1.
(V-gip, AN, L-ain, BN, S; -kh- VocBN , Gèze, Dv)
Ref.:
A;
IzArOñ
. Terrón; bloque, pedazo."Extrait de rochers ayant la forme ronde ou presque ronde"VocBN.
"
Lur mokhor, motte de terre. Azukre mokhor, boule de sucre. Harri mokhor, bloc de pierre"Dv.
Irauli ondoan, eta mokhorra jo aitzinean, ezarri ongarria. DvLab 144.
Xut dago, xapelari so: mokor gorri bat / ez othe den bonbona. Ox 182.
Zukre mokorrak maite zituen itsuki. Zub 111.
Hainbertze eta halako lur-mokorrek lotsa bat sortzen dautzute barnean. JEBer 52.
Horma-mokorren hausteak. Ib. 70.
Landu gabeko arri-mokorrez egiña. JMBELG 87.
Ezpaitira mazo-ukaldiz zeetu-errezak mokor oek, bein eguzkitara legortu ezkero. TAgUzt 265.
Kristal-mokorra. OrQA 202.
Saltzen dira mineralki bat edo bertze, edo denak badituzten erhautsak eta mokorrak (pierre à lécher). GatxitegiLaborantza 142.
Atxurrakin sokil mokorrak autsi. IbiñVirgil 71.
Ibaiek izotz mokorrak daramazkitenean. Ib. 76.
Azkurea balitz ere [emaztea] , mokorra litake. Egunaria 13-10-1971 (ap. DRA
).
Ikatz mokor baten bertutea. LfCEEN 1973, 131.
Mitriola mokor batzu lehertu, erraustu.LarreArtzainE 85.
v. tbn. StPierre 22. Barb Sup 84.
azpiadiera-1.1.1
(L, BN-baig, Sal, S ap. A
; H). Restos de pan."Mendrugo"A.
Cf. SP: "Ogi mokorra, grigne de pain, aunque es posible que su fuente sea el ej. de Oihenart. Ahalge-gabeak bitu epher erreak; zer ahalgorrak? ogi-mokorrak. "Restes"
.OPr 9 (v. tbn., con alguna var., en EZBB II 13).
Zokoetarat igorri ogi mokor idortuen biltzeko. ZerbAzk 45.
Aur koiek beti daukie ogi exportara mokorrez beterik. ZMoso 58.
azpiadiera-1.1.2
Eta aragi arroa biziro erakarri zun bera aragi-mokor etzalako."Carneo corpore ipse non esset."OrAitork 299.
azpiadiera-1.1.3
Lingote. Urre mokor bat. OlIos 7, 21 (Dv erregela, Ker aga, BiblE puska).
azpiadiera-1.2
2.
(V, G-goi-to-bet; Lar, H, Zam Voc),
mukur (V-oroz)
Ref.:
A (mokor, mukur); Iz ArOñ; Etxba Eib;EAEL 287; Elexp Berg. Ancas, grupa; cadera; trasero."Rabadilla", "ovispillo, rabadilla de las aves" Lar."Alhorre, enfermedad en los niños recién nacidos, aurren, seintxoen olla-begiak, mokorreko miña
"Ib."
Ollo mokorra gizentsu bada ere, batzuetan kirats da
"H.
"Nalga"A.
"Los huesos posteriores desde la cintura hasta los muslos"IzArOñ.
"
Mokorrian zelaiñia, la señal (pintura de las ovejas) sobre las patas traseras"Ib."
Mokorrakin jo dot lurra eta ibilli ezinda geldittu naiz
"EtxbaEib.
v. ipurmokor. Eduki itzatzute zeñituak zeren mokorrak. OteizaLc 12, 35 (Lç gerrunze, He, Brunet, Dv, Leon, Or, Ker, IBk gerri, Ol sarkutz).
Askotan mokor gañetik gerrikua zintzillik zuela. UrruzUrz 47.
Mokor baten ganean / gonan kenduten da [atzazaletako loia]. AzcPB 69 (in Ur PoBasc 178 eperdi).
Saldu dira pobreen / beso ta mukurrak, / eta kendu fraileen / sopea ta utsurrak. Ib. 355 (Interpr? in Ur PoBasc 184 bizija emoten eutsen / fralleen otzurrak / eta gosezo [sic] axia / oraingo guzurrak
).
Gerriko tendeltxu bat mokor gañean. AgKr 87.
Gerri zabal, mokor astun, ibil-baldarreko emakumea. AgG 125.
