Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. La forma con palatal bixar tiene valor expresivo (v. BIXAR) salvo en aquellos casos en que se trata de una palatalización automática, hecho que ocurre en algunos textos vizcaínos del s. XX.
Onom.: Bizarra Tota. (1156) Arzam 182.
Don Bicent Biçarra. (1286) Ib. 182.
Item a Pero Vicarra. (1421) Ib. 182.
sense-1
1.
(gral.; Lcc, IC 441r, Mic 5v, SP, Deen II 93, UrduñBerb 396, UrtGram 19, HtVocGr, VP 8r, Lar, Añ, Lecl, ArchVocGr, VocBN, Gèze, Dv, VocB; bizerAN-olza),
bixarRef.:
Bon-Ond 140;
VocPir 240;
A;
EI 293;
Lrq;
IzArOñ;
IzUlz;
AspANaf;
EtxbaEib
. Barba.
"Barba cana, bizarrurdina
"Lcc.
"
Gizonak bizarra xuri, tirrit horri (Lc), del hombre de barbas blancas, se debe desconfiar; (lit.) el hombre (tiene) barba blanca, pedo a ése. Gizonak bizarra beltz, atea horri hets (Lc)"A.
"
Agura txiki belendriñ, bost bizar da sei agiñ: mizpiria"IzArOñ(s.v. agura
).
Cf. LexHNav I 53 (Lizarraga, 1537) bizar bigirazale, donde podría significar algo así como 'hombre de respeto'. Kantoeko sarzaikeran, / Aen bizar[r]ak ikara zirean. Mondr 27s.
Bizar ilari lotsa gitxi. RS 119.
Elli dollorrean ezta zer autu, ta bizar gorritan gitxi zer sinistu. "En barba roja
"
.Ib. 384.
Astoagaz adi kirolan ta deik buztanaz bizarrean. Ib. 116.
Kaltea dagianak, bizarra lepoan. TAV 3.3.1, 169.
Batean bizarra, bertzean beharriak thiratzen zerautzan. Ax 343 (V 228).
Haur nigar egin nahiak aitari bizarra tira. OPr 221 (tbn. en Saug 50).
Indazu espillua ta artaziak, dagida ondo imini bizarrau. Mic 12v.
Bizar ongi orraztatua, xirlo ixurtuak. SPPhil 199.
Bizarra da edergarri bat gizonaren begitartean. Ib. 225.
Gizon illak bizarra otz. "A muertos y a idos no hay amigos
"
.(AN)Aq(pág.) 63.
Motz-arazi zioten bizarraren erdia. Lg I 304.
Arpegija apaindu, baña laster ostera bizarrez janzi, sustraijak atera ez zirialako. MgCO 143.
Ze langintza zamargin, bizarrak bizarra eragin. MgPAb 122 (Azkue, en su ed. de 1899, 81 traduce 'la barba produce barba'; en DRA, s.v. zamargin, se da sin otra explicación la lectura biarrak biarra eragin, 'la necesidad hace trabajar').
Belarrondokoak alde bietan emoten eutsazan; batean bizarretik, bestean belarriti tiratuten eutsan. AñGGero 250.
Ermitaño bat aker batek baño bizar andiagoa zuana. AA III 485s.
Buruko illea eta bizarra / dakazkite zuritubak. Echag 59.
Eskua ahorpegira eramanik, / Bidarreko bizarretik / Zia du idokiten. "
Au poil du menton"
.ArchFab 221.
Balautzu eman zeruak, / Zentzu hainbertzen kaskoan / Nola bizar kokotsean. Gy 42.
Okotzeko bizarretik eldu zion. Lar 203.
Kokotsean bizarra, buruan xapela. HbEsk 201.
Bere bilo nahasiaz, bere bizar luzeaz, bere soineko bitxiaz. Laph 38.
Masalgañetako bizarra luze ta zuriya. SorAKaik 110.
Ule luze ta bizar urdiñez / Agura itzaltsu bat zan. ABAmaE 10.
Bere bizar luzea odolez thindatua zabilan. ElsbFram 85.
Nire mosuko bizar erdi-gorri erdi-urdin onei begiretute. ABGuzur 142.
Gizon bat, arpegi guztia, ezpanak ezeze, bizarrez beteta. Ib. 114.
Bizarra gorrizka-samarra, ondo orraztua. AgAL 58.
