Tr. Documentado en textos vizcaínos y guipuzcoanos (tbn. en Mirande) durante los ss. XIX y XX. En DFrec hay 6 ejs. de makaldu .
sense-1
1.
(V, G, AN; Lar, Añ, Izt, Dv(V, G); -kh- Lecl, Dv, H(L, BN), ZamVoc),
makaildu (H; + -kh-, -khaill-, -kall-),
makeldu (H; + -kh- L, BN)
Ref.:
A;
IzArOñ;
EtxbaEib;
ElexpBerg
. Debilitar(se), decaer, flojear, estropear(se), marchitar(se)."Estropear"Lar, Añ.
"Quitar el vigor, ajar"Añ.
"Ajar, maltratar manoseando, especialmente las flores", "marchitar" Ib."Apaciguar, calmar. [...] Makaldu ta otsandu zirean axeak
"Izt.
"Ceder del vigor firmeza, perder la lozanía, makaldu
"Ib."
Eranak makaldu eitten dau
"EtxbaEib.
"
Zartzara etortzen da makaldutzia
"Ib."
Sikute onekin makaldu ein ddie ortuko landarak
"ElexpBerg.
Propositu senduak egingo ditubezala aragija makaldu ta indarbagatu dedinian. MgCO 112.
Ez orregaitino makaldu, ez epeldu ta ez emon eriotzia motelto ta adore baga. MgPAb 207.
Zauritu bizkarra, makaldu burua ta eziñ iñork esan zezakean lengoa zala. VMg 47.
Makaldu ta otsandu zirian axeak. AñLoraS 8.
Makaldurik, etxura bageturik ta gizonaren antzik baga. AñNekeA 248.
Errazoiaren indarra makalduteko. fBIc II 169.
Luur jota, makalduta, aginte bagarik egozan israeltarrak. fBIc III 274.
Ez udako berorik andienak makaltzen gaitu arras eta ez neguko otzik gogorrenak kikildu geiegi. IztC 24.
Nekerik gogorrenarekin guziak auldu, makaldu, arpegiak oritu eta ezur-uts egiteraño. Lard 64.
Errekak asi dira makaltzen, / arbolak dagoz aiñ geldirik. ABAmaE 366.
Lapurretan egiteagatik bazekiten irurazaia ongi makildu ta makaldurik lagatzen. EtxegRIEV 1908, 190.
Errime makaldu eben ainbeste nekaltasunek. EchtaJos 107.
Beti ere otea sartu ta sartu, sua makaldu eztediñ. AgG 22.
Bizio ontan aurreratzian / gorputza beti makaldu, / interesa ta ondasun ona / danak alperrikan galdu. JanEd II 107.
Nere etxearen erdi-ondamenak, gizon bulartsuenaren indarrak ta gogoak makaltzeko diña ba-dira. LabEEguna 81.
Gurutzean yosi zuteneko oso auldua ta makaldua zegoen. IrYKBiz 511n.
Erriaren gogoa makaltzeari eragiteko indarra duten berriak zabaltzea.EAEg 6-11-1936, 228.
Gu geronez gerana, ots, gure etorrizkoa, graziak makaldu ez baina bikaindu egiten du. OrQA 172.
Urteak osasuna ere makaldu egin oi [dute]. Munita 9.
Azkenean haren begien argia makaltzen da. MdePr 104.
Euskaldun askoren aotan, euskerea ez ete doa gaur makalduaz?Vill( inBilbaoIpuiB 8
). Dirua galdu ta osasuna makaldu. SMZirik 94.
Zankoak makaldu zitzaizkion eta alako txorabio bat eman zion. UgaldeIltz 52.
Sua, berez berez, makaldu, alpertu eta itxungi egin zan. ErkiagBatB 16.
Gaztiak nai ez basarrian da / zarrak ziaro makaldu. UztSas 39.
Jaunak madarikapengarri jarri zagizala zure erriaren erdian, makaldu dagitzuzala zure istarrak. KerNum 5, 21.
Ez dauka moillarik [...] olatuen indarra makaltzeko. EtxabuKontu 137.
Bear dogu [geure erria] zaindu, / nork nai dau makaldu?FEtxeb 118.
Azkenerako makaldu nintzan / urikan ez ta egarrik. AZink 155.
Kemenak ahultzen eta makaltzen baitzihoazen. MEIG VI 50.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 537. Aran SIgn 8. Azc PB 149. A Ardi 98. Anab Usauri 111. NEtx Antz 158. And AUzta 45. Uzt LEG II 308.
azpiadiera-1.1
(Lar; -kh- HtVocGr 356). (Part. en función de adj.).Debilitado, estropeado. Nox asea / itzi sabel argal makaldua?ZavFab,
RIEV 1909, 35. Ez diriala berba soil ta utsakaz azkortu ta bizkortuten gizonen biotz jausitu ta makaldubak. MgPAb 203.
sense-2
2.
(V; Izt, H),
makaildu (H),
makeldu (H)
Ref.:
A;
EtxbaEib
. Acobardarse."
Gaiztuegaz makaltzen bazaraz, txarrago
"EtxbaEib.
"
Txarren txarrena aren aurrian bat makaltzia
"Ib. Zer egin, bada, estura onetan? Makaldu, larga guztiari ta igesa artu?MgPAb 204.
Bildurti egin eta makaldu ziran eta ezertarako kemenik etzuten. Lard 138.
v. tbn.
Ezale 1899, 12b.
sense-3
3.makeldu (H (+ -kh-)). "Se porter sur un côté en marchant ou ne portant pas régulièrement ses jambes" H.