Etim. Quizá relacionado, al igual que otu, con lat. uotum.
sense-1
1.
(AN, L, BN-mix-arb, Sal, S, R; Añ (AN), H; -th- SP, Urt I 242, Ht VocGr , Dv, H)
Ref.:
A;
Lrq;
GteErd 248
. Por favor."De grâce"HtVocGr 368.
"Arren [= vasc. arren]"Añ.
Tr. General en autores septentrionales y navarros; tbn. lo emplean desde la segunda década del s. XX algunos escritores vizcaínos y guipuzcoanos cultos. En DFrec hay 23 ejs., 15 de ellos septentrionales.
Elas, othoi, hunat beha bekhatore guzia. E 37.
Iauna, amatiga akit, othoi niri bekhatoreoni. LçLc 18, 13.
Ene eskusak, othoi, aitari eta amari igor itzazu, ahalik eta hobekiena. Echaux 155.
Jesus, otoi, otoi. (Valdorba, 1594). ReinEusk 94.
Otoi barka drazadazu. BerTrat 88v.
Jende onak, othoi entzun / zatzue gure hitzak. EZNoel 33.
Erraiten diozu eztakizula othoi gauza hartzaz mintza. Ax 323 (V 214).
Bañan, othoi, bizkitartean / iguzu zure grazia. Gç 207.
Hilen arima honak oro zure miserikordiaz othoi bake bethierekoaz goza ditiala. Bp I 137.
Iauna bera othoi heda diezadazu eskua. Ch III 29, 1.
Ager itzazü, othoi, zure miraküliak. Mst III 34, 4.
Othoi, erran diezadazu non den profetaren etxea. Lg I 264.
Indar emozu, otoi, gure bihotzari.Iraultza 94.
Maite barin bauzu zeure burua, ezkongai zarena, otoi, otoi bila zazu ume ongi azia. (100). LE-Ir.
Himnoan erraten diogu erakhuts dezala, othoi, gure ama dela. Dh 271.
Otoi eske nagokizu izan dadien ene ditxa nik akonpañatzea zu. (Viacrucis de Ibero). FLV 1988, 152.
Ez othoi abandona zure semiak!Etch 656.
Othoi, beraz, sal diezadazu bat. HbEgia 131.
Egizü, othoi, hil nadin jüstoen heriotziaz. IpHil 261.
Kofesora errekeritzen du othoi bere ohe ondora ekhar dezon ziborioan Sakramendu-Saindua. ArbIgand 116.
Ar zazu, otoi, emaztetzat nere alaba. AArdi 52.
Othoi, [galtzak] berehala behar dauztatzue laburtu. BarbSup 43.
Ez otoi iratzar-eraz lo dagon erbia. Const 32.
Otoi, ba, euzkotarrak, / danok otoi egin!(Interpr?). Enb 146.
Otoi, barka nezak, Erramun. Zub 50.
Otoi, atera itzak ene etxetik kafe-zamok. EtxdeJJ 46.
Otoi antolatu zaidazu [erlojua] gaur berean. IzetaDirG 116.
Zuk, othoi, gizon hori ixilik utziko duzu. LarzIru 62.
Otoi! Hau ez kritikatzat har.LarreArtzainE 143.
Barka, otoi, adinez eta jakitez ez dagokidan gu eta gure hortaz jantzia agertzen banatzaitzue. MEIG IV 100.
v. tbn. (Para autores vizcaínos y guipuzcoanos): Belaus Andoni 13. Ldi BB 122. Zait Sof 109. Or Aitork 356. Txill Let 142. Vill Jaink 41. Ibiñ Virgil 70. Lasa Poem 108.
azpiadiera-1.1
(Expresando un deseo, no dirigido a una persona determinada). Demola hari othoi Iaunak ediren dezan miserikordia Iauna baithan egun hartan. Lç2 Tim 1, 18.
Ez gaitzan sekulakotz, / otoi, abandona [Maria Sainduak]. Bordel 198.
Beude othoi ametsak bazterrerat. JEBur 94.
Gaurko egunak ez beza otoi / makurrik ekar nihori. Mattin 93.
Jainkoa, otoi, ez dadiela gaurkoan eni mendeka. XaOdol 343.
azpiadiera-1.2
(En oraciones interrogativas, con el significado aprox. de 'dime, por favor'). Othoi, halako desirak zer ekhartzen dio?SPPhil 387 (He 391 othe).
Zer ansia da, othoi, Adonisen [...] bandera egin dadin [...] sare gisa hedaturik?Ib. 417.
Jainkoaz otoi, zertako honbertze ele?HUAurp 209.
Biok ikusten badugu Zuk diozuna egi dala [...], non ikusten dugu, otoi?"Quaeso"
.OrAitork 367.
sense-2
2.
(Sal, R-vid ap. A
; -th- SP, Dv(BN-mix, S), H). (Sust.).Súplica, ruego.v. otoitz. Tr. Documentado desde Dechepare hasta el s. XX en textos septentrionales (en su mayoría suletinos) y alto-navarros; a partir de esta época se encuentra en vizcaínos y guipuzcoanos, sobre todo con el significado de 'oración'.