( s. XX)Bere bizar beltz ederrarekin. JEBur 107.
Bixerra be sarratuba, buruko ulia lez. KkAb I 31.
Kazeta moldatzaile gehienek ez die ene bizarreko ile bat balio. BarbSup 15.
Asto batek norbaiti jan zion bizarra. Ox 176.
Buruko uliak zergattik zurittuten dira bixarra baño len?Otx 41.
Ta nik iru eguneko bizarra; sasiak yana arpegia. LdiIL 39.
Jainkoak daki zenbat eguneko bizarra. JAIrazBizia 71.
Berrogei urte inguruko gizon gordiña, bizar aundi batekin eta ile-adats ugariekin. OrQA 120.
Zilkorainoko bizar baten ibiltzea bere ez ote da merezimendu bat?ZerbAzk 45.
Haren tatar-bizar beltz mehe luzeari. MdePr 222.
Kaputxino batek baiño be bizar geiago eukan da. BilbaoIpuiB 69.
Bildurrez diran bizar gitxiko / mutikoaren antzera. (In BEnbNereA 34
).
Bizarra eskuz biurrikatuz ari zan sofista. ZaitPlat 151.
Bizar bageko mutil gazte batek. Ib. 34 (v. bizargabe
).
Beste bat dirudi gazteak, arpegiko sasi antzerako bizarra ebagi ostean. ErkiagBatB 122.
Bizar hunen poxi bat lehuntzerat. LarzIru 54.
Iparragirre urteen buruz / zuri da buru-bizarrez. NEtxLBB 290.
San Pedro zala pentsatu nuan, bere bizar aundiarekin nere animaren billa zetorrena. UztSas 25.
Jantzi orregaz, ordiazko bizarra eta beste aldera batzukin benetakuan antzera agertzeko. EtxbaIbilt 464.
Gizon andi ederra zan, orduan bere bizar zuriagaz. EtxabuKontu 12.
Pentsatuko ere du ez ote den hori oraingo moda txoro horietakoren bat, plastika astraktoa, musika konkretoa, bizar luzeak eta gona laburrak bezalatsu. MIH 191s.MIH 191s.
v. tbn. Arr GB 142. Xe 226. Urruz Urz 22. Azc PB 349. StPierre 16. Tx B 141. TAg Uzt 279. Etcham 47. Etxde AlosT 42. Lek SClar 112. Anab Aprika 17. Osk Kurl 177. Salav 64. Alzola Atalak 85. Olea 117. in BBarand 67. Ataño TxanKan 76. Larre ArtzainE 133. Gerrika 68. Albeniz 48.
azpiadiera-1.1
(Uso pl.)."
Ille edo bizarrai tira, mesar o mesarse pelo o barba"VP 40v.
Joanes Leorrak ateratzeko tiraka bere bizarrak. LasBer 576.
Bere bizar zuri luzeak dardaraka daukazala.AgAL 27.
Arpegi-arpegijan jo eben eta ore-ore egindda bixarretan geldittu yakazan. Otx 167.
Besterena soñian dezun kapotia, / zuriturik bizarrak eta bigotia. MendaroTx 222.
Bere bizar luzeak, arropa urratua eta gorputzari itsasita zeraman zikinderia somatuz. EtxdeJJ 186.
v. tbn. Osk Kurl 192.
azpiadiera-1.2
Bigote.
Bizar zama bat sudur pean. HbEgia 148.
Ezpañaren gañean zeukan bizar-gorriak txit ederki ematen zion. ZabGabon 52.
Ezpanetako bizarrari tenga. AgKr 150.
Zutunik ibilteko / ez dira ain txarrak, / dotore ipiñirik / surpeko bixarrak. Enb 162 (v. sudurpeko
).
Ene, bixar moltsua / erre yaka atsuari!"
El bigote"
.LauxAB 64.
azpiadiera-1.2.1
(Uso pl.). Beiseiñetan zirudian katua / bizarretan sagua.ZavFabRIEV 1907, 95.
--Zer ekarri dek or, ezpañ gañean? --Orixen da galdera. Bibotea. --Bibotea? Kendu itzak bizar oiek ainbat lasterren.AgG 117s.
