Tr. La forma general es olio ; los autores vizcaínos y Lazarraga emplean orio, que tbn. se encuentra en textos roncaleses. Hay además oligo en algún texto septentrional moderno. Sólo encontramos la var. oleo en determinados contextos (oleo santu en unos versos alto-navarros de finales del s. XIX y oleo-pintura en Alzola). En DFrec hay 19 ejs. de olio y 1 de orio.
sense-1
1.(V-gip (-ixo), G, AN, L, B, BN, Ae, Sal, S; SP, Urt II 71, Ht VocGr, VP 69v, Lar, Añ (G, AN), Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H, VocB), oligo (G-goi, BN-mix-arb), orio (V, Sal, R; Lcc, Mic 5v, UrduñBerb 393, Añ (V), Dv (V), H (V)). Ref.: Bon-Ond 147; VocPir 552; A (olio, orio); Lrq; SM EiTec1 (goritxu); Arin AEF 1960, 79; Iz ArOñ , Als (gaizkiesana), Ulz, R 311; Etxba Eib (olixua, orixua); Gketx Loiola (martin-geldi); Holmer ApuntV (orio); EAEL 135; Elexp Berg (olixo); ZMoso; Gte Erd 105, 237.
Aceite. "Olioa eta egia dohatza gainera (S)" A. "Ez dik olio askorik ankatan" Gketx Loiola (s.v. martin-geldi).
Erhoék, bere lanpén hartzean, etzezaten har oliorik berekin. LçMt 25, 3 (He, TB, Dv, Ur, Ip, SalabBN, Echn, Samper, Ol, Leon, Or, IBk, IBe olio, Ur (V) orijo, Hual, Ker orio; Arriand gaimel
).
Olioaz gantzuturik zarra dezan begia. EZMan II 90 (cf. ib. 198 ollio, probablemente mera var. gráfica o errata).
Ioanis olio irakituan egosia. Harb 151.
Eta bai sua ere olioarekin pitztenago. Ax 411 ( 267).
Hedatzen eta barraiatzen da olio xorta oialaren gainean bezala. SPPhil 337.
Olioak zer erakusten dü Konfirmazionian?Bp I 64.
Nola olioak baitu hedatzeko edo banatzeko eta indarren emaiteko berthutea. CatLav 232 (V 118).
Bost birjin burudun oartuak metxaz ta olioz ongi prestatuak. MbIArg I 373.
Samuelek isuri zuen Saulen gainerat olio guti bat. Lg I 265.
Sartzen zituen olio irakiñean. Ub 115.
Olio mantxa galantak. MgCC 221.
Orijo, okela, ogi, ardao ta beste jan-gauzak saldutian. MgCO 72.
Ezi ardoa gasteari da nola suai olio botatzea. (119). LE-Ir.
Erlejuari olio geiegirekin egiten zaion bezala. AA III 378.
Piper eta minagre oliorik gabe. Etch 276.
Zauriak edo ebakiak olio-ardoakin igortzi. Lard 412.
Barritan orijo au da onena. UrDial 104 (It, Dv e Ip olio
).
Heltzaurraren olioa.DvDial 101.
Frita zaitzu olio finean. ECocin 21.
Anis olioa. Ib. 60.
Arraina janen duzu oliuarekin. ChantP 126.
Bein batian oliyo eskian zebillela argiarentzat. BvAsL 54.
Oriotako zaragi puztuetan iarri. ABeinB 68.
Zopatako naiago du errekesuna ezik orioa. Mdg 136.
Izurdearen orioa. AgKr 131n.
Xortaka erortzen baita haren [arrosaren] olio ezin gehiago garbi eta sudurrarendako goxoa. JEBur 87.
Besiguak erreta, txitxardiñak oliotan berotuta. AgG 228.
Eztabaida danetan orijuaren antzera berak igon biar iñok baño gorago. KkAb I 30s.
Urinik gabeko bazkari bat, dena olio, kafeak eta oro olioz. BarbSup 39.
Olio-keari, "Txardin-berri"-koek egiten zizkioten musiñak!AnabDon 33.
Kandelario lario, atxari ura dario, olibeari orio, sagarrari bustino. (V-gip). AEY IV 333 (tbn. orio ib. I 258).
Olio-litroa, bi laurleko amabost eunen truke. EAEg 6-5-1937, 1619.
Zedro-olioa. Munita 85.
Olioz betetzen dutela argiontzi ua. OrQA 117 (
Tormes 59 orio
).
