Tr. Documentado en autores meridionales desde finales del s. XVIII, si bien son escasos los ejs. hasta el último tercio del s. XIX. Al Norte sólo se encuentra en Zerbitzari, Iratzeder, Etchepare de Jatsu y Xalbador, que emplean la forma nahiko . En cuanto a su empleo det. o indet., así como a su posición con respecto al sustantivo al que acompaña, son muy variadas las posibilidades documentadas. Acompañando a un sust., det. o indet., hay tanto nahiko como nahikoa, siendo el uso más frecuente el de nahiko ante sustantivo, tanto det. como indet, si bien los ejs. más antiguos (que son occidentales) corresponden a nahikoa , principalmente tras sust. Como predicativo y acompañando a un vb. es notablemente superior el empleo de nahikoa frente a nahiko, mientras que acompañando a un adj., adv. o expr. adverbial, parece algo más frecuente el empleo de nahiko . Es utilizado gralmente. con caso absoluto; apenas hallamos ejs. con otros casos de decl.: con sociativo en Soroa, con instrumental en EusJok y Berrondo, y con genitivo en Lizardi; cf. con expr. adverbiales como naiko bildurrez (Bilbao IpuiB 52) o naiko lanakin (Berrondo Kijote 266). Cuando es usado modificando a un adj. que a su vez complementa a un sust., aparece por lo general colocado entre ambos (gizon nahiko(a) handia, etc.); sólo hallamos algún ej. aislado, en Bilbao, precediendo al sust. En DFrec hay 343 ejs. de nahiko(a).
sense-1
I.(Acompañando a un sust.).
azpiadiera-1.1
1.
(V, G, AN; ZamVoc)
Ref.:
A;
EI 353;
GteErd 229
. (Det.; precedido de sust. det.).Suficiente, bastante."Se usa siempre con artículo singular y exige que la palabra a que se agrega lleve también su artículo; y se pospone siempre. Mutilla naikoa, bastantes muchachos"A.
"Bastantes hombres, [...] gizona naikoa (G-azp-to, AN-larr-araq-ulz)"EI 353.
"
Zopia nahikoa artu det (V-arr, G-azp), ogia naikoa jan dozu? (V-arr, AN-5vill)"GteErd 229.
Emango digu lurrak, / garia ta artoa, / gaztaña, sagardoa / ta ardoa naikoa. GavS 33.
Zer esana naikua etxian daukeela. fBIc III 328.
Ez egunero janaz / ogiya naikua. Ud 24.
Jaunari zor deutsagu / eskerra naikoa. ABAmaE 356.
Zukoa naikoa janda. Ib. 207.
Mai sendo ta ederra daukagu. Ogia naikua ere bai. BvAsL 168.
Orain [...] dirua naikoa daukazue. EchtaJos 73.
Izango det bai astia naikoa. AgG 123.
Zer esana naikua / ipiñi du beintzat. Noe 87.
--Naitasuna naikua degu. --Baña diruba're biar degu. AlzTxib 104.
Batek ere lana naikoa eman zion. MujPAm 39.
Taloa ta esnea naikoa jan bai beintzat. OrSCruz 18.
Orain lau zakur aundiren ordaiñ / gezurra naikua. MendaroTx 203.
Etxean badaukagu [...] sugaia naikoa ta beien iñaurkiña. OrEus 130.
Sermoia naikoa entzundakoa. EtxabuKontu 90.
Ta zuk guztientzako / indarra naikoa.Insausti 101.
Gaia nahikoa bildu nuen, bai paperean eta bai cassette-tan. MEIG VI 138.
v. tbn.
EusJok II 52. Enb 170. FEtxeb 12.
azpiadiera-1.1.1
(Precedido de sust. pl.)."Bastantes hombres, [...], gizonak naikua (G-bet)"EI 353.
azpiadiera-1.1.2
(V-arr-arrig, G-nav, AN-larr ap. EI 353
) . (Precedido de sust. indet.).Se han incluido tbn. en este apartado ejs. ambiguos de sust. con -a constitutiva Berak azkenik / bêban emastegei naikoa. ZavFab 1907, 539.