Moztu zizkion goi-ezpañeko bizarrak. Ib. 118.
azpiadiera-1.3
(Fig.). Gipuzkoako mendi gogoangarri oek, ain dira itzal andikoak, bizar latz gogorrez janziak, eta buruak zuti goraturik dauzkatenak. IztC 33.
azpiadiera-1.4
Barba (de cabras, etc.)."
Aker-bizar, perilla (V-arrig)"AApend.
Cf. Iz IzG: "Eperbizarra, la cola de caballo (planta)". [Auntzak] eragin / oi zutela farra, / falta zitzaielako / zintzillik bizarra. ItFab 72s.
[Auntzak] gorputz egokia du, / ederra bularra, / frantzesak bezelaxe / luzea bizarra. Noe 55.
Asi ziren ogiazalari ozkaka ta aker-bizarraren erroa atsegiñez yaten. OrMi 89.
azpiadiera-1.4.1
(Uso pl.)."
Auntz-bizarrak, barbas de chivo; perilla. Lopetxuak zituan lau edo bost auntz-bizar okotzpian
"EtxbaEib.
Zuaz ortik orrantz zeure auntz-bixarrakaz, zeure zeregiñak egitten. Otx 164.
Ebaki nizkion akerrari bizarrak. ArtiMaldanB 200.
Are aipatzekoak Kinipiko akerrari mozten dizkien bizar zuriak. IbiñVirgil 100.
azpiadiera-1.5
Bigote (de animales).
Onek ezteutse / itxiten otso bizarrik. AzcPB 77.
Txakurra, zertan ago / atian erdiyan? / [...] / berriz e bizerra erten- / go dik ipurdiyan. TxB 187.
azpiadiera-1.5.1
(Uso pl.). Egon zaite zu emen, / Bizarrak koipetuten. MgPAb 98 (habla un ratón de casa uno de campo).
Zaude, zaude, zu emen bizarrak koipetzen, beti auzitan bezela Katu, ta Etxekoakin. VMg 13.
[Katamotzaren] ortz agiñak, sudurmintzetako bizar lodi gogorrak. IztC 193.
Sagu batzar bat goienen baten / pozik egoan artoa iaten / agertu artean bere bizarrak / bertan katarrak. AzcPB 44.
azpiadiera-1.6
Barba (de ballena).
"Emballenar, balea bizarrez soñekoak egin
"Lar.
Eun da ogei duroz / balean bizarrak. Arrantz 110.
azpiadiera-1.7
Kolko-bizarra gora, an doakoz / noizik beinka moxorroak. "
El pelo del pecho"
.OrEus 300.
azpiadiera-1.8
(Fig.).Valor, hombría.
Nabasen moro artean / Bizarra agertu zendualako / batean eta bestean. ABAmaE 49.
Eztiñot zireala neskatilla txarrak, / Etxeko gobernuan eukezan bizarrak. Ib. 418.
Ik duk bizar, adiskide, ta ik egiari aurrez-aurre begiratzeko bekoki. LdiIL 91s.
Mutiko beldurtiek, illun-une baten barrena ibilli bear dutenean, badakizu zer egin oi-duten. Zarata aundia. Alatsu atera dizut nik ere onako au. Nere bizarragan geiegi ez sinisten ta, zarata orren bidez, nere burua iñorena baño leenago egibearrera lotu nai izan det. Ib. 95.
Ia datozala ona mutil ollo orreek, bixerrik badabe!KkAb II 166.
Modu egokian apenduteko bizarrik ezpa eben. ErkiagBatB 90.
sense-2
2.(Tras gen., con el sdo. de '(algo o alguien) muy grande, imponente')."Guapo, galán, lucido, ederra [...]. Gizonaren bizarra zaude, hombre, estás muy guapo"Lar.
Egitekoaren bizarra! / Gangor andiarekin aiz gangarra. / Euk eman dek iltzeko erabakia. Mg(
inVMg 96 (traducido en nota "¡bella hazaña!")
).
Eginaren bizarra! / gangar andiagaz az gangarra. / Emon dok ilteko erabagia / idun ori izateko ebagia. ZavFab,
RIEV 1907, 532 (Azkue tarduce s.v. gangar "barba de lo hecho").
Jolaserako goguaren bizarra dakartzu zeuk. AgG 148.
Gogoaren bizarra bear du gizonak urtero bere tristura onela berritzeko. NEtxAntz 80.
sense-3
3.
