Aitak egiña nuan ezkontza, / amak nai zuen artzia. Xe 266.
Ezkontza egin due / nere berri gabe. PE 69.
Ezkontza egin eta / Itsasoz joan zira. LuzKant 143.
Gurasuak egindako ezkontza. AlzBern 51.
Nola egin zen Izaaken ezkontza?ZerbIxtS 36.
Bi edo iru aldiz lagundu diotala etxera ta ezkontza egiña izaten du zenbaitek. TxGarmBordaB 91.
Garai batean, seme-alaben ezkontzak gurasoak egiten omen zituzten. BBarand 31.
azpisarrera-16
EZKONTZA-EGUN. Día de la boda.
v. ezkon-egun. Euren ezkontz-egunean. Enb 140.
Ezkontza-eguna. LauxBBa 54.
Nik naikua dot ezkontza egunian imiñi eusten zillarrezko onegaz. Otx 126.
Ezkontza egun bezperan etxetik aienatu ziran. EtxdeJJ 90 (172 ezkontz egun
).
Jakin eben guztiak Zingulinen ezkontzegunaren barri. ErkiagArran 20.
Ezkontza-egun txarrik ez dago. BEnbNereA 175.
Ez omen dute ezagutzen ezkontza-egun bertaraño. AnabAprika 54.
Ezkontza-eguna, ondo izanaren biaramuna. MAtxGazt 33.
Baietza baldin bazan, ezkontz-egunekoa bezela betirakoa izan zedilla. JAzpiroz 164 (
ezkontza-egun ib. 190).
v. tbn. NEtx LBB 119. Ezkontz-egun: Etxabu Kontu 88.
azpisarrera-17
EZKONTZA-ERA. Costumbre matrimonial.
Erromatarren ezkontz-erak aitatzen ditu emen. Zuzi-argitara, senarraren etxera eraman oi zuten emaztea. IbiñVirgil 58.
azpisarrera-18
EZKONTZA-ETSAI. Enemigo del matrimonio.
Ezkonz-etsaiak ziran Simon Mago, Manes gaiztoa, orien eskolar guziak. MbIArg I 177.
azpisarrera-19
EZKONTZA-EZTEI. Fiesta de bodas.
"Adornare nuptias, ezkontzeztaiak preparatzea
"Urt I 223.
v. ezkon-eztei. Erri batean izandu zirala ezkonz bat eta ezkonz-ezteiak. MbIArg I 178.
Etziran ezkonz-ezteian sartuko. Ib. 178.
azpisarrera-20
EZKONTZA GALDU. Frustrar(se) una boda.
Galerazoko ote dit ezkontza galtzeko munduarekin aserratzeko perillak?AA III 511.
Zeinbat ezkontza galduten ditubee miin gaistuak. fBIc II 212.
Zure partez galdu zan ezkontza a. Ib. 177.
Ezkontza egiña edo igaroa barriakaz eta zeure miiñ gaistoagaz galdu dozunez. AñEL2 143.
Ainbesteraño ez det sentitzen / gure ezkontza galtzia. PE 53.
Orrela izate ezkeroz, ezkontza galdu bearko dezutela. MocDamu 29.
Antoni ta Anjelen arteko ezkontzea galduko zala barriro. AgKr 181.
Ez altziok ezkontza ori galtzeko neurririk?AgG 242.
Ene ezkontza galdu da. LuzKant 147.
Intenzio aundiagaz / ezkontza galdutzen. Balad 230.
Ezkontza galdutako bertsoak. AZavala(
inMEIG III 96
).
azpisarrerakoSense-20.1
Perder la oportunidad de una boda. Neskatila arek galduko dau eskonza on bat. Astar II 183.
azpisarrera-21
EZKONTZA-HITZ.
azpisarrerakoSense-21.1
a)Promesa de matrimonio.
"Esposo [...] ezkontza (V) berba (G) itz emana
"Añ.
v. ezkon-hitz. Au erraz gertatzen da ezkontz-itzetan sartuak daudenakiñ. AA II 142.
Aren ezkontza itzeko eta beraren biotzaren pozeko egunean. CantCS(G) 3, 11.
Aita gudara joan aurretik ezkontz itzez bere burua lotu zun Muñoatarrarenakin. EtxdeAlosT 59.
azpisarrerakoSense-21.2
b)Promesa que se hace en la boda.