Alegiñ naikoa egiten zioten. AranSIgn 63.
Nik baneuka ondasun naikoa, / munduan nintzateke zorionekoa. ABAmaE 209.
Zuri emon ein jatzu / zer entendidu naikoa. EusJok II 109.
Lur naikoen jabe dala. AlzBern 56.
Kopla ontzeko asti naikoa bazkalondoan izango ez al dezute?LhYol 53.
Jan naikoa eman. InzaAzalp 124.
Orrela parra naikoa egitearren. MujPAm 43.
Berau dok au azeri naikua. KkAb II 153.
Lo naikua egiñez.Yanzi 140.
Ale naikoa jan. OrEus 158.
Ausardi naikoa dutenak. TxillLet 32.
Txalupa naikoa altxata zegoala. AnabPoli 33.
Biar arte badozu epe naikoa. ErkiagBatB 130.
Hats nahikoa hartu. OskKurl 67.
Beta nahikoa eman. Ib. 208.
Ezkon-berriak "puntera" naikoa aditu bear izan zuten. NEtxLBB 20.
Berdura naikoa bazegok. BBarand 105.
Ez da arrazoi nahikoa gainerako bideak mozteko. MEIG VII 44.
v. tbn. Ag AL 85. BEnb NereA 46.
azpiadiera-1.1.3
(V-arr-arrig, G-azp ap. EI 353
) . (Precedido de partitivo)."También se oye gizonik naikoa
"AMorf 677.
Jaiotea da utsik naikoa, eta guraiña, / eriotzeak euki dagian laster nor ill. ABAmaE 175.
Jakin-nai onek damost aspaldi / buru-austerik naikua. Enb 144.
Eta auxe argibiderik naikoa. AkesIpiñ 13.
Txalupetxean mutillik naikoa egoan. ErkiagArran 71.
Nikanor-ek badarabil zirkiñik naikoa. ErkiagBatB 110 (v. tbn. 127).
Baña berari ere eman die / buru-austerik naikua. BEnbNereA 84.
Zer egiñik naikoa / orreikaz daukate.Ayesta 113.
azpiadiera-1.1.4
(V-ger-arr-m-gip, G-azp-goi-bet, AN-araq),
nehiko (neikuaV-gip) Ref.:
EI 353;
EtxbaEib;
ElexpBerg(
naikua
);
GteErd 229
. (Ante sust. indet.)."
Naikua lan eiñ dot irurogei ta zazpi urtian
"EtxbaEib.
"
Aurten be naikua jente etorri da jaixetara
"ElexpBerg.
An euko dau naikua zer edan. MgPAb 193.
Naikua amorio eri-gaxuai agertu zienian [...]. BvAsL 50.
Naikoa lan darabilt. ABAmaE 405.
Naikoa egun igaro zituan. AgAL 166.
Naikoa zer esan da zer entzun baeukan bere barruan. AgKr 204.
Naikua ogi ez al daukak?AgG 144.
Betille oiek belztutzen berriz / badu naikua zeregiñ. UrruzZer 75.
Bazan naikoa zur eta errekin. Munita 145.
Naikoa mirari izan zan. ErkiagArran 151.
Naikoa toki izan. Ib. 40.
Naikoa burukomin daukelako. SMZirik 6.
Naikoa proba ta siñistamendu dugu au. VillJaink 45.
Seme-alabekin naikoa arazo zerabilten. NEtxLBB 57.
Gure zilbota betatuteak / eukan naikoa ardura. Ayesta 27.
Ez dakit izango dan / naikoa sari.Zendoia 47.
