1.
(gral. (-i V-gip, G, AN); Volt 5, Mic 9v, SP, Urt Gram 41 y 46, VP 23r, Lar, Aq 248, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv),
aigieRef.:
A; Bon-Ond 151; EI 64; Etxba Eib ; Iz ArOñ , Als 78, R 288, To , Ulz ; Holmer ApuntV. Verdad. "Verdad", "realidad, ingenuidad, verdad" Lar. "A fe que, (c.) ala egia" Añ (cf. alegia). "Egia du, il dit vrai" Lf Gram 584. "Egia ukatu ziezun, negó la verdad (R-uzt)" Iz R 288. En SP, Arch VocGr, Lecl, Dv y H aparece además con el significado de 'verdadero', refiriéndose sin duda a la construcción egia izan. Tr. General en todas las épocas y dialectos. La forma meridional sin -a constitutiva es escasa hasta mediados del s. XIX: además de en Mendiburu, sólo encontramos ejs. aislados de Beriayn (Doc 143r), Arzadun, Añibarro, J.B. Aguirre e Iturriaga; a partir de esa época va haciéndose más frecuente, y ya desde principios del s. XX es la más usual en textos de estos dialectos, sin que llegue a desaparecer totalmente egia . Egiija, tanto det. como indet., se encuentra en fray Bartolomé (Ic II180) y J.J. Moguel (BasEsc 153) y egiia (det., junto a egia indet.) en un texto del s. XV; aigie aparece en CatUt 61 y en OrorbSerm 94, en este último alternando con egie.
Egiia al diok, Eneko. (Funerales de Jacob de Guevara, s. XV). TAV 3.2.3.
Othoitze bat banegion larradala egia. E 215 (cf. ib. 189 egiara 'la verdad').
Eta egián eztu perseberatu. LçIo 8, 44.
Beti zenduan, Jauna, egi[a] amatu.Miserere 333.
Ez al deustak / bardin egia kontaetan.Lazarraga A25, 1197r.
Egia da latz ta garratz, ta mergatz. RS 518.
Zeruetarik etorri da Moisen / egia esatera Errazkinen.
PasqTo
3s.
Saindu guztiek egia duk dutela podorea. EZMan I 27.
Erran ditugun gauza hauk guztiok egiak badira. Ax 125 (V 83).
Erranen duta? ahal dezaket, / Egia dena bezala. OPo 1.
Egiaren kontra minzatzea. SPPhil 361.
Baldin sensuek ukitzen / Ezpadute egia. Gç 123.
Egia dakianaren ükhatzia. Bp I 57.
Egia bilhatu behar da. ES 199.
Gauzei egiaren arabera behatzen badiozute. "In veritate aspicis"
.Ch III 30, 6 (SP y Leon diren bezala, Mst egian, Ol y Pi egiaren arauz
).
Platonen iduripenak, egiarik bagekoak. LarSAgust 4.
Ni nüzü bide ezinago xüxena, egia gehiena. Mst III 56, 1.
Fedeko egia andi au. CbEg II 26.
Bai ala egia / ongi etorri dela / berorren Señoria. BorrBRIEV 1909, 259.
Bekhatorea naiz, egia da. Lg II 219s.
Ez dagigula juramenturik, egiaren gañean, behar danean ta gauz onen gañean baizik. Ub 173.
Egija estaldu dozulako. MgCO 271.
Ala da egia, ezin ukatu dezakegu. Gco II 25.
Ain égia dá au, nola fedea. LEOng 43r.
Ongi egiten dezu egia aitortzea. AA III 553.
Ezen bethi kasik egia gerthatzen da erran komun hau. Dh 123 (cf. infra EGIATAN (b)
).
Yuramentua egiten duenak egia gabe. CatB 42.
Sobera baizen ez da egia, ez dudala merezi zure errezibitzea. MarIl 58.
Ez da ordea ori egia, ez egiaren antzekoa ere. IztC 143.
Erran ohi da egia handirekin. DvDial 61 (Ip egia handireki; It egiaz, Ur egijaz
).
Ez duela sos berriek zilhar baino egia gehiago. HbEgia 142.
San Franziskoren zaurien egia da ezin uka ditekiana. BvAsL 411.
Hala da hori, egia da, egia handia. HUZez 82.
Egia anditzat daukat. AgAL 29.
Egia den bezala erranen dut. JEBur 111.
Egia zuten zaharrek. Etcham 165.
Asabaen ipuiñak egi ba ditugu. OrMi 100.
Ori egi biribilla da. EguzkGizAuz 89.
Mutillak diona egi ateratzen bada. NEtxAntz 52.
Uste nuen egiaren jabe ziñala. EtxdeJJ 132.