Aiuntamentuan ezkontz-itza alkarri ematea naikoa degu. NEtxLBB 45.
azpisarrera-22
EZKONTZA-JAI. Fiesta de bodas.
Orain ezkontza-jaia zan atsaldean. AnabPoli 94.
azpisarrera-23
EZKONTZAKO BERBA. Promesa de matrimonio.
v. EZKONTZA-BERBA. Onestidadeko aidetasun au dator ezkonzako berbea emonetati. Oe 149 (en la misma pág. tbn. ezkonzeko berbea
).
Ezkontzako berba emon ezkero. AñMisE 211.
Emon beeban ez beebango ezkontzako berba bat gaiti auzitan dabiltzanak. fBOlg 202.
Ezkontzako berbia ta aginduba gauza andija ta astuna da. fBIc III 358.
Ainbeste ezkontzako berba ariñ ta ondo pensau bagaak. JJMgBasEsc 248.
Eskonzako berbia noribait emonik gero ukatuten deutsanak. Astar II 183.
Bein ezkontzako berbea emon ezkeitio. AñEL2 149.
Ete eukan ezkontzako / emonda berbarik. AzcPB 81.
azpisarrerakoSense-23.1
Eskontzarako berbia emoebanean. AgAL 138.
azpisarrera-24
EZKONTZAKO EGINBIDE.
azpisarrerakoSense-24.1
a)Débito conyugal.
Bere lagunari ezkontzako eginbidea pagatzen dioena ezta Sakramendu sainduaz gabetu behar. SPPhil 166.
Bere lagunaren gonbidatzea ezkontzako eginbidearen emaitera. Ib. 166.
Ezkontzako egiñbidea errendatu behar da [...] haurren izateko esparantzarekin baliz bezala. HePhil 412.
azpisarrerakoSense-24.2
b)Deberes de los esposos.
--Nola behar da errezebitu Ezkontzako Sakramendua? --Izan behar da graziazko estatuan, eta behar dire Ezkontzako eginbideak jakin. CatJauf 130.
azpisarrera-25
EZKONTZAKO HITZ. Promesa de matrimonio.
Legezko lehen urratsa zen ezkontzako hitza edo tratua. Othoizlari 1968 (7), 6.
azpisarrerakoSense-25.1
(
ezkontzarako hitz
). Ezkontzarako itzak alkarri emanik daudenak. OA 161.
Ezteutsu berak ezkontzarako itzik emon?AgKr 160.
azpisarrera-26
EZKONTZA-KUTSATZE. Adulterio.
Euren ezkontza-kutsatzeari buruz etzan len bezela marmariorik. EtxdeJJ 237.
azpisarrera-27
EZKONTZA-LAGUN. Cónyuge.
v. ezkonlagun (2). Ezkontza-laguna aukeratzeko garaia iritxi zaienean. MAtxGazt 75.
Maitasuna gorde zazu garbi ta gordin zure ezkontza-lagunari bakarrik eskeintzeko. Ib. 34.
EZKONTZAN. (Pedir, dar, tomar, etc.) en matrimonio.
v. EZKONTZAZ. Alaba hura hari ezkontzan ematerat zagoela. Lg I 281.
Davitek galdetu zuen Abigail ezkontzan. Ib. 287.
Mundu onetako semeak ezkontzen dira, eta alabak dira emanak ezkontzan. BrunetLc 20, 34 (Oteiza dira ematen eskonzan
).
azpisarrera-30
EZKONTZA NAHASI. Cometer adulterio.
Engrazi ezkontza nahasten asia zela. EtxdeJJ 181.
Ohaide berriekin ezkontza naasten zunean. OrAitork 228.
azpisarrera-31
EZKONTZA-NAHASKETA. Adulterio.
v. EZKONTZA-NAHASTE. Engrazirekin ezkontz nahasketan topa zuten bakarra Mattin zela. EtxdeJJ 163.
azpisarrera-32
EZKONTZA-NAHASLE,
EZKONTZA-NAHASTAILE. Adúltero.
Beste gizonak [...] bezela, lapur, oker ta ezkontza-nasle ez naizalako. OlLc 18, 11 (Ker ezkontza-naastaille, IBk ezkontz-nahasle, IBe ezkontza-nahasle; Lç, He, Oteiza, Brunet adultero, Dv emakoi
).
