1.
(V-gip, AN-egüés-ilzarb-olza, L, BN, Ae, Sal, S, R; Lcc, SP, Lar, Gèze, Dv, H),
eperlaRef.:
VocPir 349;
Bon-Ond 141;
Lh;
Lrq;
ContR 508;
ElexpBerg
. Perla."Perle"SP, Gèze.
"Il se prend de toute sorte de graines d'ornement, de chapelet, etc. qui a forme de perle, n'import la matière, or, acier, cuivre, verre, etc."H.
"
Néskatuák kóla béztitruk, traje kórreki, perléki, xipoiéki, gúzia ronkalésa
"ContR 508.
v. altiste. lTr. Documentado tanto al Norte como al Sur en autores de todas las épocas. En DFrec hay 6 ejs. Eta hamabi borthak ziraden hamabi perla. LçApoc 21, 21 (He, TB, Dv, Ur, Ol, Ker, BiblE perla).
Zure urthe / eta egun guztiak / izan ziren itsasoko / perla bezain garbiak. EZEliç 406.
Igorziri karrazkhetan sortzen eta hazten diren perleriek eztute perla-azala baizen, eta barrenean eztute [...] mamirik. SPPhil 200 (He 202 perlen axala).
Ez dire perlak xerrientzat / ez konfiturak astoentzat. Monho 30.
Koroi au apainduko daben perla balio andiko bat. AñLoraS 127 (v. tbn. 61).
Ez bota ere zuen perlak txerrien alzinerat. EvANMt 7, 6 (SalabBN, Ip, Hual, Samper, Leon perla; Or txirla-arri).
Perla gisako ortzak. ItFab 39 (v. tbn 70).
Andre bat ere badu perla iduria. HbEsk 111.
Perla ederrezko kollare bat. ArrGB 121.
Zipriztiñezko perlakiñ. ABAmaE 39 (v. tbn. 227).
Ezen maite zituen zauri hura eta har hek, mundutarrek perlarik baliosenak baino gehiago.JnnSBi 87.
Etzan a ulea ez / ezpada urrea / ulondo bakotxeko / zerion perlea. Balad 202.
Txirlarri edo perla ederren [idoro-lekua]. ErkiagArran 26.
Begi ttipi erne batzu baditu, beltxak, perla bezain argi eta garbi. JEtchep 25.
Koralezko aren ezpaiñak, perlak aren ortzak. BerronKijote 148.
Erraztunei nola gelditzen zaie txuloa, perla galdutakoan. JAzpiroz 44.
v. tbn. O Po 37. Tt Arima 121. Gç 170. Lar Gram 383. Mb IArg I 213. Cb EBO 51. Egiat 238. Zuzaeta 83. FamInst 755. DurPl 92. AA III 537. UskLi 208. fB Ic I 48. Gy 134. Lard 214. Ip, Dv y Ur Dial 26. EE 1882c, 448. Azc PB 206. Ag Serm 381. JE Bur 140. Or Eus 164. Gand Elorri 212. Alt LB 31. SM Zirik 85. Ardoy SFran 162.
azpiadiera-1.1
(Uso fig.)."Au fig. il exprime ce qu'il y a de mieux dans son genre. Neskatxa hori perla bat da, cette fille est une perle de fille"H.
Aldi bat, perla lindea, egin egizu / nigaz ordu bakox bat kunplidua. Lazarraga A17, 1186r.
Ene perlea, enzun egizu. Ib. A16, 1184v.
Kastitatearen [...] perla garbia.EZEliç 111.
Erran behar da jakintasuna dela gizonaren perla jujusa eta diamant preziatua. ES 176.
Mari Gabontxo enea, biotzeko puskea, orienteko perlea. Acto 264.
[Zeruko zuhurtzia da] perla preziatua, zeiña haiñitzentzat estalia baita. Ch III 32, 3.
Jazmiña eta karmiña / daode nazturik / zure matel bietan [...] ai ene eperla. Gamiz 204.
Padezitzea óngi [dela] úrre ta pérla prezióso. LEOng 17v.
Donibanen Larralde hainitz da prezatzen / Franxisteguy Baionan perlatzat beiratzen. HbEsk 109.
Egunazko sepharen ondotik heldu da ihintz perla dena lore, osto, belhar eta zuhamuentzat. HbEgia 38.
Argitasun aundiko / perla gariztiya / nere osasuna ta / nere eguzkiya. Bil 94 (ref. a una mujer).
Jesu Kristoren Imitazionea, zoina deitzen baitzuen liburuen perla. Laph 191.
Gauza itsusia da gerla [...]. Halere onjoak sortzen dira denetan eta perla batzu... uste ez den lekuan agertzen dirdiran. LarreArtzainE 96.
Etxeko perla: Maji Mendiondo.Ib. 275.
Eta ikus dezagun nola orrua eragin zion adarrari poesiaren Fray Gerundio honek. El imposible vencido-tik hartu dut perla polit hau. MEIG I 216.
sense-2
2."Albugo, begiko notha xúria, begiko perla xúria
"Urt IV 475.
PERLA-AMA.
Madreperla. Perla-amak itsasoan bizi diren bezala itsas-ur xortik hartu gabe.SPPhil ẽ, 1r (He VII perla amak
).
v. tbn. SP Phil 251 (He 253).
PERLA BORT.
Perla falsa. Perlarik preziosoenak estire aurkitzen edozein lekutan [...] perla bortak ordea ta bidro-txintak dire nonnai . (179). LE-Ir(s.v. bidro-txinta).
azpisarrera-4
PERLA-MAXKOR.
Madreperla. Ezen Isidoro Sainduak eta Solinok erraiten dute: Perla-maxkorrek bere arteko zaharrena [...] gidaritzat hautatzen dutela. ES 142.
azpisarrera-5
PERLAZKO(Adnom.). De perlas. Marxandiza urrhezkorik, ta zilharrezkorik, eta harri preziatuzkorik, eta perlazkorik.LçApoc 18, 12.
Jauntzkura honest batean, ahalkeriarekien eta modestiarekien aphaintzen direla eta ez ille frisatuekien, ez urrezko ez perlazko edergailluekien. He1 Tim 2, 9.
[Paonaren gibeleko abenikoa] perlazko uztaia iduri. Gy 227.
Perlazko lepoko ederra erakutsirik. ArrGB 97.