Mokor ondoan aragi tato batzuk gutxiago zituala [beorrak]. Ib. 158.
Ikusi nuanean / nik zure mokorra. "Caderas"
.OrEus 55.
Atso zâr oni zitzi dario / okotz eta mokorretik. "Le cuelgan carnes [...] de las caderas"
.Ib. 143.
Mokorra okertu [astoak]. AndAUzta 103.
Mokor-aldean eta saiets-ondoan bere, ezarten eutsan eskua gozaro, [bizikletatik] jaustea eragotzi nairik. ErkiagBatB 76.
Zaldiaren mokor-gaiñean. "Ancas"
.BerronKijote 53.
Mokor zabalak, neurrira gona-aztalak. (G-goi). EZBB II 62.
Mokorretik ebakuntza egin da urte betera izan nintzan erren gogorrakaz.Gerrika 283.
azpiadiera-1.2.1
(Fig.). Arrantzalien potintxoak bere mokorren gañean maitero darabilzala [itxasoak]. AgKr 138.
Bi [ontzi] ôk zuzendu diradeneko, / Getarik oker mokorra. "Se contonea"
.OrEus 396.
azpiadiera-1.3
3.
(V-arr-arrig-m; Añ),
mukur (V-ger-ple; Zam Voc; -kh- S; Foix)
Ref.:
A(mokor, mukur);
Lrq(mükhür)
. Tronco; leño."Leño [...] pequeño"Añ.
"Ramas gruesas de árbol"A.
"
Mukur, base del árbol, parte inferior del tronco. Mukur-ikatz (V-ger), [...] carbón hecho de tronco de árbol"Ib."Cepa (de árbol)"ZamVoc.
"Gros bûche ou tronc"Foix(Lhande copia erróneamente makhür).
"Bûche. Jinko-mükhürra (S), la bûche de Noël"Lh.
Mukurrak, 60 burdi, 40 errial bakotxa. EE 1895b, 519.
Ezta gizona diru bakoa; / da elor arantza latzena, / lengo munduko mukur gogor bat / argirik ezin leiena. AzcPB 364.
Nork ikertu leikian neure etxe zar-utza? / Mukurrak eze ziran, dana zan kiatsa. "Los troncos"
.LauxBBa 68.
Aizkor-otsian / mukur txikitzen gogor / dabiz. Enb 96.
Otza kentzeko bauku / mukurre naikua. Ib. 170.
Ara or egur-mokorrak suburni-gainean txinpart jarioka. TAgGaGo 93.
[Zurginak] ezertarako on ez dan gañerako mokor makur ta begitsua arturik, [...] giza-iruditara tankeratzen du. OlSap 13, 13 (BiblE puska bat).
Emakumeak, lurrean jesarrita, erdian sua dabela; anpor zatiak, mukur estuak, arbazta eta zabar erdi igarrak. ErkiagBatB 118.
Iñun be eztot ikusi onelako makatz-tantairik. Agatx lodi baten neurriko mukurra aukingo dau. AlzolaAtalak 82.
Moldatu bear egurra, / enbor, abar ta mukurra. Ayesta 54.
azpiadiera-1.4
4.(G-azp ap. Gte Erd; Aizk (G)), mukur."Espalda, hombro. Mokorrean, al hombro, en el hombro"Aizk.
"
Mokorrean karga hartuta zijoan (G-azp)"GteErd 66.
Eraman aiña zama jartzen digu ordea mokorrean (bizkarrean). AyerbEEs 1912, 166.
azpiadiera-1.5
5.Objeto que sobresale."
Berautzu eror zenbait mokhor iorik, prenez garde de tomber ayant heurté contre quelque achoppement"H.
azpiadiera-1.5.1
"Légère bosse"H.
azpiadiera-1.5.2
"
Mokor bat egin diote jauntzian, iduri du konkorra, on lui a fait une grosseur dans le vêtement, on le dirait bossu"Lh.
azpiadiera-1.5.3
"
Mokor hartan egin behar omen dute etxea [...], sur cette hauteur"Lh.
azpiadiera-1.5.4
"
Mokorrak urten txao, se le ha formado un saliente (a la pared cuando se tuerce)"IzArOñ.
azpiadiera-1.6
6.(BN-ciz, Sc ap. A), mokorro."Nubarrones"A.
"
Hegoak aitzina zeramatzan lanho mokorrak oro
"Lh.