Pizti ezkontza-nasle ta aidekeri-egille orrek. AmezHamlet 44.
Bi ezkontz-nahasleak ikararen mendeko biurtu ziran. EtxdeJJ 112 (176 ezkontza-nahasle; 174 ezkontza-nahastalle
).
Jupiter ostosgille ta ezkontza-naasle. OrAitork 30.
azpisarrera-33
EZKONTZA-NAHASTE. Adulterio.
Ezkontz nahastea bi urteko illunaldiakin zigorkatzen dik legeak. EtxdeJJ 149.
Xalbat eta Engraziren arteko ezkontz-naste laidogarriaren xamurkeri guziak. Ib. 113.
azpisarrera-34
EZKONTZA-OHE. Lecho conyugal.
"Cadurcum, [...] ezkontzohea, ezkontzetako ohéa
"Urt IV 3.
Irten bedi senarra bere ezkontzaoetik eta emaztea bere eztoitik. UrIoel 2, 16 (ap. A; Dv etzauntza, Ol etzangu, Ker lo-gela
).
Eskontza-oe gabe ta eztei-eresirik gabe atso zaartzea. ZaitSof 36.
Ama baten eskontza oeko añenok!'Lecho materno'
.Ib. 185.
azpisarrera-35
EZKONTZA-ORNI (V-arr ap. A
; ezkontzorniA). Arras.
azpisarrera-36
EZKONTZA OSATU. Consumar el matrimonio.
Eta ezkonza osatu bage dauden bitartean, boto edo promesa kunplitzeko obligazioan daude. Gco II 569.
azpisarrera-37
EZKONTZAPEAN. Dentro del vínculo matrimonial.
Pixka bat bigundu zuten, legezko ezkontzapean sar zedin. NEtxLBB 57.
azpisarrera-38
EZKONTZA-TRATU. Acuerdo de matrimonio.
Kontuz egin bite / Ezkontza tratiak / Engana ez ditezen / Adinez gaztiak. (1915). LuzKant 142.
Gaurko ogi ta bigarko gose / oraingo ezkontz-tratuak, / egun batean muki jaten da / besten dibortziatuak. Ayesta 126.
EZKONTZA URRATU. Disolver(se) el matrimonio.
Ezkontza urratu ote diteke?IrYKBiz 346.
azpisarrera-41
EZKONTZA-XEDE. Compromiso matrimonial.
Ahaide eta ezagun batzuei idatzi zien [...] laburzki esanaz ezkontza-xedea hautsi zuela. MdeHaurB 48.
azpisarrera-42
EZKONTZAZ. (Tomar, unir, dar, etc.) en matrimonio.
"
Neska ezkontzaz galdegin zuen (BN-arb)"GteErd 106.
Mundu hunetako haurrék hartzen dute ezkonzaz eta hartzen dirade. LçLc 20, 34 (He, Dv ezkontzaz; Oteiza, Brunet eskonzan
).
Emazte hartzen zutén eta ezkonzaz emaiten. Ib. 17,27 (Ol ezkondu eta ezkonerazten
).
Ezkontzaz gaiztoakin nastu. Ub 12.
Asi ziran ezkontzaz elkarganatzen. AA III 281.
Moro gazte bat ezkontzaz hartzera zohalarik. MarIl 105.
Dabidek zarzaroan ezkontzaz beretutako donzella gazte hura. Lard 208.
Dina eta gañerako neskatxak ezkontzaz emango ziezteela. Ib. 45.
Bere alaba emanen diola ezkontzaz. BarbLeg 136.
Bein ezkontzaz batu diranak. IrYKBiz 123.
Hasi ziren gizonaren umeekin nahasten ezkontzaz edo bertzela. ZerbIxtS 13.
Bein ezkontzaz uztartutako senar-emazteak. EtxdeJJ 216.
Maria, Jesusen ama, ezkontzaz hitzemana zen Josepi. Othizlari 1968, n. 51, 6.
Bion naia bete genduan: alkarganatu ezkontzaz, famili berri bat osatzeko. JAzpiroz 194.
Hori sortzeko batu dira, ezkontzaz ala sasi-ezkontzaz ez dakigu, Italiako edertasuna --Gina Lollobrigida deritza-- eta Ipar Ameriketako trebetasuna, Robert Z. Leonard izenekoa. MEIG I 157.
azpisarrerakoSense-42.1
Por medio del matrimonio. Baita berzea ezkontzaz munduko statura [deitzen duzu]. EZMan I 20.