Oro sostengatzen gitu zure othoiegatik. E 112.
Iuieak ere ez enzunen ezein ere othoiik <othoyc>. Ib. 57.
Iaun handien otoia, ezetz errailen zehadoia. OPr 260.
Gizonari hanbat othoi eta remostranza egiten badut ene libruto hontan. TtOnsa 152.
Laister konplitü ziela Santxoren othoia. Egiat 180.
Han perieraz nenzen her [jüjer] othoiak egin. Etch 184.
Etzuen entzun nahi lagunaren othoia. Etcheberry 230.
Segür beikira zure Seme Dibinoak entzünen dütiala zure othoiak. IpHil 268.
Zure otoia entzuna baitago. OlLc 1, 13 (Arriand otoia; Lç othoitz).
"Euskaltzaleak" deritzan Bazkunak ere otoi orixe egitea erabaki du. LdiIL 70.
Beraren otoiz zer eskatzen du?'Con esta actitud de suplicante'
.ZaitSof 139.
Bere alde aitari egin zion otoia alper-alperrikakoa izan zen. EtxdeJJ 61.
v. tbn. Mercy 14. EA OlBe 49.
azpiadiera-2.1
Oración. Non egiten baitu mila othoi eta orazione bere ongi egiliagatik. TtArima 114.
Hartakoz Jinkoari othoiak maithagarri. Egiat 178.
Zenbat otoi, zenbat nigar ume galdu gura ontzeko. (375). LE-Ir.
Egün oroz jinen gitzaitzü gure laidorioen eta othoien eskentzera. IpHil 6.
Biarra denian otoiak on. Mdg 155.
Yaunari otoitzat zuzentzen itz oneik. GMantGoi 98.
Otoi gartsu bat Jainkoaren oñetara igo-azi dezagun. AlzRam 136.
Mikel Deunari otoia. Enb 113.
Baselizaren yoalea duk [...] otoira otsegiñaz. GoenY 1934, 187.
Yainkoek gure opari-otoirik eta iztarren garrik ez ditute ederrez artzen. ZaitSof 189.
Otoi bakoitzaren azkenean, aitak abots garratzez "Amen" bukatzen zuan. NEtxAntz 149.
Familiakoak oro ari ziren etengabeko otoian beren aita deslaia Artzai Onak ezkortara bil zezan. EtxdeJJ 230.
Laguntzar maiteari eleizan bertan otoiak eskeintzeko. ErkiagArran 168.
Ortu Santuko Otoia.EtxabuKontu 73.
v. tbn. Garit Usand 56. Ldi UO 41. Laux AB 39. Or Eus 344. TAg Uzt 26. SMitx Aranz 160. Larrak EG 1959 (3-6), 179. BEnb NereA 131. Ibiñ Virgil 77. AZink 181.
azpiadiera-2.2
(Como primer miembro de comp.). Ur eskutatuben otoi-erasija. LauxBBa 90.
Beti lirauken otoi-soiñua. OrPoem 554.
Ama garbiari otoi-agurra eskeiñi eutsen. ErkiagArran 28.
Apolok otoi-deia entzuten badu. IbiñVirgil 107.
Otoi-eresia. NEtxLBB 142.
v. tbn. Enb 54. EA OlBe 56. Zait Sof 61. SMitx Aranz 139. Berron Kijote 147.
azpisarrera-1
OTOI EGIN(V-ger-arrig, G-azp, AN-5vill-ulz, R). Ref.: A; EI 357. Rogar, suplicar; rezar. "Sanduer otoi egin bear nagun, lagun getzaien (R-vid)" A. Los testimonios occidentales de EI son dudosos. Tr. Documentado desde Dechepare en autores orientales (tbn. en Voltoire y algún alto-navarro), su uso se extiende en el s. XX a guipuzcoanos y vizcaínos. Con compl. en caso absoluto sólo lo emplea Tartas (con el significado de 'rogar').
Othoi egik Ieinkoari deien barkamenduia. E 17.
Othoi egiten darauzut [...] ezkribatziaz. Echaux 155.
Otoi egiozu, ongi / jatean, emen dizula, / eta gero bereki / zeruan, bizi luzea. Aldaz 107ss.
Otoi egiten dizut [ariak] itzulerazi ditzazun espendioeki. MRos 10.2r.
Iainkoari othoi eginen düt bethiere bakiagatik. Etchart 3.2r.
Erradazu, othoi egiten darotzut, bide hau norat duan. Volt 133.
Iainkoari otoi eginez, eta beharrari eginez. OPr 256.
Othoi egin dezazien enegati gure Ienkoa. TtOnsa 179.
Edireiten bazara disposizionetan otoi egiten dizut kargako borz sos bear baitituzte Urtubiako dretxoaren pagatzeko. (Vera, 1674). FLV 2006, 264.
Desira eta othoi egizü bethi Jinkuaren boronthatia zütan osoki egin izan dadin. Mst III 23, 1 (SP, Ch y Leon othoitz egin, Ol galdetu).
Ora pro nobis; othoi egizie guretako. Bp II 63.
Guretzat othoi egizü. Etch 606.