Baiña egia egi, ta esan bearrean aurkituten naz. BilbaoIpuiB 87.
Oraindik oroiterazten eztitugun egiak arkitzera. ZaitPlat 70.
Hainbertzetaraino egia da. XaOdol 35.
EtxabuKontu 55.
Puxka bat egia zuen, bainan arras ez. Etchebarne 134.
Ori ez al da egia? Nik uste baietz. Ostolaiz 61.
azpiadiera-1.1
(Usado solo, con el sdo. de 'es verdad'). Bai: egia, otso yabe arek / ori ikusita ilgo hinduket. ZavFab,
RIEV 1907, 540.
--Urtean bein izaten da gabon, aita. --Egia; egun onek ori guztia merezi du
. ZabGabon 34.
Girixtino fededun azkarrak badire oraino [...]. Egia, ez balitu on bat zen tokian bi eta hiru ikusi. HUAurp 105.
--Ez; kolkuan eramango det. --Egiya; orla etzaio katarratuko. Iraola 78.
Baño, egia, ezkera gauza guztietan berdiñak. AgG 213.
--Bada nik [...], badakit zer esan nai duen. [...] obetoago dagola berriz, semea irixteko zalantzan arkitzen dalako.
--Egia! Gure *Ramuntxo gaur datorkigu
. AlzRam 66.
Ezkur batzu baditu zintzilik, egia, baña ez yatekoak. LdiIL 111.
Esker onaren agiritzat, Gabontzak, egia, aloger mengela geitu eutsana. ErkiagBatB 148.
Saindu guzien leloa, hori. Egia. Bainan nola ahantz zoin urrunetik heldu zen Frantses?ArdoySFran 303.
Hitz bat Romanian ez gehiegi hedatua, egia, baina ezaguna halaz guztiz ere. MEIG VII 97.
v. tbn. Urruz Urz 15. Lh Yol 32. Or Mi 11. ABar Goi 52. TAg Uzt 125. Lf Murtuts 47. Munita 81. Mde Pr 339. JEtchep 64. Osk Kurl 83. MAtx Gazt 105. NEtx LBB 201.
azpiadiera-1.2
(Con el suf. -ago
)."La pura verdad, egia baño egiago
"Lar.
Eziñ neure buruaz deus pensa eta erran dezaket egiagorik hauxe baiño. Ch III 40, 1.
Populuaz baino are egiago da hau buruzagiez. HUZez 194.
Aren kontaketa nik gura baiño egiago yazo zan. OrTormes 47.
Egiñak salatzen dutena beti egiago. VillJaink 141.
Ez aatik Maomaren mirariak baiño egiagoa. BerronKijote 67.
azpiadiera-1.3
(Con el suf. -en
). Egiyena da [...] bere gurasoak ipiñiazi zutela. 'Lo más cierto'
.AranSIgn 5.
Al danik egiena izan dedin. LdiIL 78.
azpiadiera-1.4
(Con reduplicación expresiva)."
Egi egia da, es la pura verdad (Vc)"A EY III 347. Egia egiia al diok, Eneko. (Funerales de Jacob de Guevara, s. XV). TAV 3.2.3.
Ta egi egia, / ondo kostarik / baldara batua. ZavFab,
RIEV 1907, 539.
Egi egia da. ArrGB 131.
Esan egidazu niri egi egia. AgAL 80.
Gertatu zanaz egi-egia esanda. AnabUsauri 91.
Eure bixiko egi-egirik andijena. Otx 136.
Yende berria ere nai genduke, egi-egia. LdiIL 152.
Egi-egia ei da. SMZirik 81.
Egia dea Ameriketarat joaiten zirela? --Egi egia!LarzIru 42.
Egi-egitzat zeukan. BerronKijote 176.
azpiadiera-1.4.1
Au egiegi-egia dek. AArdi 39.
azpiadiera-1.5
(Como primer miembro de compuestos). Egi-arriaren lenengo apaindura da, n. a. m., gauzarik andiena izatea: Ecce pono in Sion lapidem summum. AgSerm 453.
Bidexurretatik jo arren ere, beti egi-bide bakarrera datorkigu. Aitzol(
inLauxBBa VIII
).
Ez izan noski egi-beldur. Markiegi(
inLdiIL 10
).
Entzu itzazute zenbait egi-itz. OrEus 121.
Egi-arnasaz mintzo. OrAitork 360.
Biziagoa da zorion-egarria egia-miña baño. TxillLet 131.
Adimendua gainditzen duten egia-eremuetan. Lf(
inZaitPlat XV
).
Egi-garbitzeak. "Los desengaños"
.BerronKijote 161.