Badut nahikoa adibide nere jaioterrian. MEIG VI 102.
v. tbn. Sor Bar 31. EusJok 38. A Ardi 37. Enb 166. Ldi IL 87. Arti Ipuin 66. BEnb NereA 53. Etxba Ibilt 458. Uzt Sas 32. Etxabu Kontu 69.
azpiadiera-1.1.5
(G-goi ap. EI 353
) . (Ante sust. det.). Ematen diote oraziorako naikua gaia. BvAsL 148.
Txakurrak pasa zuben / naikua larriya. Noe 23.
Neuronek daukot naikoa konpondu-bearra. OrTormes 43.
Bere zuztarra arakatzeko / ez da naikua gizona. BEnbNereA 63.
Naikoa lana genduan. UztSas 19.
Une batian an ere bazan / naikua bertsolaria. Ib. 271.
Euskerak badaukala, / naikua ajia. Ib. 357.
Naikoa ardoa edan. JAzpiroz 104.
azpiadiera-1.1.5.1
(Ante sust. pl.). Mutil da neska, badabizkite / udaran naikoa lanak / beren gorputzak erakusteko. Basarri 164.
Bizi eziñik badabilzkigu / guk naikua komeriyak. UztEBT 87.
Garai batean naikoa lanak / baziran or, baiña.Zendoia 198.
azpiadiera-1.1.6
(V-arrig-oroz-ple-m ap. EI 353
) . (Ante partitivo). Eztaukat naikoa dirurik. AgKr 148.
Ta bazterrak erabiltzeko naikoa indarrik ez etxean!AgG 206.
Mundu onetan naikoa bizitzarik eroan ebala-ta. BilbaoIpuiB 89.
Naikoa adimen zorrotz eta zitalkeririk euken areik ardura gitxigaz bizimodua atarateko. Ib. 159.
Naikoa dantzarik egin neban bart. ErkiagArran 69.
Ganera alan geratutzean / emon naikoa lotsarik.Ayesta 103.
azpiadiera-1.2
2.
(V, G-azp-goi-to-bet, AN-gip-5vill-araq-ulz-olza)
Ref.:
EI 353;
GteErd 229
. (Indet.; ante sust. indet.).Se han incluido tbn. en este apartado ejs. ambiguos de sust. con -a constitutiva Naiko arrai-gorri arrapatuko dezute. PArt(
inBil 174
).
Zu zaude ixillik, oraindik naiko denbora badaukaguta. MocDamu 7.
Badegu naiko aberastasun guziak ornitzeko. InzaAzalp 104.
Naiko bildur deutsot. OrTormes 55.
Ni ere naiko etxekoandre naiz etxe onetan. LabEEguna 90.
Naiko toki [...] badago. Ib. 87.
Naiko lan badu. OrEus 328.
Ba dute naiko afari. Ib. 81.
Naiko diru irabaztea. ABarGoi 49.
Naiko maxio egin didazu, Agerre, ta utzi eidazu pakean. TAgUzt 288.
Nahiko gudu izanen dugu, garraituz gure burua. Iratz 179.
Naiko buruauste bereganatu zuan. JAIrazBizia 100.
Nahiko elementu eman izan zaiola. MdePr 41.
Naiko jende biltzen ez zitzaielako. AnabPoli 91.
Nobela baterako naiko gai eztagoela hemen. ArtiIpuin 60.
Naiko burruka badaukat. GandElorri 90 (v. tbn. 57).
Aspalditxuan / babille naiko zarata. BEnbNereA 161.
Berekin baitzeukan naiko desgrazi. Salav 70.
Naiko denbora badago. Lasarte(
inMattin 27
).
Altxa zan Santxo ezurretako naiko-miñez. BerronKijote 188.
Ogei bat lagun naiko muniziorekin izan bagiña. Alkain 177.
Guda ostean naiko arrastero ontzi asi ziran arrantzan.EtxabuKontu 42.
Gina Lollobrigidak aski du nonbait begien aurrean agertzearekin [...]. Bera da nahiko pizgarri. MEIG I 159.
v. tbn.
