Tr. Poco documentado en la tradición meridional. Su frecuencia disminuye notablemente en el s. XX. Usan preziatu Dechepare, Voltoire, Etchahun, Mirande, Casenave y los autores meridionales (cf. además, con el significado de 'regatear' en VocBN y Gèze). Hay p(h)eretxatu en textos suletinos y en Prop, y presatu en Birjin. En DFrec hay 11 ejs. de preziatu, meridionales; algunos de ellos pueden corresponder a preziatu (adj.).
sense-1
1.
(L; SP, VocCB, Dv, H),
preziatu (S; Lcc(-du), SP, HtVocGr, Añ, Foix),
presatu,
peretxatu (BN, S; ph- VocBN , Dv, Foix),
perexatu,
peexatuRef.:
A(peretxatu);
Lh(prezatu, preziatü)
. Apreciar, estimar."Preciar, preziadua [sic]"Lcc.
"Priser"SP y Ht VocGr 409."Menospreciar, ez preziatu
"Añ.
"Apprécier. Ce verbe pheretxa ne s'emploie que pour les appréciations bienveillantes"VocBN..
"Priser, estimer"Dv.
"
Prezatzen dut zure egitate onhesgoakoa, j'apprécie [...]. Bere burua prezatzea, priser sa personne"H.
"Apprécier"Foix.
Cf. preziatu. Baskoak orok preziatzen / heuskara ez iakin harren. E 255.
Bera handi izan arren, preziatzen xipia. Ib. 91.
Ezen berak bere burua prezatzen duena ezta aprobatua, baina Iaunak prezatzen duena. Lç2 Cor 10, 18 (He prezatu; TB laudatu, Dv aithorra izan, IBk, IBe goratu, Bibl gomendatu
).
Ezen gehiago zure preza liro artea. P. Guillentena( inEZMan I 2
). Guztiz ere preza ezak / kastitate garbia. EZEliç 121.
Tormenta iragan denean, prezatzen da denbora ederra. Ax 553 (V 354).
Eztaki prezatzen bakearen eztakienak berri gerlaren. OPr 595.
Geiago preza lezake amak egiten dioen balakuaren eztitasuna. SPPhil 481.
Behar duzu [...] perexatu eta ohoratu bertze mundia. TtOnsa 89 (17 ph-).
[Jakintasuna da] berek ere hanbat ohoratzen, laudatzen eta prezatzen dutena. ES 176.
Zeure argiak baiño harenak gehiago preza zatzu. Ch I 4, 2.
Jaiñko amulsu hark handizki prezatzen eta bihotz guziaz maitatzen gaituela. HeGudu 75.
Haboro pheretxatzen dü amuriua, eziez profeitia. Mst III 6, 2 (Ol oartu, Leon esker izan).
Munduan gehienik prezatzen eta maithatzen duzun gauza. Lg II 147.
Oro behar dira presatu [...], bainan gutirekin adiskidetu. Birjin 79.
Ainbesteraño estimatzen edo preziatzen zuen birtutea. Gco II 88.
Nekeak laztandu, amadu, preziatu ta maitetuten. AñNekeA 231.
Nere lagunez prezatua, maithatua, ohoratua izatea gutiziatuz. Dh 108.
Kontzebitze notha gabekoaren kalitatea bertze guzien gainetik prezatzen zuen. MarIl 85.
Elio lüzaz prezia prauben arrazu txarra. Etch 514.
Batbederak dezala / iaio den herria / preza, ama bezala. MichelLPB 345.
Ageri da horietarik gobernamenduak zenbat prezatzen duen drainatzapena. DvLab 117.
Erregeren adixkidantza handizki prezatzen zuen Iñaziok. Laph 3.
Pheretxa dezagün eta begira dezagün Jinkoaren grazian izatia. IpHil 16.
Holakoetan peretxatzen ditu misionestak ederki bere lanak eta nekheak. Prop 1895, 23.
( s. XX)Hobekixoño peetxa hio gure alde hotako bizi moldia. GH 1931, 462.
Zure aburua idazlantxo hortaz asko preziatuko dudala. MdePr 193.
Hemen zure amaren magalean baino preziatukoago zara. ArtiTobera 287.
Eta guti prezatzen [Labayenek] dena ikarakeria eta etsimendu diren antzerki buru-joangarriak. LfELit 315.
Ikhusliarrez nahi gütük / izan untsa preziatia[k]. CasveSGrazi 104.
Guk bai, zinez prezatu dugula garaztar apez ixil eta langile suhar hori! LarreArtzainE 164.