Bere [Nafarroaren] nausiak ezkontzaz bilatuz nungo nahiko tokietan. ArdoySFran 37.
azpisarrerakoSense-42.2
A causa del matrimonio, por su matrimonio. Etxean ezkonzaz edo serbitzurako sartu zaidana. MbIArg I 229.
Ezkontzaz zion Blancak Thibauti ekharri / Nafarroa guzia, poxi prezagarri. HbEsk 78.
Lehena Mekan, aberastua ezkontzaz. HbEgia 79.
Mirakuiluago [zen] Eskualdun bat Baionatik harat kokatzea, ezkontzaz edo bertzela. ZerbIpuinak 661.
Apa Maria Biarnorik jina zen ezkuntzaz Ibarbürila. Const 43.
Ezkontzaz Uitzira joana. OrSCruz 82.
Etxean geldi baita ezkontzaz Garazi. OrEus 365.
Ezkontzaz etorria zala orrera. UztSas 349.
Aldudetik hunarat ezkontzaz jina. XaOdol 32.
Nausi hori Aniza Haraldetik jina zen Altzieta Idioinera ezkontzaz.LarreArtzainE 59.
Jaiotzaz ez bazen handizki, ezkontzaz bihurtu zen. MIH 236.
v. tbn. Gerrika 40. Insausti 38.
azpisarrerakoSense-42.3
Con fines matrimoniales. Neskatxa banintz eta majoa falta, / Ikhazkinik ezkontzaz ez niro trata. ChantP 92.
--[...] zure ezagutzak egin nai lituzkeela! --Ha! Zer kariaz? Tratuz ala... --Ez, ezkontzaz!LfMurtuts 29.
azpisarrera-43
EZKONTZA ZERRATU. Preparar, apalabrar una boda.
Ezkontza bat osoki zarratzekotzat. HePhil 151.
Orrela zerratua / gendukan ezkontza. PE 66.
Gazte ezkontzak zerratzen ere / iaiua zaude, Potoko. TxB I 269.
Damu det zerratua / zurekin ezkontza. MendaroTx 229.
Denboran aitortu balu / traba gelditu zela, / horrengatikan ez daiteke / ezkontzarik zerra. (B). Balad 181.
azpisarrera-44
EZKONTZA ZIKINDU. Atacar, romper la fidelidad matrimonial; cometer adulterio.
David gizon ezkonduak zikindu zuen bere ta besteren ezkonza. MbIArg I 245.
Arkitu zaitugula gazte batekin ezkontza zikintzen duan gaistakerian. AA III 332.
Zoaz pakean, esan zion ezkontza zikindu zuan andreari, nik ez zaittut gaitzetsiko. InzaAzalp 107.
azpisarrera-45
EZKONTZAZKO (V, G, AN ap. A
; SP(sin trad.), Añ, H). De matrimonio, matrimonial.
Iaunak hanbat ohoratu ukhan duen ezkonzazko statu saindu hunetan. LçIns B, 6r.
Ezkontzazko ahaiko hersi haren bidez. SPPhil 404 (He 409 ezkontzako amodioaren ariaz
).
Non ezpaititu ezkontzazko gogoeta arinenak ere utziko bere bihotzean den gutiena trikatzera. Ib. 414.
Bigarren ezkontzazko ukho hura. Ib. 416.
Zenbat aldiz ez dira ithurri bidean aiphatu ezkontzazko lehen solasak!JEBur 37.
Saiatu ziren bere arreba ta biak ezkontzazko lokera billatzen. EtxdeJJ 139.
azpisarrera-46
EZKONTZAZKO AHAIDE. "
Ezkontzazko ahaideak, parents par alliance"H.
azpisarrera-47
EZKONTZAZKO AHAIDETASUN (aide-Añ, eskontzazko a.Lar). "Afinidad, parentesco por casamiento"Lar.
azpisarrera-48
EZKONTZAZKO HITZ (H). Promesa de matrimonio.
v. ezkon-hitz.
azpisarrera-49
LOHI-EZKONTZA. Unión pecaminosa.
Eiheragaraiko gaztañadian egiten dutela beren loi-ezkontza. EtxdeJJ 123.