(V, G, AN ap. A
; VP, Lar, Añ). Barba (de vegetales)."
Garia edo beste onelakoren bizarra, raspa de espiga"VP 50v.
"
Bizarra, alearen gañekoa, hollejo"Ib. 10r (parece que el autor no ha entendido bien el término castellano).
"Arista, gari bizarra
"Lar.
"Raspa de espiga"Añ.
"Arista de plantas, p.ej. del trigo"A.
Cf. artabizar. Igit-denboran baditu aleak bere azalak, bere bizarrak eta bere lastoa ere, ta oriek kendu behar zaizka. MbIArg I 203.
Zeren askotan ogi bizargabeek bizarra hartzen baitute tokiz aldatzetan. DvLab 39.
Ene mintzoa, yaulkitako galburuaren bizarra dun. OrMi 7.
Gal-bizarra ta gal-autsa beorren sudurretara unan. Ib. 104.
Kozkortzen asi diran artoek / agertzen dute bizarra. OrEus 295.
Bizar artean galburu guriak erdi ezkutuka erakusten zituelarik. ErkiagArran 10s.
Bizarra igartu zaie, zorroa arrotu [arto-buruai]. Zendoia 94.
azpiadiera-3.1
"
Sagar bizarra, mousse de pommier"SP.
azpiadiera-3.2
"
Sustar-bizarrak, las últimas ramificaciones de las raíces"IzArOñ 222.
sense-4
4.
(BN-ciz, Sal, R; VocBN)
Ref.:
VocPir 239, 240;
A
. "Menton ., bizar (R)"VocPir 239.
"Barbe [...] bizarreko bilo (R)"Ib. 240.
"Ce mot bizar est parfois employé improprement au lieu de kokotz
"VocBN.
"(BN-ciz, Sal, R), barbadilla"A.
"
Bizar-kunkurra (R), la punta de la barbadilla"A.
azpiadiera-4.1
"(V, G, AN-gip), barbadilla de la merluza"A.
sense-5
5."(L-sar), filo de cuchillo, etc."A.
Cf. ahobizar.
sense-6
6."Brizna (AN)"AApend.
v. pizar. Odei bizar bat ez da ager iñon. "Por ninguna parte aparece ninguna nube"
.OrEus 326.
Aize zurrunbilloa asi zan, eta lurrean egozan orri, papertxu, saskara, zikin eta bizarrak bira-biraka asiaz, egundoko aize-gurpil eta txirimolak egiten zituen kale zokondoetan.ErkiagArran 161.
azpiadiera-6.1
"Chiquitín, [...] tratándose de peces: arrain bizarrak, peces muy pequeños (V-m)"AEY III 372.
azpiadiera-6.2
Itzak txintxo datoz / bizar asko gabe, nik bear neurrian lumaren ertzera. "
Sin mayores ripios"
.OrPoem 529.
sense-7
7.
(V-gip). Rebaba."(Armería) rebarba [sic] de los estampados"EtxbaEib.
azpisarrera-1
AHOAN BIZARRIK EZ EDUKI. "
Aoan bizarrik eztauko (V-arr-oroz), (litm.) no tiene barbas en la boca, tiene apetito"A.
azpisarrera-2
BIXAR (L, BN, S; T-L)
Ref.:
Lh;
Lrq
. "Barbiche"T-L.
Cf. Alth Bot 7: "Delphine, gathü bixar". No incluimos aquí los ejs. de palatalización automática (v. supra los de Enbeita, Otxolua o Lauaxeta). Lendabiziko illea eta / ondoren berriz bixarra. TxB III 97.
Moja juaten bazera, brakak tajutzen ez dezu noski lanik izango, ta kokotzeko bixarrak kentzen ikasi biarko dezu. AlzBurr 20.
azpisarrera-3
BIXAR-GURI. "Blanc-bec, gaxte, bixar-guri
"T-L.
azpisarrera-4
BIZAR-AIZTO. "Navaja de afeitar, bizarraizto (neol.). Lit. 'cuchillo de barba'"ADBols.
v. BIZAR-LABANA.
azpisarrera-5
BIZAR-HANDI (R-urz; -aundiG-azp, AN-gip-5vill)
Ref.:
EI 293;
GteErd 64, 80
. "Barbudo, bizarandi (R-urz)"EI 293.