Bein etxe batera sartzen bada zoritxarra, ez omen dek ateratzen errexa. Bere egi-muturra izango dik.AtañoTxanKan 252.
[Filmeari] darion egi-usain hori. MIH 326.
azpiadiera-1.6
(egi V-ple). "Égi / égi éz!, Leioa-Erandioko Goiherriko eskualdeko esaera: 'noski, jakina' / 'bai zera! Ez da egia izango' esangurarekin. Ez zara konturatu giltzak mahai ganean itxi dozuzala? Égi! Nik bai burua!" X. Kintana Iker 10 (1997), 152. "Anton hil? Egi ez! Atzo tabernan ondo ederto ikusi nauen eta" Ib. 152.
sense-2
2.(Uso adj.; sólo lo hemos encontrado en los ejs. que siguen; cf. supra ejs. con los sufijos -ago y -en, o del tipo hain egia da, etc.). --Espiritü saintiak Eliza nola urgazten dü orano? --Xahüki hitz egien eta saintütarzünaren espiritiaren hartan bethi irain eraziz. Bp II 79.
Argitara dituzte / aitormen egiak. Echag 214.
Mutil zarraren bentaja egi eta garbiak. Xe 241.
Xehetasun egi-egiak emanen dazkotet. LarzIru 142.
azpisarrera-1
ARIMAZ EGIA.
v. arima.
azpisarrera-2
EGIA BENETAN(egi b. V-gip). "En verdad. Egi benetan esaten deutsut alargun koittau onek, beste guztiak baño geixago emon dabela (Lc 21, 3)" Etxba Eib.
azpisarrera-3
EGIA-BETEKO.
Totalmente cierto. Itz auek esaten dizkigu gaur Eliz Ama Santak, Apaiz Jaunak gure buruen gain errautsa ixurtzen duanean! Zein egi-betekoak!EgutAr 5-3-1957 (ap. DRA
).
azpisarrera-4
EGIA EDUKI(Con aux. trans. tripersonal). Guardar fidelidad (a). Amore bat nahi nuke liadutanik egia ['que me fuera fiel']. E 89.
azpisarrera-5
EGIA-ERDI.
Media verdad. v. ERDI-EGIA. Fiñegi zen gezur borobilik esaten ibiltzeko: gezur edo egia-erdiak zituen esaten. MdePr 178.
azpisarrera-6
EGIA ESAN(V, AN ap. A EY III 347), EGIA ERRAN. A decir verdad. Tr. Documentado, tanto al Norte como al Sur, desde principios del s. XX.
Egia erran, banuke gogoa [...] sail ttipi bati lotzeko. StPierre 11.
Egia esan, ni, orren urteak nituenean, enintzan gai. AArdi 88s.
Sainduaren bizar handiak poxi bat min egiten zautan, egia erran. BarbSup 15.
Egia erran, aditurik nago ez dela, Europan, nihun ikusi gaztelarren sorjesekorik oheen xehatzeko. JEBer 29.
Eu azan-azana baño ez, egija esan. Otx 121.
Belarriak, egia esan, eztu ain gaizki artzen. LdiIL 36.
Egia erran, orduko idazkiek ez dute balio handirik literaturaren eretzean. MdePr 231.
Egia esan, bai. EtxdeJJ 121.
Herabez eta, egia erran, lanak iziturik, ezetz ihardesterat nindagon. Lf(
inZaitPlat XIII
).
Ez zan bakarra, egia esan, orretan. ErkiagBatB 34.
Egia esan, andra zintzoa, / maitagarri ta on utsa.Ayesta 137.
Ez dute, egia-erran, holako oroitzapen minen beharrik urruñarrek Sokorrirat etortzeko.LarreArtzainE 251.
Ni, egia esan, etxetik ere dexente ikasita joan nintzan orazioak. Insausti 70.
Beharra ere bazegoen, egia esan. MIH 376.
v. tbn. Ox 191. Or Mi 113. Zub 122. Lab EEguna 83. Eguzk GizAuz 16. TAg Uzt 228. Zerb IxtS 69. Zait Sof 64. NEtx Antz 44. SM Zirik 54. Anab Poli 19. Txill Let 28. Bilbao IpuiB 10. Ugalde Iltz 15. JEtchep 70. Vill Jaink 17. Larz Iru 142. Salav 84. Ibiñ Virgil 23. Alzola Atalak 46. Ardoy SFran 49. Xa Odol 53. Uzt Sas 206. Berron Kijote 79. Etxabu Kontu 56. Onaind STeresa 38.
azpisarrera-7
EGIA ESANDA.
A decir verdad. Zer giro zan, bada, len? Egia esanda, gaurko askorentzat ezer ez. Insausti 145.
azpisarrera-8
EGIA ESATE EZKERO.