Zartain bat eman zuen suan olioz betea. ZerbAzk 98.
Oriotan bezigu erdia prestau. BilbaoIpuiB 120.
Pontuko kastor-olioa. IbiñVirgil 80.
Ez du balio oligorik emaitea mintzen ari den jakiari. Herr 5-1-1967, 3.
Emaidazu erromero pixkat eta alaberean olioa, gatza ta ardoa. BerronKijote 188.
Intxaurraren pruituari olioa kendu ondo estutuaz.Ostolaiz 54.
Azukrie, bestetako doble; orixue be olan. Gerrika 64.
Arroltze egosiak olio ta ozpinean. LarreArtzainE 59.
v. tbn.
v. tbn. Volt 225. Tt Onsa 72. Mong 589. ES 186. Cb Just 65. CatLan 155. Egiat 200. Xarlem 1397. Dh 172. Hb Egia 140. CatS 115. Xe 264. Ud 24. Noe 19. Zab Gabon 61. Apaol 71. Jnn SBi 101. Lap 389 (V 177). Moc Damu 6. CatJauf 109. Iraola 26. Urruz Zer 49. Arrantz 125. Ox 73. Alz Burr 15. Ir YKBiz 305. Lf Murtuts 1. SM Zirik 120. Gand Elorri 107. Zait Plat 12. Osk Kurl 128. Ataño TxanKan 156. Orio: CrIc 126. fB Ic III 260. Astar II 162. AB AmaE 217. Azc PB 125. Itz Azald 125. Echta Jos 12. Enb 97. Ort Oroig 120. Erkiag Arran 55. Etxabu Kontu 205. Oligo: Gatxitegi Laborantza 146
azpiadiera-1.1
Izerdi-orio franko bear dau / oi bere bular artean. Lazarraga A24, 1196r.
sense-2
2.Oliva, aceituna. Zenbat biltzaile bear ote dire ainbeste zugatzen olioak biltzeko?OrMi 4.
sense-3
3.Olivo. Yainkoaren bakean uzten ditu aintzirak eta urmael aundiak eta Ibarzabalgo olioak. 'Les oliviers de la Vallongue'
.OrMi 106.
azpisarrera-1
OLIO-ABAR.
Rama de olivo. Neronek eramango ditut opariak burua olio-abarrez esita. IbiñVirgil 94.
azpisarrera-2
OLIOAK EMAN.
Dar la extremaunción. Baserri batetik nentorren ni, kristau bati olioak ematetik. ArtiTobera 279.
OLIO-EMAILE.
Que da (manando) aceite. Zazpi tutu olio-emaile. DvZach 4, 2 (BiblE zazpi hodi olioa kriseiluetara eramateko
).
azpisarrerakoSense-14.1
Productor de aceite. Betis olio-emaillearen ur gardenetan. "Olivífero"
.BerronKijote 199.
azpisarrera-15
OLIO-ERROTA (Lar, Hb).
"Almazara, molino de aceite" Lar.
azpisarrera-16
OLIO-IGURTZI.
Unción. Azkenengo gaixuari emoten jakon orijo-igortzizko edo unzioneko sakramentuba dalako. fBIc III 271.
v. tbn. Itz Azald 166 (oriyo-igortzi).
azpisarrera-17
OLIO-IZARTU(Lar, Añ (G), Hb; orio Añ (V)). "(Huevos) estrellados, arraultz olioizartuak" Lar (v. tbn. Añ y Hb).
azpisarrera-18
OLIO-JARRA.
"Alcuza, orio-jarrea" Mic 5r.
azpisarrera-19
OLIO-JARRO. "
Olio-jarroa, aceitera"VP 70v.
azpisarrera-20
OLIO-KATILU(L ap. Lh; Lar). "Taceta" Lar.
azpisarrera-21
OLIO-KOLORE.
"(L, S; Foix), couleur olive" Lh.
azpisarrera-22
OLIO LODI. Gasolinaz dabiltzanak lez olio lodiz dabiltzanak. "
Aceite pesado"
.EAEg 3-3-1937, 1195.
Gasolina, olio-lodia eta olioa bear duten berebil eta ontzi-eramalleak. "
Gasolina, gas-oil o aceite"
.Ib. 3-3-1937, 1195.
azpisarrera-23
OLIO-LOHIDUN.
De petróleo. Oraingo egunetan, untzi lurrun-indarrezko ta orio-loidun bultzakiñei esker, itsasora osterea edo joan-etorria aguro ta errezago egin aal dabe. ErkiagArran 77.
azpisarrera-24
OLIO-MINAGRE.
