(V; Añ),
gerizape (Dv→A),
gereizpe (H),
gerizipe (A),
geizpe,
kerizpe (V; Añ, Dv; -eeV-gip),
kereizpe (Lar),
kerezpee (V-gip),
keizpe (V-gip, G-azp; -eeV-gip),
kerixpe,
keixpe (G-azp)
Ref.:
A(gerizpe , kerizpe);
EtxbaEib(kerizpia);
IzArOñ(kerézpee, kéizpee);
GteErd 253;
ZestErret(
keixpe
) . Lugar a cubierto (del sol, de las inclemencias del tiempo); (en gral.) refugio."Sombra, asilo, defensa"Lar.
"Sombra, defensa del sol"Añ.
"Dessous d'abri"Dv.
"Bajo sombra", "gerizipe, bajo cubierta, sotechado", "kerizpe, abrigo, refugio" A."
Kerizpia, lugar sombreado [...]. Egotxiako paguak, kerizpe ederra eitten eban bere jiran
"EtxbaEib.
"Sombra. E(g)uzkixak daukanik onena, keizpia
"ElexpBerg.
Tr. Documentado al Sur desde principios del s. XIX (cf. gerizpetu empleado ya por Larramendi); al Norte sólo se encuentra en algunos autores del s. XX: Etchamendi, Zubiri y Lafitte en la var. gerizape . En DFrec hay 5 ejs. de gerizpe, 2 de gerizape y uno de keritzpe [sic], todos ellos meridionales.
Zetzala kerizpe batean. VMg 82.
Arbola arteko kerizpe batetik. JJMgBasEsc 278.
Kerizpeak aukeran / ditudaz topetan. ABAmaE 354.
Etxeko kerizpe ona. AgKr 143.
Gerizpe atsegin bat nuela untzi. LdiBB 126.
Orriak egiñiko gerizpe ozkirrian. ErkiagArran 189.
Altzipresaren kerizpe beltzak / ikusten ditut hurruti. ArtiMaldanB 228.
Gerizpea, ura ta datillak. AnabAprika 24.
Oi jasan bear gaitzen / gerizpe ziur. "Reparo cierto del grave mal pasado"
.GaztMusIx 117.
Zugaitz onakaz ur direanak / gerizpe onik badute. Ayesta 136.
Sorginkeriazko kerizpe argitsu betean izkutatu gintuen [hodeiak]. MIH 298.
v. tbn. Kk Ab I 65. Enb 57. TAg Uzt 227. Bilbao IpuiB 113. Gand Elorri 174. Ibiñ Virgil 103. Geizpe: Gand Elorri 53. Kerizpe: EA OlBe 63. Etxde JJ 106. Txill Let 22. Alzola Atalak 75. Kerixpe: Echta Jos 349.
azpiadiera-1.1
Oscuridad. Gerizpe, odoi ta illunpe itzalean datzazan judegu, hereje ta jentill itsu sor gortuak. AñMisE 42.
Illunabarran gerizpe baltzak / ixiltzen ditu basoak. BEnbNereA 104.
azpiadiera-1.1.1
Guztizko kerizpe ta illuntasun andia idoro ebien.Ag Kr 206.
azpiadiera-1.2
Sombra. Estudiantien eta soldaduben kerizpeiak bakarrik zabalketan dau etxe inguruban [...] tufo guztiz atsa. msOñ2 174.
Usauri errixka polita mendi-gerizpeak arrapatu zuan. Eguzkiak artu, gerizpeak artu, ura beti an. AnabUsauri 141.
Ez eban geiago ikusi gizonon gerizperik. Anka egin eutsen. BilbaoIpuiB 102.
azpisarrera-1
GERIZPEA HARTU.
Estar a la sombra. Bijak espetxian gerizpea artu egijela alditxo baten. KkAb I 39.
azpisarrera-2
GERIZPEA BOTA.
Ser importante. Andiak bota arren kerizpe geiago, / txikia leitekela izan gizonago. ABAmaE 301.
azpisarrera-3
GERIZPEAN.
A la sombra; a cubierto. Udako egunetan zeudela txoriak kerizpean al zutena jaten. VMg 70.