A decir verdad. Egia esatezkero, ni ere erabat urduri egon nintzan. Insausti 197.
azpisarrera-9
EGIA ESATE EZKEROZ.
A decir verdad. Egia esatezkeroz, lasai zegon Joxe bere azken pausoa emateko.AtañoTxanKan 271.
Egia esatezkeroz, bildurrak bizi niñun. Ib. 206.
azpisarrera-10
EGIA ESATEKO (H),
EGIA ERRAITEKO (H). A decir verdad.
v. EGIA ESAN. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur ya desde mediados del s. XVII. Egiaren e. sólo se encuentra en J. Etchepare y Mendigacha.
Egia esateko, geiago eiten dot elduteko neure zereginai. Mic 13r.
Bertze alde egia errateko ezta deus berririk [...] lurraren gaiñean. Ch III 54, 17.
Ala, egia esateko, zure eriotzaren baño zure bizitzaren bildur geiago bear dezu. CbEg III 318.
Egija esateko obia da [...] txatxarrakaz egiña baño. MgPAb 112.
Egiija esateko, ene alizatia baino lan andijagua da. fBIc I VI.
Ikaraz laborrian / beti egotea, / egia esateko, / ez da bizitzea. ItFab 145.
Ezen egia errateko yelosiak narama. Gy 6.
Egia erraiteko komesarioak berriak dira oraino. DvLab 309.
Ez ginuen ere, zinez egia errateko, bertzerik igurikitzen. HUAurp 107.
Sarri errezetan eutsen / il zan aideari / edo egia esateko / bere diruari. AzcPB 150.
Eta egia esateko, ondo erakusten dabie urtero. AgKr 47.
Egiaren erraiteko, lantu du bertze orduz bersu hoberik. JEBur 144.
Nik ez dakit, egia erraiteko, / auxe nolaz zen gertatu. LuzKant 25.
Egia errateko, lana franko du etxe ontan gaxoa. TPKattalin 189.
Egia esateko, etzan elurte trinko ta iraunkorra izan. EtxdeJJ 25.
Egia esateko, eztago Errokaltarrik. ArtiIpuin 45.
Egia esateko, eztaukagu zertan kezkatu. VillJaink 68.
Egia esateko, ez nago orain ziur bere izen-abizenak zeintzuk ziran. EtxabuKontu 67.
Gertatu zitzaion onoko ezbear aundi au. Egia esateko, mirari biurtu zana. BAyerbe 81.
v. tbn. Gco I 449. Añ EL2 61. Hb Esk 93. Elzb PAd 66. A BeinB 51. Mdg 141. Xikito 12. Iraola 92. Urruz Zer 74. Barb Sup 87. Altuna 79. Lab EEguna 111. Eguzk GizAuz 17. TAg Uzt 175. JAIraz Bizia 95. Zerb Azk 87. Bilbao IpuiB 63. Ugalde Iltz 58. Zait Plat 103. Osk Kurl 123. Erkiag BatB 61. NEtx LBB 92. Larre in Xa Odol 16. Berron Kijote 205. AZink 64.
azpisarrerakoSense-10.1
"
Egia garbia esateko, a decir verdad. Egia garbia esateko, au ezta a baizen ona
"ZamMan 27.
azpisarrera-11
EGIA ESATERA,
EGIA ERRATERA.
A decir verdad. v. EGIA ESAN. Eta egia erraitera premia handitako gauza da haur. Mat 325s.
Zeren serbitzatzen dira, egia erraitera, munduaz eta munduko gauzez. SPPhil 10.
Eta egiaren erraitera, ahalkez lehenago bethatzen dü. Mst III 50, 8.
Ta egia esatera, deskansuzko bizi gozoagorik munduan iñork eztu. CbEg III 216.
Eranzun leike egija esatera, umetati asi ziriala eskola donga atan. MgCO 115.
Egiaren erratera, Jainkoak nahi ziozkala hartu bere ganat hainitz fraide, bainan hartzen ziozkala onduak zirelakotz zerukotzat. JnnSBi 112.
azpisarrera-12
EGIA ETA FEDE.
Verdad de fe. Eta orla, opinio ona / dela egi eta fedea.RomBasc 31s.
Dudan paratu egietafedea. (34). LE-Ir.
Egietafedes dakigu. (84). Ib.Egietafedearén ezaumentuas. LEOng 35r.
azpisarrerakoSense-12.1
(Usado como juramento)."
Egietafedea, especie de juramento empleado por los niños para afirmar o prometer algo"AspLeiz.
Gradu andian jarririk nago, / ene egitafedea. Lazarraga A24, 1196v.