Asko preziatzen baditugu ere, zer dira ondasun horiek haurtzaroko zenbait oroitzapenen ondoan?MEIG I 80.
v. tbn. Volt 250. Hm 52. Mih 128. Brtc 221. Hb Esk 123. Zby RIEV 1908, 88. Lap 16 (V 10). Pheretxatu: Normandie (ap. DRA). Myst 11. UNLilia 15.
azpiadiera-1.1
(Aux. intrans.). Legea idukiko duela bere begien gañean, eta harzas preziatuko dela. BerTrat 54v.
Har ezakek atsekabe / berze huts egitean, / eta emetasunaren / prezadi berthutean. EZEliç 116.
Zeruaz ni ere hauken berthutez prezatzea gatik. Harb 150.
Andre Birjina, Iainkoaren hitzez handiro prezatzen zarena. Ib. 98.
O ontasun egiten guziori prezatzen zaren Iainkoa!Ib. 366.
Erranen dute, gizona naizela, ohoreaz prezatzen naizela eta balentki egin dudala. Ax 296 (V 197).
Profeta sainduak bethi / zure iustez prezatzen. Hm 74.
Juramentu beltz hori turna bazineza, / egundaino bezala zinitake preza. Iraultza 80.
azpiadiera-1.2
"Recomendar [= 'elogiar'], prezatu
"Lar.
azpiadiera-1.3
"
Perexatzea, accueillir avec respect"Lecl.
sense-2
2.
(Lar, Añ),
preziatu (Lar, Hb). Valorar, poner precio."Apreciar, poner precio"Lar.
"Apreciar"Añ.
Nior[k] ezin prezia dezake ikusi eztuena. 'No se puede apreciar ni evaluar'
.Volt 252.
azpiadiera-2.1
preziatu (VocBN, Gèze). Regatear."Marchander, marchandé, savoir à quel prix on peut acheter une marchandise"VocBN. .
sense-3
3.
(L ap. Lh
; H). Enorgullecerse, preciarse."
Bere buruaz prezatzea, se priser"H.
"S'apprécier, se priser, s'estimer"Lh.
Bere soiñeko arropez prezatzen eta loriatzen dena. Ax 416 (V 270).
Al dezuna gogotik emateaz prezia zaite. CbEg III 344.
Etzie ere bear preziatu izateaz deitrik Maestru. SamperMt 23, 10 (Hual presumitu).
sense-4
4.+ peretxatu (ph- S ap. Lrq). "Tirer profit [...]. On dit plus souvent profeita" Lrq. Haren [aberezainaren] antzea gu-baithan sar baledi, preza ginezake. DvLab 244.
azpiadiera-4.1
(Aux. intrans.). Nahi deikedazüla, o Ama huna, ordaritzat ardietsi grazia, Jinkoak emaiten deiztadan azken egün hoiez ontsa pheretxatzeko eta hiltze saintü baten egiteko. IpHil VII.
azpisarrera-1
EZIN PREZATU,
EZIN ASKI PRESATU.
Inapreciable, que no se puede apreciar en su justa medida. Ezin aski prezatua da, orobat [...] anaia arrebek aurkhitzen duten partaliertasuna. JesBih 393.
Hitz kartsu heien beroa eta behako haren dirdira / adin huntako begi beharriz ezin prezatuak dira. XaOdol 320.
azpisarrera-2
EZIN PREZATUZKO (Dv),
EZIN ASKI PREZATUZKO.
"Inappréciable" Dv. Ezin aski prezatuzko golardoa gatik. SPImit III 3, 3.
Zer ez diogu zor ongi egin ezin aski prezatuzko horrentzat?Jaur 392.
Ezin aski prezatuzko laguntza bat izatu ziren. Prop 1906, 58.
azpisarrera-3
PREZATZEKO.
Apreciable, estimable. Haren statua ordean prezatzekoagoa / da. EZMan I 127s.
Errege bera presunalki nihor gana ethorririk salbatzea gehiago dela eta prezatzekoago dela daritzat. Harb 228.
Zeina gabe gure obra onak ezpaitire hagitz prezatzekoak. SPImit I 16, 1 (Mst balio aphürretako).
Baiñan hobeagoa eta prezatzekoagoa bethi ere konzienzia garbia. Ch I 3, 4.
Gehiago direla prezatzekoak eta estimatzekoak, lurreko tresor guziak baiño. HeGudu 122.
Ala prezatzeko bai-dire abisu zuhur eta Jainkoaren araberakoen emailleak. Lg I 341.
Aphez orotan prezatzeko dena. HbEsk 146.
Gure herrian agertu diren liburuen artean ez dela hau gutienik prezatzekoa. (In Lap II
).