Elkit zitziozun enkontruala kapitan bat, eta otoi egiten ziakozun, erranez. SamperMt 8, 5 (Hual otoi egin; TB othoiztu).
Maria Sainta, othoi egizü gure gatik. IpHil 253.
Etseko familiak otoi egiten daitad erran dazaudala oil dazkigun orren erretratoa. Mdg 135.
Ramuntxo, etzakala orrelakorik egin, otoi egiten diat. AlzRam 79.
Arrenez otoi dagizut, adeibera azaldu zaite. ZaitSof 48.
Etxerakoan zure amari otoi egin nion etxean ar nezan. EtxdeJJ 246.
Nola otoi egin bear diezuen [Ninpei] esango dizut. "Modus orandi"
.IbiñVirgil 118.
Ordu estu oetan, meserez, otoi egiteko nere alde.AtañoTxanKan 271.
v. tbn.
CatLan 13. UskLiB 139. CatR 9. CatSal 5. CatS 14. ForuAG 325. KIkV 100. ArgiDL 51. Altuna 90. Ol Imit II 9, 5. JMB ELG 89. Ugalde Iltz 21. AZink 90.
azpisarrerakoSense-1.1
Rezar, en gral. (sin expresar el objeto ni el destinatario). Zer da otoi egitea?CatSal 33.
Oraziño, otoi egiteko berarizko emoi edo ikasbidez Jaungoikoak apaindu ebala esan eiken. BelausAndoni 5.
Gizon eretxi eta biotz arroa / otoi egitera elexara doa. GMantGoi 98.
Irurak, beragaz, otoi egin dezagun. AlzRam 61.
Orra duaz auldubak otoi-egitera. LauxBBa 20.
Ba dut othoi egin gauerdiz. MdePo 93.
Sartzen da otoi egitera. AnabPoli 60.
An otoi egiten oan zure amamak. AkesIpiñ 22.
Zigortu guztien aitarik aundien bat il dala, eta guztiori otoi egiteko eskatuaz. Gerrika 108.
v. tbn.
CatR 33. Enb 33. Ldi BB 22. NEtx LBB 373.
azpisarrera-2
OTOI ERAGIN.
Hacer rezar. Ameriketan zan amaren alde otoi eragin zion gajoak [mutikoari]. NEtxLBB 37.
azpisarrera-3
OTOI ETA ARREN.
Rogando, rezando insistentemente. Otoi ta arren, eta aginddu ta abinddu, azkenian lortu eban bere gurarija. Otx 92.
Pake-zantzuan Bildotsak berriz / besoz lurra jo dezaño, / lur eta biotz baretu arte / otoi ta arren emen nago. OrEus 256.
azpisarrera-4
OTOI ETA HASPEREN.
Rogando y suspirando. Otoi ta asperen, ertsa baititut / San Mikel eta Trintate. OrEus 252.
azpisarrera-5
OTOI ETA OTOI.
azpisarrerakoSense-5.1
a)Intens. de otoi. Othoi ta othoi (otsez), ezadazü erakuts oraiño behin nere alhaba maitea?Egiat 173.
Otoi ta otoi barkatu!Iratz 101.
azpisarrerakoSense-5.2
b)Suplicando continuamente.
Erramu goiz batez oihuka eta zalapartaka, othoi eta othoi, pazkoak laster egin zetzaten ari zelarik erretor gaizoa. ZerbIpuinak 125.
Otoi ta otoi ariko giñun besteen alde. AtañoTxanKan 90.
azpisarrera-6
OTOIEZ (-th- BN, S ap. A),
OTOIZ.
a) Rogando; rezando. Hanbatez otoiez <otoy y es> nauzu, egin ezazu gure proposian ordine den. Rabelais 148. Her-iauna otoiez dagoenean botoiari, keinuz dauke uheari. O Pr 228. Usuago dagoka Jainkoari othoiez. SP Imit II 9, 5 (Ch othoizten du, Mst e Ip othoitzen dü, Ol otoi dagio). Auferretan trabaillatzen dela [mihia] orazionian, bihotza ezpadago othoiez. Tt Arima 31. O Jinkoa entzün gitzatzü, othoiez gautzü. Bp II 64. Zure gana jiten nüzü, eta othoiez gomendatzen nitzaizü. Ip Hil 259s. An norbait Jainkoari otoiez Yolandaren gatik zegoela asmatu zuan. Lh Yol 45. Guztiok batera arren eta otoiz eskatzen dizugu. Zait Sof 143. Antxen, betiko Amaren oiñetan, otoiez. Erkiag Arran 195. b) Por favor, te lo suplico. Abil, orotan süia phitz, / eho bizizale güziak, / giza tzar horietarik / otoiez eskantza gitzak. Casve SGrazi 150. c) (Precedido de gen.). A ruego de. Sunbilako seme batek, neronen otoiz, onelaxe euskerazkotu zizkidan itz oriek. A Ardi 79.
azpisarrera-7
OTOI-LEKU.
Lugar de oración. Otoi-lekua baiño bi edo iru urrats lenago. OrQA 155.
Olako otoi-lekurik ez diñat aurkitu. Ib. 51.