Ordutik lanho mokhorro beltz batek hobeldua zagon Espainiako zeru gaina. GH 1935, 305.
azpiadiera-1.7
7."
Mükhür (S-saug), tumeur, kyste"Lh.
azpiadiera-1.8
8.mukur. Mal humor, enfado.
Cf. supra (6). Zer ulik ausiki daut neri Ganix, holako mukurrean joaiteko! Zertan egin othe diot huts?ZerbBiGo 304.
sense-2
II.(Adj.).
azpiadiera-2.1
1.
(L, B; -kh- L, BN; Urt I 93, vEys, Dv, H)
Ref.:
A;
IzetaBHizt
. Adusto, huraño, antipático."
Akerra bezen mokorra, muy huraño, huraño como el cabrón"A.
Ez badaki moldatzen [emazteak] mokhor den nausia. HbEsk 172.
Ez dadin mokhor atzar ezagutzen ez dutenen kontra. HbEgia 73.
Yeloskor, herratsu eta mokhor guziak. Ib. 36.
Bakearen etsai, belztaile, barraiatu, mokhor, prestuen etsai. Dv2 Tim 3, 3 (He bihurriak, TB krudelak
).
Hurbil-arazten du beregana / Garmin artzain mokorrena. Lander(
inOnaindMEOE 1094
).
Aita gureganat heldu, begitarte mokorrarekin arabez. JEBur 17.
Gobernamenduko mandatari mokorren ondotik, mugazainen aldi. ZerbMetsiko 187.
Atzarriko zare histu, / zozotu eta mokor. Iratz 20.
Girixtino mokhor minkor bat. LfHerr 15-9-1955, 4.
Hazpandarreri aita Larregain, Saindu Mokorraren egia saminak gaitzitu zitzaizkoten bezala. ZerbAzk 54.
Ezagut-aintzin, mokor-aire bat atzemaiten bazion ere norbaitek, laster ageri zen [...] barne gozoagorik nekez aurki zitekela. Herr 14-11-1957, 2.
Emazte mokor batek. "Acariâtre"
.ArdoySFran 24.
azpiadiera-2.1.1
"
Bihotz mokhorra, cœur dur, insensible"Dv.
Jesus gabe zein gor den gure bihotza eta zein mokhor. DvImit 87 (ap. DRA).
azpiadiera-2.1.2
"
Mukur (V, ...), torpe, tosco, hablando de personas"A.
MOKOR-HEZUR.
"Mokorrazurrak, los huesos de las caderas, superiores a las articulaciones de los muslos" Iz ArOñ. Begira arrapatzen baaut / Martintxo gezurretan, / gogoango dek betiko / mokor ezur orretan. "Espaldas"
.BorrB 16.
azpisarrera-4
MOKOR-GILTZA.
"Mokór-kiltzia, el hueso redondo saliente del pernil. Mokórgiltzaak" Iz ArOñ.
azpisarrera-5
MOKOR-MAILU(L, BN ap. A; -kh- Dv). "Mazo que se usa para pulverizar terrones en los campos" A.
azpisarrera-6
MOKOR-MOKORRA.
a) "Para decir 'está del todo borracho', se dice ordi mokor mokorra dago" Mdg 155. b) "Espantado del frío he estado recogidico en un abrigo, otzak lotsatruk egonaz mokor mokorra beroki batian" Mdg 155.
azpisarrera-7
MOKOR-ONDO.
"Tronco gordo que se destina al fuego" Izt.
azpisarrera-8
MOKOR-HOTS(?). Kaleak beetzat arkosko-ordez giza-buruak eukazan ta alangoxe buru bat yota artu eban mokorrotsak iratzarri eban. ALatsibi 146.
azpisarrera-9
MOKORPE(Con suf. local de decl., en sing.). Trasero. Mokorpetik oratu ta iasota eukala [umea]. AEzale 1897, 27b.
azpisarrera-10
MOKOR-ZABAL.
De anchas caderas. Emakume mokor zabal arek. ErkiagBatB 199.
azpisarrera-11
ONDO-MOKOR.
"Le ha contado al zutano todo el secreto al por menor [...] kontatu zaun sandiari ixiltarzun guziua ondo mokor" Mdg 155. "Ondo-mokor (R-vid), por menudo" A. Ondo-mokor dana yalgi. Zait Sof 111.
azpisarrera-12
SU-MOKOR.
Tizón. Kixkorrari atheratu su mokorra ahurrean. SoEgHerr 22-12-1960, 3.