"(L, BN, S), huile et vinaigre. Olio-minagretan, à l'huile et au vinaigre" Lh.
OLIOPEAN.
Bajo el aceite. Olio-gañean ixuritako ura, oliopean murgiltzen, beren aztak daragiz, beren tokira doaz. OrAitork 385.
azpisarrera-29
OLIO-PINTURA,
OLEO-PINTURA.
Pintura al óleo. Egingo ete dausku Ayaldek gaur agoz-ago dabillen entzute aundiko gizon onen irudi bat oleo-pinturaz?AlzolaAtalak 85.
azpisarrera-30
OLIO-POTOTXO(Lar, Hb ap. Lh <-oxo>). "Panilla, medida para el aceite" Lar.
azpisarrera-31
OLIO-SALDA.
"(L, BN, S), potage à l'huile" Lh.
azpisarrera-32
OLIO-SALTSA.
"(L, BN, S), sauce à l'huile" Lh.
azpisarrera-33
OLIO-SALTZAILE (Lar, H).
"Aceitero, que lo vende" Lar.
azpisarrera-34
OLIO SANTU(Lar, Añ; olio saindu L, BN, S ap. Lh; H; orio santu Añ (V)). "Óleo, los óleos u óleo santo" Lar. Elizan olio saindua gordetzean. EZMan II 92.
Non edireiten baitira kateximaren eznia, batheiatzia, krisma eta olio saintiak. Bp II 12.
Bañan gorphutza zaikunean / olio sainduz gantzutzen. Gç 216.
Olio santuarekin begietan ematen dit. CbEg II 91.
Zetako sazerdoteak orio santuagaz igorzi edo unjietan deutsaz geisoari begiak?Oe 145.
Olio sainduarekin ukitzen ditu nere begiak. DvLEd 165.
Oleo santuba da / bostgarrena ori. Auspoa 97, 92.
Berela azken-igurtziak eman zition olio sainduz zazpi tokitan. OrMi 147.
Estola eta olio santua emateko ontzia ekarri zizkion. EtxdeJJ 48.
v. tbn.
CatLan 127 (o. seindü). AA III 273. Etxabu Kontu 174.
azpisarrerakoSense-34.1
Olio Santuz gantzutua izandu zan Dabid. Ub 39.
Baita Apaiz-nagusi Aaron ere konsagratu zuen, olio santuarekin [...] igortziaz. Lard 84s.
azpisarrera-35
OLIO-TXARRO(G, AN ap. A; Lar; -xarro L ap. Lh; -txarre Aq 865 (G, AN)). Aceitera. "Aceitera", "alcuza" Lar. Argia ta olio txarroa eskuan zituela. CbEg III 336.
Inbutu, kafe-ontzi, / olio-txarroak. Echag 144.
Batek sudurra galanta zuben, / ai zer oliyo-jarrua!Xe 314.
Oliotxarro bat bete olio. ArrBearg 440 (ap. DRA).
Obe ziyon oliyo-txarruari ondo begiratu. AlzTxib 85.
azpisarrera-36
OLIO-URTE.
Año rico en aceite. Eta datorrena, olio-urtea izango da. BerronKijote 134.
azpisarrera-37
OLIO ZIATU.
"Aceite helada, olioziatua" Lar in Aq 1324 ( A).
azpisarrera-38
OLIOZKO (SP, Lar, Dv, H).
"Qui est d'huile" SP. "(Cosa de) aceite" Lar. "Tostón, sopa de pan tostado y aceite nuevo, ogi txigorrez ta oliozko zopa" Ib. "Oliozko gantzudura, onction faite avec de l'huile" H. Erroman oliozko / ithurburua sorthu. EZNoel 54.
Ardo ta oliozko ungentu edo balsamo biguñarekin. MgCC 135.
Ea nola erretzen dugun: oliozko sutan ala egurrezko sutan. ArtiIpuin 38.
Ikusi eben Erromako ostatu batetik urteten egun bat osuan orijozko erreka bat. AgSerm 95.
Oliozko argi bat piztu ta estudiatzen asten zan. A.
azpisarrera-39
OLIOZKO SAKRAMENTU.
Sacramento de la unción. Gaixuen orijozko sakramentuba. fBIc III 271.
azpisarrera-40
OLIO-ZOPA (AN, L, BN, S ap. A).
Caldo de aceite.
azpisarrera-41
OLIO-ZUKU.
"Orio-zuku (Sal, R), caldo de aceite" A.