EusJok 95. Mok 20. Tx B 135. Alz Burr 42. Ldi IL 10. EA OlBe 21. Munita 90. Bilbao IpuiB 99. Etxde JJ 196. Gazt MusIx 143. And AUzta 49. NEtx LBB 89. Uzt Sas 84. Onaind STeresa 85.
azpiadiera-1.2.1
(G-azp-to, AN-gip-olza),
nehiko (G-azp)
Ref.:
EI 353;
GteErd 229;
ZestErret(
nahiko, nehiko
)
. (Ante sust. det.)."Bastantes hombres, [...] naiko gizona (G-to, AN-olza)"EI 353.
Naiko ogia jaten genduenean. Lard 75.
Pensatzeko naiko gaia ematen zioten. ArrGB 50.
Bazeguan / naiko endrerua. PE 74.
Badauka naiko buru-austia. Ud 51.
Naiko artua ta gaztaña duben baserritarra ez dago gaizki. SorBar 100.
Naiko illarra badakazute oraindikan?Ib. 78.
Naiko diruakiñ etxera. Ib. 84.
Egin dezu orrazten / naiko alegiña. Noe 24.
Orren besuak ukabilkarako / badute naiko indarra. EusJok II 144.
Modu orretan naiko diruaz / laixter dator amagana. Ib. 153.
Naiko dirua egin du. TxB II 85.
Piñupean naiko itzala bazenuke. OrMi 51.
Irten bear luke [...] naiko indarraren yabe. LdiIL 146.
Bart su-ondoan egin digu naiko loa. OrEus 135.
Ta iru aurrekin, naiko lana badu. ABarGoi 23.
Bazeraman berekin naiko egur-pilloa. SMitxAranz 155n.
Naiko egurra atera dute sutarako. Munita 64.
Laborariek nahiko sosa badute. JEtchep 30.
Badezu naiko indarra. UztNoiz 116.
Eta alaba maitatutzea / ez al da naiko dotea?XaEzinB 136.
Zazpireun lagun bagiñan baña / bazan naiko janaria. UztSas 271.
Naiko astia emango dizu. BerronKijote 151.
Naiko odola ta naiko izerdia kosta zitzaien. Ib. 146.
Gazta-pusketa bat eta naiko ogia. BAyerbe 43.
v. tbn. Izt C 130. Zab Gabon 35. Arrantz 107. JanEd II 84. Inza Azalp 126. Jaukol Biozk 66. Enb 161. TAg Uzt 255. Etxde AlosT 16. Anab Poli 81. Ataño TxanKan 162.
azpiadiera-1.2.1.1
(Ante sust. pl.)."Bastantes hombres, [...] naiko gizonak (G-goi-bet)"EI 353.
Emanaz moroairi / naiko konbatiak. Afrika 51.
Zer zion gazetak? Sortu al zezakien guzia, naiko gezurrak nastuaz. Goñi 37.
Naiko okelak janagatikan.TxB II 40.
Eusko-gogolantzeari naiko aldaketak eragin zizkioten. JMBELG 75.
Gero nahiko gereziak bilduko ditutzue. JEtchep 19.
Ondo egonda ere ez al dira naiko lanak izaten plazan? Albeniz 94.
azpiadiera-1.2.2
(V-ger-ple-arr-arrig)
Ref.:
EI 353;
GteErd 229
. (Ante partitivo). Baño izain dut naiko inderrik bide ontan irauteko?TPKattalin 188.
Urte erdirako badut naiko giarrerik. OrEus 48.
Ezpaiñak garbiketan badu naiko lanik. Ib. 369.
Txomin Txikik-eta, Patxok-eta baeuken naiko jairik Santiyago egunerako. BilbaoIpuiB 236.
Naiko odolik ixuri dugu. IbiñVirgil 79.
v. tbn. Anab Aprika 69.
azpiadiera-1.2.3
(Precedido de sust. indet.; se han incluido tbn. en este apartado ejs. ambiguos de sust. con -a constitutiva). Jaungoikoa berorixe etzaigu agiri, baña bai berak ez beste iñork egin eztezazken arrigarri naiko. InzaAzalp 30s.
