Tr. Usado por autores vizcaínos y por Lazarraga; éste emplea la forma barakatz, que no hallamos en la literatura posterior.
sense-1
(V; UrduñBerb 394, Añ(V)),
barakatz (V-gip; Lcc, Lar, MgNom, Añ, IztC 42, Lcq 159, H(V)),
barakatx (LarDVC 174),
bedekatz (V-gip),
birakatx (V-arrig)
Ref.:
A (barakatz, berakatz, birakatx); Iz ArOñ , UrrAnz ; Etxba Eib (berakatza, bedekatza); Elexp Berg. Ajo.v. baratxuri. Alfer ifini naizu purgaetan / ozpin-barakatzetan sekulako. Lazarraga B20, 1194v.
An aragiz, porruz, kipullaz, berakatzez ase betetzeko. AñGGero 332.
Israeltarrak jiretan ebeen euren gogua ta gurarija Ejitoko kipula ta berakatz berdeetara [...]. Naijago zituben pekatu arteko berakatz berdiak ta kipula garratzak, zeruko Mana grazijazkua baino. fBIc III 274.
Arranondora berakatzak eta piper gorria saltzera zauriz ta zornaz beteriko mando zarragaz etorri zanean. AgKr 174.
Osterantzean ez dakit nik bere ortuko porru-berakatzekin bizirik urteterik ete eukanik. BilbaoIpuiB 255.
Testilik ere berakatz ta txirpotxa --belar urrintsuak-- mozten ditu sapa astunez nekatu itailarientzat. IbiñVirgil 34.
Bere inguruetan ezta ikusten nun berakatz ale bat artu leiken; dana da atxerre edo miñe-zulo. Gerrika 214 (podría interpretarse tanto 'diente de ajo' como 'ejemplar, planta de ajo').
azpiadiera-1.1
"
Berakatza baiño fiñaua izan, oso fiña izan"Elexp Berg. .
azpiadiera-1.1.1
Zeñi deituten eutsen Juanatxo Erlea, / Fintasunez berakatz bardiñik bagea; / Gañera kristiñau on, zoli ta noblea.AB AmaE 278.
azpiadiera-1.2
Ta gatzbagekoa izanagaitik autua, edo berakatza, edo porrua, edo kipulea, baeban zerbait, bada mutillak geroago ta geldiago igoten zituan mallak.Ag Kr 104.
azpisarrera-1
BERAKATZ-AIHEN.
"Berakatz-aien, pámpano del ajo" A (s.v. aien).
azpisarrera-2
BERAKATZ-ATAL (V-gip).
Ref.: Etxba Eib; Iz ArOñ; Elexp Berg. Diente de ajo.
azpisarrerakoSense-2.1
"
Berakatz-atala lakoxea da mutil ori, ese muchacho es muy fino [...] (Vc)"A EY III 291."
Berakatz atala baño zintzuagua, loc. con que se encarecen las buenas cualidades de una persona. Berakatz atala baño zintzuagua urten detsa artu eban andriak
"EtxbaEib.
Atsotxu bat egoan [...], berakatz-atala baiño zintzoago ta eguzkia baiño goiztarragoa. AEzale 1897, 149.
Emakume au alper-usain bakoa da, beargin suarra, ekiña, berakatz atala baiño fiñagoa. ErkiagBatB 151.
azpiadiera-1.1
"
Berakatz-atala gizon nai emakuma zintzo, maratz, langilla, etxerakoagaitik esaten da"AEzale 1897, 318b.
Gizon basto ardandegi-zale batek emazte langille, maratz, berakatz-atala makillaka ausi ausi egiten dabela. ABGuzur 152.
azpisarrera-3
BERAKATZ-BELAR.
"Aliaria, hierba con olor de ajos, baratzuri belarra, barakaiz [sic]bedarra" Lar. "Barakaiz belarra [...] yerba de ajo, aludiendo al olor aliáceo que despiden sus hojas cuando se restregan" Lcq 53.
BERAKATZ-KORDA(berakazkorda V-gip; berakaskorda V-gip). Ref.: Iz ArOñ(berakaskordaak); Elexp Berg (berakazkorda). Ristra de ajos.
azpisarrera-6
BERAKATZ-LANDARE(-landara V-gip ap. Etxba Eib). Planta de ajo.
azpisarrera-7
BERAKATZ-SALDA(V-gip; berakasalda V-gip). "Caldo de ajo. Negu eta uda, berakatz saldia goizeko zortziretan gosari letz" Etxba Eib. "Caldo de ajo. Bixamona pasatzeko ezta txarra berakasaldia" Elexp Berg. Eta gero dagoena jan: artoa ta esnia ta berakatz-saldia ta...AndAUzta 99.
BERAKATZ-ZOPA(V-gip; berakatz-sopa V-gip; berakazopa V-gip; barakatz-sopa Lcc). Ref.: Etxba Eib (berakatz-sopak); Elexp Berg. "Almodrote de ajos, barakatz sopak" Lcc. "Berakatz-sopak, sopas de ajo. Errondarioxen legia, azkenengo tabernan, berakatz-sopak eiñ goizaldera" Etxba Eib. "Eta goiz aldera berakazopak jan giluzen" Elexp Berg. "Ondo einddako berkazopia gauza edarra da" Ib. "Pluralean, batik bat" Ib. Gosalduteko gertuta dauke / etxera doiazaneko / beraka-sopa ta okela errea / aginak bizkortuteko. AzcPB 118 (Ur PoBasc 305 berakatz sopa).
Porru-saldea nai berakatz-sopea egoanean, orduan, ama-semeen urdaillak sutatik arako gaiaz berotzen ziran. ErkiagBatB 59.
azpisarrera-10
BERAKATZ-ZUKU.
Sopa de ajo. Zein gosari imiñiko dautsut, berakatz-zukuba ala sardiña zar errea?KkAb I 64.
azpisarrera-11
EZ GATZ EZ BERAKATZ.
"Ez gatz ez berakatz, ni fu ni fa [...] (V-ger-arr-m)" A EY III 197. Tentela baxen ergela dozu au, ez gatz ez berakatz. Otx 130.
azpisarrerakoSense-11.1
"
Orrek eztauko ez gatzik ez berakatzik, eso no tiene substancia, no sabe a nada (V-ger-arr-m)"A EY III 197."
Ez gatz eta ez berakatz ez euki, ganora edo grazia gutxi izan. Zuk eztaukazu ez gatz eta ez berakatz
"ElexpBerg.
Baña barriketaldi onek ez gatzik ez berakatzik ez dau euki-ta, azkenerako zerbait baño geiago gogaitu be egin gara. EguzkLEItz 14.