Egia ta Fedea: gala duk. (Ae). AEY II 124.
azpisarrera-13
EGIA ETA FEDEZKO. Veraz.
Egi eta fedeskorik <fi-> etzuela aurkenduko. (Aoiz, 1601). ReinEusk2 148 (hablando de testigos).
azpisarrera-14
EGIA-IRUDI.
azpisarrerakoSense-14.1
a)Verosimilitud.
v. egiantz.
azpisarrerakoSense-14.2
b)
(Lar, H). "Verisímil"Lar.
"
Egirudia, id. egia iduria, vraisemblable"H.
azpisarrera-15
EGIA-ITXURA(Lo) verosímil. v. egiantz. Egi-itxurak liokenez, Kijana zeritzan. "Por conjeturas verosímiles"
.BerronKijote 31 (cf. ez ote dira auek egi-itxurakin sartu nai dizkiguten gezur borobillak? Vill Jaink 148, ustegabeko egi-itxuradun koxka batzuek bide dirala NEtx LBB 117).
azpisarrera-16
EGIA-JARIO. (El) que dice verdades.
Bertso berriak egijariok jarriak. (1869). DRA.
azpisarrera-17
EGIAKO.
Verdadero, auténtico. v. EGIAZKO. Konfesino egiako batek bear dituz euki iru gauza. Arz 50.
Jesus Mesiaz egiakoa zala. Lard 515.
Dozuen lez egiko / Maitasun sutsue. Enb 198.
azpisarrera-18
EGIAN.
Ciertamente, verdaderamente, realmente. v. EGIATAN. Gizon, zuñen ere bihotza egian Jinkuaren manü pian beitago. Mst III 14, 4.
Eztezake erran egian Jainkoa maite duela. Dh 247.
Gure bizi-modua eta orrena egian ez al dira bat?BvAsL 153.
azpisarrera-19
EGIAN IZAN.
Estar en lo cierto, tener razón. Beldurrez etzadin [Eliza] egian izan. HbEgia 121.
Bazitakek, bazitakek egian hizan. JEBur 98.
EGIARI ZIMIKO EGIN.
Falsear la verdad. Egiari zimiko ez egitekotz, aitortu behar dut, agradatua nintzela mutiko hartaz. JSotoetan(ap. DRA
),
Herr,
Jainkoa Sotoetan(ap. DRA
).
Badut uste biek, beren baitan, egiari zimiko-egiten zioten, Batitak hazlea ohoratzeko eta hazleak bere ohorea ez berduratzeko. LarzGH 1964, 87.
azpisarrera-22
EGIATAKO.
Verdadero, auténtico. v. EGIAZKO. Ene erran horiek egietako egiak dire. DarthayetManuel 426.
Oi! Salcedo egiyetakua!AlzSTFer 125.
Berak nik baño aundiyagua du [korkoxa] ta... Gañera, egiyetakua. AlzTxib 103.
Orduan itxaso usaia, egitakoa. JAIrazBizia 109.
azpisarrerakoSense-22.1
Sincero. Euskalduna [...] bereztik egitako ta burudun da. EgutAr 2-2-1958 (ap. DRA
).
azpisarrera-23
EGIATAN.
azpisarrerakoSense-23.1
a)(G-azp; egitan G, AN-gip-5vill, B), EGIETAN. Ref.: A; Gte Erd 148, 273, 307. De verdad; en realidad.
v. EGIAZ. Tr. Además de en Belapeyre (egiatan) y Xalbador, sólo se documenta en autores meridionales, a partir de mediados del s. XIX. Al Sur egietan va perdiendo terreno en favor de egitan desde aprox. 1920.
Gaizkiak berak egiatan egiten balütü bezalakoak [bekhatiak]. Bp I 105.
Egiyetan eta txit asko maite zaitutala. Bil 156.
Itxuretan norbaitzuen etsaia, baño egietan askoren maitalea. AgG 91.
Egietan Maritxotzaz aztu al aiz?AlzRam 78.
Burua onik eta egitan yauki al didate ogen ori?ZaitSof 71.
Egietan dasaizut Madalen. EtxdeJJ 105.
Ez zegoen ongi, benetan, egiatan. MdePr 149.
Ikusten dut egitan esan zitekela oietan edozer. OrAitork 365.
Uste dute eztutela siñisten, baiñan egitan beren sistemak dira xoilki fede-gabeak. VillJaink 133.
Diot egietan. XaOdol 21.
Esaten dizut egitan. UztSas 69.
b)(VP, H), EGIETAN (Dv, H). (Con verbos como atera, frogatu, gertatu, eman, etc.). Demostrar(se) (ver, comprender, etc.) la verdad de algo. "Egiyatan atera, verificar" VP 31r. Arimak ditu orduan egietan frogatzen / Gorputzean zegoela zer entzun baitzituen. EZMan I 58.