Okel ederra, gizenki naiko / zenbait otorduko jana. OrEus 226.
Etxe artan du lan naiko. Ib. 74.
Bazkal-orduraño beta naiko genuela-ta. TxillLet 51.
Ortik ere etiketa naiko sortzen. GaztMusIx 57.
azpiadiera-1.2.4
(AN-olza ap. EI 353
) . (Precedido de sust. det.)."Bastantes hombres. [...] gizona naiko
"EI 353.
Euskaldun arraza / bizi zan tokitik / [Ignaziok] artu oi zituen / agurrak naiko. ABAmaE 115.
Berekin du lana naiko. OrEus 180.
azpiadiera-1.2.5
(G-nav ap. EI 353
) . (Precedido de partitivo). Ondo zaindu zaidazan oñaze orduban, / olderik naiko dauko bijotzak ostera. LauxBBa 46.
Ipiñi egurrik naiko sukaldian. Ib. 6.
Itzul-iraulirik naiko egiña naukazu nere burutxo ontan [...] bidea asmatu bearrez. Markiegi(
inLdiIL 12
).
Indarrik naiko, eguraldia / itxuraz joka baledi. "Con ellas hay fuerza suficiente"
.OrEus 331.
Abere beltzik, zuririk naiko, / ez du sumatzen arean. "No divisa ganado negro, sí bastante del blanco"
.Ib. 328.
[Ori] langilleai alogerak erasteko ziorik naiko eztala diño Aita Santuak. EguzkGizAuz 141.
Biok dozue arrazoirik naiko. BilbaoIpuiB 146.
Izan eban Anastasik damurik naiko. Ib. 201.
Gozorik naiko badago / zu goian iruditzean. GandElorri 140.
Baiña
bada oindiño euron artean ezpairik naiko. OnaindSTeresa 62.
Filomenantzat bada / suerterik naiko. FEtxeb 183.
azpiadiera-1.3
3.(
nahikoak, pl.). Oiek izango lirake, askoren iritziz, sari egokiak eta naikoak. VillJaink 99s.
sense-2
II.(Acompañando a un verbo
azpiadiera-2.1
1.
(V-gip, L),
nehiko (neikuaV-gip) Ref.:
Lh;
ElexpBerg
. (Det.).Suficiente, bastante."
Nahikoa badut, j'en ai assez, j'en ai mon saoul"Lh.
"
Oinddio eztozu naikua jan
"ElexpBerg.
Eta umore ona / daukanak naikoa, / non-nai dauka bizitza / zorionekoa. ItFab 167.
Zereginik ez daukagun ezkero, naikua olgau gara. UrMarIl 25.
Arrek naikoa jan ta / ni berriz goseak. Bil 124.
Denpora gutxi naikoa izan zuben. AranSIgn 90.
Bertsoetan naikoa egin degu gaurko. ABAmaE 412.
Begietatik odola darit gaur naikoa. Ib. 166.
Seme bat badek ire errian / askozaz altuagoa, / zeiñen oñ-alki, gaur ipintzeko / ez aut billatzen naikoa. Ib. 102.
Nik naikoa egin diat orain arte. Apaol 112.
Naikoa esan dezu. Ib. 120.
Neuk ere naikoa badakart. AgG 157.
Eta Eleizak beti naikoa badu esku zabalez guziori ugari emateko. InzaAzalp 104.
Hangoek, ez dute ondotik ibiltze beharrik: athean nahikoa badute. ZerbMetsiko 327.
Allegatzea naikua egin du / aitona gixagaxuak!TxB I 216 (v. tbn. II 85).
Barriketia beintzat, / ik bai-dok naikua. Enb 161.
Naikoa edan dutenean. IrYKBiz 58.
Orrelako langintza bazala, naikoa adierazten digute. JMBELG 70.