Bizar aundi arrek / izkribatzen dizkizu / zuri bertso abek. Bil 153.
azpisarrera-6
BIZAR-HATS. De barba sucia.
Etxeko alaba, edo urliaren batekin igarotzen zan ermitaño bizar atsa bear ez lirakean gauzetara. AA III 485.
Etxe artako sarrera bizar-atsarentzat zan bekaturako bide eta perill urkoa.Ib. 485.
azpisarrera-7
BIZAR-BELAR. "
Bizarbelhar, herbe au coton, plante dont les feuilles sont couvertes d'une espèce de coton"Hb.
azpisarrera-8
BIZAR-BELTZ. "Barbinegro, bizar beltz
"Lcc.
Gizaseme aundi sendo igar bizar-beltz bat.LdiIL 40.
azpisarrerakoSense-8.1
(Fig.). Gañerontzekoak biribillatu ziran, Españaren zaintzalle ta gordeleku beti izan ta izango ere diran, mendi goititu latz gogor bizar-beltz oetara.IztC 4.
azpisarrera-9
BIZAR-BERRI. Joven.
Baditeke ukalondoa sartzea idazle berritzat edo ez-aritzat yotzen zaitudala. Baña, zerorrek baitiozu illunpetik zatozela. Egia ba-da, ongi-etorri; ta, gañera bizar-berri ba-zaitugu, ongi ta obeki etorria. LdiIL 87.
azpisarrera-10
BIZAR-BUSTI. "Barbiteñido, bizar bustia
"Lcc.
azpisarrera-11
BIZAR-BUZTANAK. Pormenores.
Mordobikoren ardandegia, txokorik begikoena zan erri zeeko gizonentzat. Antxen batzen zituen eurak erriko kontuen bizar-buztanak. ErkiagBatB 15.
azpisarrera-12
BIZAR-EBAKITZE. Afeitado de la barba.
Nere ille apainketak eta nere bizar ebate-lanak egiñez.Albeniz 129.
azpisarrera-13
BIZAR-EGILEv. bizargile.
azpisarrera-14
BIZAR-EGINGUA . (det.).Barbería.
v. bizartegi. Bizar eginguan. MdePr 68.
azpisarrera-15
BIZAR-EGITE (Añ; bizargiteLar, Hb). "Rasura de barba"Lar,
Añ.
azpisarrera-16
BIZAR-HERTSI. "Cerrado de barba"Lar.
azpisarrera-17
BIZAR-EHUN. "Peynador, de hacer la barba, bizar zapia, euna
"Añ.
azpisarrera-18
BIZAR-GORRI. "Ahenobarbus"Urt I 322.
"Barbirrubio"Lar.
"
Gizon bizar-gorri, ez fida horri (Sal, S); gizon bizar-gorri, aldara bideti horri (L-sar); bizar-gorri, bide orri (V-gip)"A.
Noizbait eldu zan zori txarrean / mutil bat bizar-gorria. AzcPB 112.
Iparraldeko gizon bizargorri orientzat. LhYol 7.
Hor, heldu zaiote gizon bizar-gorri bat. "À barbe rouge"
.BarbLeg 127.
azpisarrerakoSense-18.1
De barba roja (ensangrentada). Basoko erregea, / Karlos bizar gorri. Echag 161.
azpisarrera-19
BIZAR-GUTXI. "Barbadillo, bizargitxia
"Lcc.
azpisarrera-20
BIZAR-ITXI. "Cerrado de barba"Lar.
azpisarrera-21
BIZAR-KENDU. "Barbihecho"Lar.
azpisarrera-22
BIZAR-KENTZAILE (V, G; Lar, Añ),
BIZAR-KENLE (Lar, Añ, Hb)
Ref.:
A;
ArinAEF 1960, 67;
EtxbaEib;
ElexpBerg
. Barbero.
"Afeitador, bizarkentzallea
"Lar.
"Barbero, bizarkenlea
"Ib."Peluqueros" (G-goi)"ArinAEF 1960, 67.
"
Bizar-kentzallia, geixenetan izaten zan bide batez, abarketagiña
"EtxbaEib.
"Illea ta bizarra mozten duena"ElexpBerg.
v. bizargile. Bizar-khentzailearen haizturrek bere ileak azkenez hunkitu zutenetik. OskKurl 97.
Maixu Nikolasek, erri bereko bizar-kentzailleak. BerronKijote 32.