Hola zure errana da / egietan gerthatu. EZNoel 113.
Hunelatan athera dadin egiatan Salomonek dioena. Ax 356 (V 236).
Eta bide hartaz esperantza nuke egietan athera nentzaketela. ES 185.
Hipokratesen errana egietan atheratzen da. Ib. 190.
Erraten darotzuet ezen Jesukristo Ebanjelioaren ministre eta irakatszaille izan dela zirkonzionekoen alderat, Jainkoaren hitza egiatan athera zedintzat hekien aitei egin ziotzoten agintzen konplitzeaz. HeRom 15, 8.
Zure baitan egietan kausitzen da orakle hau. Mih 34.
Egunoro atratzen da egiatan Kristoren erran gura. (76). LE-Ir.
azpisarrera-24
EGIATANGO.
"Egitango (G-goi), verdadero" A Apend.
azpisarrera-25
EGIATIK.
De verdad. Onezkero neure zaitez, egitik. "De vero"
.Onaind(
inGaztMusIx 204 (Or egitan
)
).
azpisarrera-26
EGIAZ(V, G, AN, BN, S; SP, Urt I 67, VP 23r, Lar, Añ, Lecl, Hb, Dv, H; egiz B; BeraLzM). Ref.: A; Gte Erd 273. Ciertamente, verdaderamente, de verdad; en realidad. "En vérité" SP. v. EGIATAN, 1 egiazki, benetan. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur ya desde Dechepare; su frecuencia parece disminuir relativamente en el s. XX. La forma egiz es utilizada por autores meridionales de dicho siglo.
Demandantak erran dezan bere kausa egiaz. E 55.
Egiaz egiaz erraiten drauzuet. LçIo 1, 51 (He egiaz egiaz; LE sin sinés, TB, Dv y EvS egiazki egiazki, Or egi egitan, Ker benetan, IBe bene-benetan
).
Hartarakotz San Mathiu egiaz zen mintzatu. EZMan I 95.
Zinez eta egiaz elkhar maite dutenen arteko haserredurak. Ax 554 (V 355).
Eta, nure / Bezain, zure / Nola nizan egiaz. OPo 5.
Egiaz pobre bazare. SPPhil 278.
Haur egiaz Jinkoaren semia zen!Bp II 50.
Egiaz eztut uste. ES 102.
Egiaz eta finjimentu bage. OA 143.
Orduan daiteke egiaz spirituzko pobrea.Ch II 11, 5.
Posible ote da au esan dedilla egiaz, ta zeuen biotzak ikararik artu eztezaela?LarSermAzc 56.
Ezer gauza onik nigan bada, egiaz, Jauna, zurea da. CbEg II 59.
Auxen bai dala egiaz / denbora urrezkoa. GavS 35.
Eta, egiaz, zer dire munduko itzuli, ohore eta ontasunak?Lg II 184.
Egiaz zin eginez. CatLan 86.
Jauna, egiaz adoratu / Zu bakarrik. Monho 80.
Egijaz ta benetan. MgPAb 214.
Eztakit egiaz Jangoikoak parkatu badeust. AñEL1 53.
Egiáz ta sinés. LEOng 139r (con -z siempre en esta obra).
Egiaz eta biotzetik damutzen zerala. AA III 448.
Egijaz maite nozu?UrMarIl 98.
Egiaz esaten dizutet. Lard 382.
Uste nuke egiaz mintzo zaren. DvLab 283.
Orra egiaz gertatu dana / publiko adierazi. Afrika 146.
Egijaz, ardura andi bategaz begiraturik [...] artu ditu neurri]n[ mueta guztijak. "En efecto"
.(1860)BBatzarN 189.
Gauza egiyaz mirari-agiri bat bage gerta-eziñ zeikeana. AranSIgn 27.
Egiaz erraiten deiat. IpHil 130.
Egiaz hunkituak ditazkenei min egin beldurrez. HUAurp 128.
Bere gorputza eta odola egiaz eta benetan dagozan Sakramentu au. ItzAzald 157.
(s. XX)Eta egiaz ez dakit zer gertatuko zen. Goñi 41.
Egiaz derratzut. JEBur 164.
Egiaz; olan ez gabilz ondo. ZamMan 28.
Dama gazte bat nuen / egiaz maitatu. Auspoa 97, 115.
Alegiaz Jaungoikuari baña egiaz Judio gaistoeri. LhEEs 1915, 233.
Siñetsi bearko diat egiz ari aizela. OrMi 40.
Egiz neure bijotza / iratu yatan oro!LauxBBa 30.