Naikoa entzun genionan. NEtxAntz 43.
Parroki orretati naikoa aldendute. AkesIpiñ 19.
Jostallu gisan erabiltzeko / indarra dauka naikoa. Basarri 84.
Nikanor-ek ez dakiala naikoa. ErkiagBatB 155 (v. tbn. Arran 122).
Erri naikoa asia dirudi. Ib. 111.
Uste ori naikoa zabaldua zegoen. VillJaink 62.
Naikoa diagu, irabazi dok apostie. AndAUzta 56.
Ez al din ire amak naikoa, ire aizpari emandakoakin?NEtxLBB 161.
Baina eginak diren abestiek berek nahikoa erakusten digute. XaOdol 14.
Naikoa iraun digu. UztSas 21.
Gertaera bat izan nuan, une batez naikoa ikaratu ninduana. AZink 102.
Naikoa aginduta / gagoz oin artean. FEtxeb 185.
Gainalde zurituak nahikoa erakutsi eta goraipatu ditugu. MEIG I 145.
azpiadiera-2.1.1
Esan bear det toki batzuetan zerbait gaitz badarabilkiela. Arabako alderdietan naikoa. Munita 52.
azpiadiera-2.1.2
"
Naikoa jan dozu ogia? (V-arr) [...], nahikoa dago ogirik (V-arr)"GteErd 229.
azpiadiera-2.2
2.
+neko (V-ger ap. HolmerApuntV) . (Indet.
). Jendea naiko minberetua zegon. Goñi 88.
Uste dedanez gizon au zein dan / eman det naiko aitzera. EusJok II 154.
Zuek bertan izan ezkero naiko apainduko dezute. LabEEguna 71.
Gatxak naiko artuta eguala aurkittu eban. Otx 163.
Billatu izan ditugun abere-ezurrak naikoa adierazten digute zer abere-mueta zebiltzan. JMBELG 38.
Pestaz eta Letariz ibilli da naiko. "Ha recorrido bastante"
.OrEus 25.
Bein begiak naiko ase ziranean [...]. TAgUzt 95.
Nere ustez naiko egin nun. JAIrazBizia 7.
[Banentorren] naiko bustita [...] baiña pozik. TxillLet 63.
Bizibide artatik aski zuan, naiko ikusiagatik. AnabPoli 69.
Orain ez al gabiltza / naiko motelduta?UztNoiz 119.
Bordaberriko basarria naiko tristetu zan. TxGarmBordaB 16.
v. tbn. Mde Pr 99. Erkiag Arran 11. MAtx Gazt 39. Osk Kurl 24. Berron Kijote 137. Ataño TxanKan 260.
azpiadiera-2.3
3.(
nahikoak, pl.). Goian an gure izar begi txikidunak, / gañera illargiak zabal errañuak, / orrexek dituk argi guretzat naikuak. ABAmaE 344.
Larrean ere bazeuden an da emen tarteka naikoak. Salav 83 (ref. a los cadáveres de una batalla).
Ezin bait-diteke onik atera, mirariz ez bada; eta naikoak egin dizkio zeruak berorri [...] onik atereaz. BerronKijote 217.
Bizpahiru xatar nahikoak ditu ikusgarri agertzeko. MIH 318.
Nahikoak genituzke orrialde horiek. MEIG III 107.
sense-3
III.(Acompañando a un adjetivo, adverbio o expr. adverbial).
azpiadiera-3.1
1.(Indet.).Bastante. Eurai lekua egiteko duiñ naiko ozta. ABAmaE 448.
Jende asko urrian, / naiko bildurrian, / beti etzan atsegiñ / nere aurrian. AzpPr 31.
--Ez dute ordia okerren bat izango, ama, e? --Naiko okerra seme. MocDamu 15.
Naiko argi geratzen baita esan nai dana. Inza(
inJaukolBiozk VIII
).
Naiko larri ta estu erabiltzen gaituala. LdiIL 28.
