1.
(V, G, AN, S; Lar, Añ),
xoriburu (L, BN, S; SP, H),
zoriburuRef.:
A; A EY III 372; Lh (xoriburu); Lrq; Iz ArOñ ; Etxba Eib ; Elexp Berg; ZestErret
. "Tête légère, éventé. Haren xoriburua! qu'il a la tête légère!"SP.
"Trincapiñones, mozo liviano, txoraburu, txoriburu
"Lar.
"Botarate", "(hombre de poco) juicio", "orate, sin juicio" Añ."Casquivano, ligero de mollera"A.
"Cretino. Txori-buru bat zanetik, beriala jan eban gurasuak laga zetsen etxia
"Etxba Eib..
Cf. VocNav s.v. choriburo. Tr. Documentado en autores de todos los dialectos. En DFrec hay 4 ejs.
Hark xoriburutzat gadutza, dadukagun guk ere hura erhotzat. SPPhil 430 (He 434 erhotzat).
Xoriburuko amorio hek komunski doazilarik satsukeria eta haragitasun xoil itxusietan sartzera eta hondatzera. Ib. 286 (He 287 amuruzkeria).
Bethi minzatzea eta erastea, bertzei bere gogara minzatzeko astirik eta lekurik eman gabe, hori xori buruaren eta airatuaren seinalea da. Ib. 364 (He 367 buru arin eta airatu baten).
Txori-buru, puztua, / ero garbi, buztan latz / nondik, hiri, zikiñ orri, / bekaitz aldia eldu zak?LarDT CXCIV.
(Elizan nolanai daudenak) edo dire txoriburu sinpleak edo kristio ez-anbatekoak. (84). LE-Ir.
Mutil txoriburu bat. Astar II 177.
Zeren ez zekiten / igel txori-buruak / zer eskatzen zuten. ItFab 58.
Beraren etsai ozpindu txar txoriburu puztu anitzek eztanda ler gaizto badagite ere. IztC 5.
Gezurtiari darraizko gezurtiak [...] neska arinei ergelak, xirribikariei xori-buruak. HbEgia 136.
Ekharten diat hire idüri diren xori-bürüak. ArchGram 73.
Ikusiko dituzue itz jario bizardunen batzuk, txori buru puzturen batzuk. AgSerm 282.
( s. XX)Xoriburu guziez aise haiz jostatu, / zikoitz alfer zoroez borthizki trufatu. Ox 154.
Yoskin txoriburu aren egitadia. KkAb II 96.
[Ego-aizea] olerkari ta nere antzeko / txoriburuen aizea dala?EAOlBe 28.
Olan kontau zestan beintzat "txori-buru" batek, kardantxillo bat kaixola dotore batian kantatzen zan artian. SMZirik 83.
Txoriburu askok diñue, liburu onak eta txarrak, danak irakorri biar dirala. Ib. 44.
Sofista xoriburueri. Lf(
inZaitPlat XX
).
Emazte hori xori-buru bat duk. LarzIru 126.
Izanikan ere barber, operatzaile aiphatua, jakina da arras ahanzkorra dela eta baduela zoriburu aire bat. GAlm 1962, 64.
Andrakume txori-buruak zeru azpian diran artian. EtxbaIbilt 469.
Ni beti txoriburu / baña zu koziñan.Olea 195.
Buru txar, txoriburu!(AN-ulz). InzaNaEsZarr 1945.
Barka dakizkioke zenbait pekatu larri sarriegi agertu zaigun txoriburu puztu hari. MEIG I 196.
v. tbn.
EE 1884a, 299. Alz STFer 118. Enb 49. Or Eus 182. Mde Pr 171. Xoriburu: HU Zez 118.
azpiadiera-1.1
(Empleado como sobrenombre). Pozik eman zituan Txoriburuk lau milla peseta eta beregandu zuan ollar guziz panparroia. UrruzZer 28.
Ez du Zubietako debruak gure ama maiteaz burlatu behar, bertze orduz Buztintzeko aztia Pelo Xoriburuz burlatu zen bezala. BarbSup 79.
sense-2
2.
(V-gip, Sal)
Ref.:
A; Iz LinOñ 179, ArOñ.
. "(Sal), hilo de grosor desigual"A.
"
Txoriburua kirruai erdi-erdixan etaaten xakon. Koskor edo buru ori kirrua kordatzerakoan ateratzen zan. Baiña txoriburua esaten zitzaien ariaren sendo-uneai ere. Oik dittun txoriburuak!
"IzLinOñ 179.
"Arixen sendáunia"Iz ArOñ.
Matazuzkian aria bere bidetik eraman ez eta txori-burua sortzen dan bezala, bada txori-bururik aren egibide ta agerbideetan: aren itzaldi-mataza dana txori-buru, ta ariltzen balin baduzu, arra betean bost korapilo. ZaitPlat 40.