Damian bizar kentzaillea zan.EtxabuKontu 20.
Besteri gerta ez dakion Altube jaunaren bizar kentzaile zezenzaleari gertatu zitzaiona. MEIG II 93.
azpisarrera-23
BIZAR-KENTZE. Afeitado de la barba.
Azken bizar kentzea / suaren argira. Zendoia 30.
BIZAR-LABANA (-ñaV),
BIZAR-NABALA (G, L, BN-baig; HtVocGr 413, Hb(
-al
), Dv; bizar-nabelaS, Sal; ArchVocGr, VocBN, Gèze)
Ref.:
A;
Lrq
. Navaja de afeitar.
v. BIZAR-AIZTO. Bizar nabalak ez du egundaino ukitu ene burua. Lg I 233.
Bizarnabala zorrotzak bezala zimarkhu egin duk. DvPs 51, 4 (Ol, Ker aizto zorrotza
).
Zazpi errial kosta omen zaio / afaitatzia burua, / Atze aldeko ille guziya / bizar-labanaz kendua. TxB II 34.
Nik beste harmonika bat, hobeagoa, emanen dinat... Eta bizar-labana bat emaiten dio. MdePr 69.
Buruan zaldar bat zualako, moztu egin zizkioten ileak bizar labaña bategaz. OskKurl 153.
Koro hura [...] bizar-nabalaz ximenki arrasatuz egina. LarreArtzainE 159.
azpisarrera-27
BIZAR-LATZ. "Barbizaeño, bizar latz
"Lcc.
azpisarrera-28
BIZAR-LUZE. De barba larga.
Oien artean zan bat / biziro andia, / bizar luzea eta / txit ille zuria. ItFab 111.
Bizar-luze ta arlote jantzita, bere txispa makulutzat zuala. NEtxAntz 138.
azpisarrera-29
BIZAR-MOTZ,
BIZAR-MOTX. "Tratándolo de ladrón y bellaco, bizarmoz, por ser el quejante mal barbado"(Lizarragabengoa, 1627). LexHNav I 54.
"
Bizar-motx, lampiño"A.
BIZAR-MOZTE. Afeitado de la barba.
Garai artan ez illea bakarrik; arpegiko bizar moztea ere asko egin bear izaten zan. Albeniz 113.
azpisarrera-32
BIZAR-MOZTU (bizarmoxtuLar). "barbihecho"Lar.
azpisarrera-33
BIZAR-NABALAv. BIZAR-LABANA.
azpisarrera-34
BIZAR-OIHAL. "Linge à barbe"Hb.
azpisarrera-35
BIZAR-OKOTZ (Lar, Hb). Perilla.
"Pera de doctor, &c."Lar.
azpisarrera-36
BIZAR-ONDO. (Pelo de) barba.
Bihurtzen ditu bortz edo sei gathu bizar ondo, ezpainetik dioazkonak. HbEgia 151.
Begitartea xuko, bizar ondo bat gabe, iguzkiak eta nekeak kaskaildua apur bat. JEBur 24.
azpisarrerakoSense-36.1
Pelillo (de plantas). Ikusiko du laborariak aberek, guri delarik, [asuna] zoin gogotik deramaten; geroxago diote bakarrik beltzuri egiten, pherdatua delarik eta hain saminki ausikitzen duten bizar-ondo hek larritzen zaizkolarik. EskLAlm 1914, 32 (ap. DRA
).
azpisarrera-37
BIZAR-ONTZI. "(G-nav), bacía de barbero"A.
azpisarrera-38
BIZAR-OZTA. "Barbiponiente, bizar ozta
"Lcc.
azpisarrera-39
BIZARPEAN. Bajo la barba.
Anaia Aubert badago bizarpean irria gordez. Prop 1897, 122.
azpisarrera-40
BIZAR-PEITU (A). Imberbe.
Gizon bizar peituti, eta emazte bizarzuti, ihes-egik nola kozuti. "Homme qui n'a point de barbe"
.OPr 193 (tbn. en Mg PAb 172).
Ez dakit beltza edo zuriya dan; bizardun edo bizarpeitua. InzagKabuxak 116.
azpisarrera-41
BIZAR-PUNTA (Sal). "Menton"VocPir 239.
azpisarrera-42
BIZARRA EBAKI. Cortar la barba; afeitar la barba.