Sartu zan Eleixa baten, kerizpian puska baten egotia gaitik. UrMarIl 108.
v. tbn. Ag G 5. Mde Pr 286s. Erkiag Arran 121. Anab Aprika 98. Ibiñ Virgil 31.
azpisarrerakoSense-3.1
(Precedido de gen.).A la sombra de; bajo la protección de, al amparo de. Arbola santuaren gerizpean. AñLoraS 134.
Zuen izenaren gerizpean sor bite, beraz, nere lantxo au. AArdi VII.
Zure geriza-pean, / gu denen loria! Etcham 101.Sarezaiak orma baten kerizpean egon oi dira ezkutaturik. AnabUsauri 136.
Amaren gerizpean, etxean. ErkiagBatB 186.
Gorengoaren indarrak bere gerizpean artuko zaitu. 'Obumbrabit tibi'
.KerLc 1, 35 (Ol, IBk bere itzalpean).
Goikoganaren gerizpean zu/ Jaunak bedeinka zaitzala, / Arrankudiaga izena dozun / erri zintzo ta leiala. Ayesta 136.
v. tbn. Echta Jos 210. Kk Ab I 92. Zub 107. Eguzk GizAuz 156. TAg Uzt 152. EA OlBe 87. Etxde JJ 100. Lasa Poem 93. Lf ELit 109. Gerrika 114. MEIG IX 117 (en colab. con NEtx).
azpisarrerakoSense-3.2
Alkarren gerizpean [...] eginbear atsegiñak dira artoarenak.TAg Uzt 292.
azpisarrerakoSense-3.3
(Tras tema nominal nudo). Biotza ez da bertso. Zalantza geizpean / nire guraria. 'A la sombra de la duda'
.GandElorri 130.
azpisarrerakoSense-3.4
"(Fig.), cárcel [...] Kerizpian euki eben, beste milla askokin, urte luzeruetan
"EtxbaEib.
"
Kerizpian sartu, encarcelar"Ib. Sindikalistak izan ei ziran, eta batzuk gerizpean ezarri ditue. ErkiagBatB 185.
Bestelan jai ori ta geiago gerizpian egin biarko genduzan. Gerrika 48.
azpisarrera-4
GERIZPE-EGINLARI(Lo) que hace sombra. Eurok [mendiak] izango jakuzalako / kerizpe egiñlariak. ABAmaE 81.
azpisarrera-5
GERIZPEKO(De) a la sombra. Atsegiñago litzaiguke gerizpeko egona. TAgUzt 82.
azpisarrerakoSense-5.1
(Precedido de gen.). Pagadien gerizpeko itzalean. TAgUzt 86.
azpisarrera-6
GERIZPERA(Ir, etc.) a la sombra. Abaroaren billa gerizpera bildu diran txorien txioak.TAgUzt 78.
azpisarrerakoSense-6.1
A la cárcel. Bertan atrapau ebena, gerizpera. Gerrika 53.
azpisarrera-7
GERIZPETAN(kaizpetan V-arr ap. Gte Erd 253). A la sombra. Neguan epeletan, kerizpetan udan. ABAmaE 259.
Zugatz batzuen azpian gerispetan. KkAb II 117.
Etxe barruan edo kerizpetan egoteko. AlzolaAtalak 70.
v. tbn. And AUzta 53. Gand Elorri 80. Osk Kurl 92.
azpisarrerakoSense-7.1
(Precedido de gen.). Platanondo txaparren gerizpetan. ErkiagArran 28.
Elorri onen geizpetan. GandElorri 108.
v. tbn. Alzola Atalak 75.
azpisarrerakoSense-7.2
(Fig.).En la cárcel. Zenbat bidar egon dan "gerizpetan". ErkiagBatB 192.
azpisarrera-8
GERIZPETARA.
A la sombra. Noizik-beñean joaten az / zugatzen kerispetara. EchtaJos 194.
Eldu zanian eleizpera, keizpetara, kendu ebazan kapia ta kapelia. KkAb II 103.
azpisarrera-9
GERIZPETIK.
De la sombra. Gerizpetik begira zegokion. TAgUzt 282.
azpisarrerakoSense-9.1
(Precedido de gen.).De la sombra de; de la protección de. Ez beza eten etsaiak Zure gerizpetik. "A protectione tua"
.OrAitork 240.
v. tbn. Osk Kurl 160.
azpisarrera-10
GERIZPE-ZALE.
Amigo de estar a cubierto. Zorotzat naukee gerizpe-zaleek / maite bai dodaz bideak. GandElorri 95.