Ezkutatu dana, egiz ezkutatu dan ala ez.EAEg 20-12-1936, 600.
Egiaz ez da zuzen, nere ustez, euskaldun kulturaz mintzatzea. MdePr 42.
Zuen otoitzok eta erreguok / egiaz dira debalde. ArtiMaldanB 223.
Egiz ta benetan aldatu dau bere bizikerea. ErkiagBatB 182.
Nere aragia egiz da janari. MAtxGazt 97.
Egiaz aitortuko det, gaiñera, orrela sentitzen duanak arrazoi apur bat baduala.AZink 149.
Egiaz ari naiz. MEIG IX 94.
azpisarrerakoSense-26.1
(Con reduplicación expresiva; cf. supra ejs. de egiaz egiaz
). Egi-egiaz esaten dizutet. Lard 435.
Egi-egiaz dago esana. ABAmaE 370.
Egi egiaz ezagutu zuen. Goñi 94.
Egi-egiz agintzen dizugu. ArgiDL 134.
Egi egiz eta ziur ziur obesten baitzaio. OrAitork 158.
Derizkiozuna egi-egiaz esaten. ZaitPlat 142.
Zuk egi-egiz ez bazendun nai. MAtxGazt 51.
Irakasle titulua emon dautso Elizeak. Ondo emona egi-egiaz. OnaindSTeresa 127.
azpisarrerakoSense-26.2
(Con valor ponderativo, con adjs. o advs.).Muy.
Oek dira anima beldurtiegi, ikarakor edo egiaz eskrupulosoak. MgCC 157.
Juduak egin zuten bekatua zan egiaz belz itxusia ta besterik ez bezalakoa. Ib. 242.
Andik berriz guziok juzgatzera etorriko dalako egiaz izugarriarekin . Gco II 80.
Ikusgarri ederra egiaz, eta begira zegozkion guziak arrituko zituena. Lard 84.
O aur egiaz zorionekua. BvAsL 23.
Eta zabala da; bai, oso zabala; luzea, egiaz luze. AgIoan 190.
Gizon onen izena Filol zen, egiaz jakintsua. Goñi 67.
Ziñopa-odol-eztitze ori / Bai dala egiz osasungarri. Enb 65.
Gure edesti-aurreak egiaz lanbide sumakaitzak ba-ditu. JMBELG 10.
v. tbn. Ur Dial 111. Aran SIgn 202. A Ardi 127. ArgiDL 127. Zait Sof 70.
azpisarrera-27
EGIAZ ERE.
azpisarrerakoSense-27.1
a)Al parecer.
Nago egiaz ere nik erran dudala neskato hura eztagola bere hondran. "Según quieren decir"
.(Pamplona, 1596)ReinEusk 96s.
azpisarrerakoSense-27.2
b)"En effet"Dv.
Erraiten dü berak medezi karitatus bat bezala dela, zoin ebilten beita, ez osagarri dünen, bena bai erien ikhusten. Egiaz ere, bi eritarzün gaitzez hartürik zen gizuna. CatS IV.
azpisarrera-28
EGIAZ ETA BEGIAZ.
Verdaderamente; ciertamente, con certeza. Egiaz eta begiaz Satanasen adiskide izatea. ArrMay 87 (v. tbn. 69, 158 y 173).
Onuragarri ote luke bere gaia egiaz eta begiaz ezagutzea?ZaitPlat 152.
azpisarrera-29
EGIAZKO(V, AN-mer, L; SP, Urt I 49, VP 26v, Lar, VocS, Añ, Lecl, Gèze, Hb, VocCB, Dv, H; egizko V, G). Ref.: A (egiazko, egizko); Bon-Ond 155; Etxba Eib (egizkua); Holmer ApuntV (egizko). Verdadero, auténtico. "Naïf" VocS. v. BENETAKO. Tr. General en todas las épocas y dialectos. La forma meridional egizko, que aparece a finales del s. XIX, va aumentando su frecuencia en el XX, sin llegar a desplazar a egiazko (con la que alterna en muchos autores). Se encuentra además egitazko en textos gipuzcoanos posteriores a 1950. En DFrec hay 181 ejs. de egiazko y 2 de egizko .
Iangoikua, zu zirade egiazko iujia. E 235.
Eta badakit ezen egiazko dela nizaz testifikatzen duen testimoniajea. LçIo 5, 32.
Fede egiaskoa eta berdaderoa. BerTrat 76v.
Obra onen non baitatza kontu egiazkoa. EZMan I 56.
Egiazko errespetua. Harb 66.
Ezten orduko obra on hura eta penitenzia behar bezain fin eta egiazko izanen. Ax 210 (V 141).