Ain umetzat ere ez neukaken nere burua. Astero bizarra ebakitzen bainun. AtañoTxanKan 117.
Tolosara joaten zan bizar ebakitzera.JAzpiroz 134.
Pelukeri txiki bat, illea apaintzeko lekua; eta bizarra ere ebakitzen zuan. Albeniz 48.
azpisarrera-43
BIZARRA EGIN (V, G, AN-larr-5vill, L, S; Lcc, Urt, HtVocGr, Lar, Añ, Dv)
Ref.:
A;
AspANaf
. Afeitar(se).
"Afeitar la barba, bizarra egin
"Lcc.
"Adradere, murriztu, bizarra egin
"Urt I 231.
"Raser, bizargitea
"HtVocGr 413.
"Afeitar, quitar la barba"Lar.
"(Hazme la) barba, harete el copete, egiadak bizarra, ta nik hiri galbarra
"Ib. Bizar egiten ikasten dabee mutillak laster. Badira baserritar bizar egiten jarduten dabeenak. MgPAb 48.
Bizarra egin, arpegija apaindu. MgCO 143.
Igande goizetan, bizarra eginik, athorra xuria eta soineko garbiak jauntzirik. ArbIgand 118.
Bizarra egin eta yantzia aldatutakoan, aurkeztu zitzaion. OlGen 41, 14 (Bibl bizarra egin; Ker bizarra kendu, BiblE bizarra moztu; Urt moxtu, Ur moztu, Dv ileak moztu
).
Bizarra egiteko tresnak. ErkiagBatB 122.
Bizarra egiteko pusken aphailatzen lotzen da. LarzSenper 18.
Handik ekartzen dut bizar egiteko lama bat.Etchebarne 60.
azpisarrera-44
BIZARRA ETORRI. Salir la barba.
v. BIZARRA JIN. Motz-arazi zioten bizarraren erdia [...]. Davitek minki hartu zuen gauza. Egorri zituen yendeak bere mandatari ohorezkoen biderat heien kontsolatzekotzat, eta hei erraterat ez agertzeaz hala Jerusalemen; bainan egoteaz Jerikon, bizarra berriz ethor-arteraino.Lg I 304.
azpisarrera-45
BIZARRA JIN. Salir la barba.
Scipioek hamazazpigerrenian etsaien artetik ideki zian bere aita. Probus bizarra jin beno lehen, zen tribun harmadetan.Egiat 256.
Jo ninduen zenbat xuri zen eta mehe, zer bizar beltz ederra jina zitzakon, nolako sotana laburra zerabilan. JEBur 128.
azpisarrera-46
BIZARRA KENDU (V-gip, G, AN-gip, B; Lar, Añ)
Ref.:
EtxbaEib;
GteErd 64;
ElexpBerg
. "Afeitar, quitar la barba"Lar,
Añ.
Bizarra kendu baga ezin egon geindez. MgPAb 49.
Bizargin edo barberuak apainduten dau arpegija bizarra kenduta. MgCO 80.
Bizarra kenduz geroz / Eskualduna gazte. Etcham 126.
Zin egin zuen etzuela bere bizarrik kenduko inglesak bere uhartetik joan arte. ArtiIpuin 48.
Aitak egunoro khentzen zituan bizarrak eta zazpi labaiña zeuzkan. OskKurl 103.
Nola sekulan eztuan bizarrik kendu kalean. AndAUzta 61.
Ez duta ene kokotsari bizarra kentzeko astirik ere ukhanen. LarzSenper 40.
Bizarra kentzeko orritxoak. LabSuEm 167.
Neri illea moztu baiño leen, bere bizarrak moztu ta kenduko dizkiot.BerronKijote 87.
Bizarra kendu ta jantzia aldatuta. KerGen 41, 14 (Ol bizarra egin
).
Bizarra kentzea kostatzen zaidak.Ostolaiz 95.
Asi zaitezte bizarra bustiten, eta geu etorriko gera kentzera.Gerrika 68.
azpisarrerakoSense-46.1
Haguna ta bizarrak batera khentzen zituan labaiñaz. OskKurl 102.
azpisarrerakoSense-46.2
"
Bizarrak kendu, desbabar [sic] las piezas, generalmente las que proceden de los trabajos de estampación. Trokelak ganoraz ez zorroztiarren emen gabixak, bizar-kentzen denpora geixago galtzen
"SMEiTec1 147.
"
Bizarra kendu, quitar la rebarba de las piezas estampadas. Bizarrak kentzen jarri nabe, gubill zabalakin
"EtxbaEib.
azpisarrera-47
BIZARRAK GATIK. "
Bizarrakgaitik ezebannai izan, no quiso por nada. Litm. Por las barbas (V-ger-m-...)"AEY III 316.
Bizarrakaitik ezeutsen [iudearrai] legorrean oiñak ipintea laketu edo itxi. AEzale 1897, 305b.
azpisarrera-48
BIZARRAK IKUSI . (Tras gen.)."
Gozien bizerrak ikusi ditu, cuando una persona había visto la miseria"(G-azp, comunicación personal, 1931). ABibl.
"
Juteako ereetan bizerrak ikusi ditusue
"Ib.(hablando de un incendio).
azpisarrera-49
BIZARRA MOZTU (Añ, Gèze; b. moxtuLar, b. mostuAñ). Cortar la barba; afeitar la barba.
"Adradere, murriztu, bizarra egin, bizárra motxtu
"Urt I 231.
"Afeitar, quitar la barba"Lar,
Añ.
"Raser, errada, bizar motz
"Gèze.
Auzokoaren bizarra moxten dakusunean, sarrezazu zeurea urean. "(Quando la) barba de tu vecino vieres pelar..."
.Lar.
Moxtu zituen ilea eta bizarra. HbEgia 61.
Ez bizarra moztu, ez gosaldu, yantzi ere ozta-ozta, banoa. LdiIL 39.
Bizarra egunero mozturik. ErkiagArran 27.
Bizarra igandeetan moztutzen zuan. Salav 33.
Neri illea moztu baiño leen, bere bizarrak moztu ta kenduko dizkiot.BerronKijote 87.
Bizarra moztu, arropak aldatu. BiblEGen 41, 14, Ol bizarra egin
.
azpisarrerakoSense-49.1
Motx arazi zioten bizarraren erdia. Lg I 303.
azpisarrera-50
BIZARRARREN,
ZURE BIZARRARREN. Por tu barba (expresión de súplica).
--Zatoz nere esanetara ta arbelik iñoiz eztuzu egingo. --Ez, zure bizarrarren! maitena ez erauzi.'Por la mejilla'
.ZaitSof 43.
azpisarrera-51
BIZARRETAN . (Tras gen.).Ante, adelante.
Barreka erantzun eutsan / bere bizarretan. AzcPB 81.
azpisarrera-52
BIZAR-TXORRU. "
Bizar-txorrua, el cañon de la barba"A(s.v. txorru
).
azpisarrera-53
BIZAR-TXUKUN. "Barbilindo"Lar.
azpisarrera-54
BIZAR-ZAPI. "Peinador, de hacer la barba"Lar,
Añ.
azpisarrera-55
BIZAR-ZIKIN. De barba sucia.
Cf. Iraola 79 Bizar-zikin, usado como apodo. Eskeko agure bat, bizar zikin, ule luze, ugerdo koipatsu bat. ElexpBerg 114.
azpisarrera-56
BIZAR-ZURI. De barba blanca.
"Barbicano, bizartxuria
"Lcc.
Zer ziniro, bizarra xuriari erran baleza bere ontzian belloki delakoz nahi dela egon ta berzer ez lekhürik egin?Egiat 166.
Baña libertadea / nueneko izan, / bizar-zuria eta / buru-solla nintzan. ItFab 178.
Etzare egiña ukhaiteko / Bizar zuri bat lekaio!"Qui menez laquais à barbe grise"
.Gy 200.
Gizon bizar-zuri ainbeste urtekoa.AgAL 51.
An zegoan gizon bizar-zuri bat.OrSCruz 93.
Gizon xahar bizar xuri bat zen. ZerbIpuinak 518.
Ta aitona zar bizar-zuri bat / trallan duela aurrian.TxB II 207.
Zortzi-bat-amar bildu diraneko, Roio Vilanova bizar-zuria dugu zutik, itzaren yabe. LdiIL 21.
Aita Jaungoikoa, bizar-zuri, azkenengo. NEtxAntz 118.
Gizon zaar bat bizar zuria. AnabAprika 31.