Premia egiazkoagaz. Cap 57.
Egiazko eta banaloriazko adiskidetasunen arteko diferenziaz. SPPhil 299.
Jesukristo neure Jauna, Jaungoikoa eta gizon egiazkoa. CatAnz 1.
Egiazko aberastasun / Eta plazeren desira. Gç 203.
Egiazko saintütarzüna. Bp II 37.
Erhokeria handia eta egiazko erreberia. ES 194.
Propositu egiazkoa. OA 130.
Egiazko handia da bere burua xume dadukana. Ch I 3, 6.
Pobreza egiazkoa. Urqz 11.
Damu aundi ta egiazko baten señale aek. LarSermAzc 56.
Haren Diszipulu egiazko direnek. HeGudu 63.
Borondate ona ta egiazko gogoa badezu. CbEg III 391.
Han [zeruan] ediren behar du oraidanik bere egiazko egoitza. Lg I 212.
Erlijio edo Lege egiazkoari darraizkanak. Ub 145.
Zerren biar dan ur egijazkua, ta ez begitanduba, batiua ona izango bada. MgCO 261.
Jangoiko eta gizón egiáskoa. LEOng 29r.
Gusto egiazko guzien iturria. AA I 401.
Jainkoaren egiazko adiskide izan nahi dena. Dh 65.
Jaungoikua da emonzaile egiijazkua. fBIc I 62.
Zure bekhatiez egiazko dolore baten konzebitzera. UskLiB 86.
Izan al leikean gauzarik egiazkoena. IztC 235.
Edertasun egijazko bat. UrMarIl 20.
Nere aragia da egiazko janaria. Lard 402.
Adar egiazko batzu dakhartzala kopetan. Gy 68.
Egizko damutasunarekin. ZabGabon 77.
Gerthaldi hori izan zen egiazko borogatürik. IpHil 203.
Non eta nor ziren egiazko bakezko gizonak. HUAurp 121.
Egizkoa bada ezintasuna. ItzAzald 146.
Eztu egiazko malkorik ixuri. AgG 213.
Erranez gu ginela egiazko etsaiak. StPierre 34.
Biotz damu egizkoa. ArgiDL 105.
Egizko geure Ama / Dalako Euzkadi. Enb 196.
Gizon egiazko guti. JEBer 71.
Orra egiazko separatismoa. LdiIL 171.
[Goi-Batzordearen] Lendakaria, Euzkadiko Gurutze Gorriaren egizko Buru izango da. "Jefe efectivo"
.EAEg 1-6-1937, 1738.
Ez dituzte [gogo-lekoreko gertariak] egiazkotzat hartu nahi. MdePr 329.
Manestarren ager-naieko biziera latza maite artu zun, egizko ta iator zalakoan. OrAitork 138.
Egiazko Sokrate, Xenopontak dakarrena ote zan zin-zinez?ZaitPlat 82.
Abereak ezpaitu egiazko bizirik. VillJaink 113.
Igarri egingo ete deutsa, agiri ori egiazko ez dana?ErkiagBatB 162.
Egiazko aitoren-seme zela. ArdoySFran 287.
Orain-arte ez dugu [bentura] egitazkorik bat-ere arkitu. BerronKijote 175 (v. tbn. egitazko Ataño TxanKan 80).
Berba asko egin eban, dudakuak diranak dudako legez, da egizkuak egiazko legez.Gerrika 249.
Jarraikitasun egiazko batekin.LarreArtzainE 108.
Aurrak eman zidaten / egizko lastima.Insausti 315.
Eta hori, egia delarik, ez da inorentzat guretzat baino egiazkoago. MEIG VI 63.
azpisarrerakoSense-29.1
(
egizko B ap. A).(Referido a personas).Veraz, sincero.v. egiati. Doktor Beheti, zoin baita iaun egiaskoa eta bideskoa.Etchart 3.2r.
Nagusia, badakigu egiazkoa zarela. TBMt 22, 16 (Echn egiazkoa
).
azpisarrerakoSense-29.2
(Con reduplicación expresiva). Egi-egiazkotzat ondo ezagutuak. Etxeg(
inAgAL 7
).
Egi-egizko baietzaz. EAOlBe 40.
Egi-egitazkoa omen zan-ta. BerronKijote 222.
Orretxek ezartzen dautse aren idatziai egi-egiazko sotiltasuna. OnaindSTeresa 120.
v. tbn.
Egi-egizko: Olea 93. Insausti 66. Egi-egitazko: Zendoia 164.
azpisarrera-30
ERDI-EGIA. Media verdad.
"
Erdi-egia, ambrolla"VP 26r (Requejo traduce "medacium ex parte verum").
v. EGIA-ERDI.