Naiko garbi itzegin zuen. OrEus 105.
Zortzi muxar, ta naiko gizenak, / beteko dute zartari. Ib. 81.
Alkarrekin naiko ondo aitzen dirala edonok daki. EguzkGizAuz 87.
Naiko eskasak ziran lenago ere gariak. TAgUzt 132.
Naiko berandu zan, ba, bazkaltzeko. Ib. 159.
Baso-oianez naiko aberats eta eder izan dira oraindañokoan. Munita 55.
Baina polita zen, naiko aberatsa eta senitarte onekoa. MdeHaurB 32.
Oraindik naiko osoki ezagutu ez zuen gorputxo zuri horri. Ib. 90.
Eguraldia nahiko epela da sasoiarentzat. MdePr 97.
Naiko berandu, abiatu zan. AnabPoli 34.
Badakit nik [...] naiko biargiñak dozuzana semeak. BilbaoIpuiB 172.
Naiko pozik jarraitu eutsan. Ib. 37.
Naiko urrean. Ib. 154.
Naiko bildurrez. Ib. 52.
Plaza, naiko aundia. AnabAprika 86.
Naiko xelebrea zan, erdi eroa. AndAUzta 80.
Nik uste baño obeto dago, naiko zuzen eta jator. XaOdol 335.
Naiko bizkar-autsia zegon Rozinante. BerronKijote 94.
Zulo naiko aundia. OnaindSTeresa 68.
Naiko gertu bazegoala taberna bat.BBarand 27.
Gosaria izaten da, / bai, naiko eskasa.Insausti 56.
Harreman hori nahiko argi ikusten da. (In MEIG VI 32
).
v. tbn. Akes Ipiñ 8. Erkiag Arran 169. Olea 287. TxGarm BordaB 27.
azpiadiera-3.1.1
(Colocado entre el sust. y el adj. --o part. en función de adj.--). Ez al da arrigarri naiko aundia?InzaAzalp 90.
Sinesmen nahiko zabaldua baina gezurrezkoa. MdePr 99.
Izaro edo uarte naiko azia dogu.ErkiagArran 11.
azpiadiera-3.1.2
(Ante el sust.). Ipuin-barreka izenagaz bataiatu dot neure liburutxu au, ta naiko izen polit-egokirik jarri deutsadalakoan nago. BilbaoIpuiB 9.
Beti inguratuta / naiko jende arroz.Insausti 326.
azpiadiera-3.2
2.(Det.). Oraiñdiño naikoa gordiña. AgKr 222.
Idoro ebanetik naikoa laster. Ib. 209.
Naikoa poliki apainduak. AgG 17.
Naikoa gordin egon arren bere zaarrean. Mok 4.
Naikua ondo ebillan. KkAb II 48.
Burni-bidetik naikoa urruti. Munita 71.
Auzotegi onetako baserritarrak naikoa eraz ta polito bixi zirean. AkesIpiñ 22 (v. tbn. 26).
Naikoa aundia zan jakituria axe. ErkiagBatB 36.
Ordi ta naikoa lizun izan arren. Ib. 172.
Naikoa larri arkitu zan. NEtxLBB 29.
Naikoa luze izango zan. UztSas 335.
Aspaldian nebillen / naikua balantzan. (In UztLEG I 180
).
Naikoa urtetsua zala.EtxabuKontu 12.
Eguraldia naikoa tristea zala. BBarand 78.
Euren aldetik ikusiagaz / gauzea naikoa grabe. FEtxeb 20.
Nahikoa aldakorra dugu. MEIG VI 187.
Nahikoa itxuragabeki jokatu zuen. MEIG VII 28.
azpiadiera-3.2.1
(Colocado entre el sust. y el adj.). Bertsolari bi giltzapean edukitzeko, gartzela naikoa haundirik eztago. ArtiTobera 288.
Arrizko basoa dirudian orren inguru batean, ibai naikoa urtsua doa. ErkiagBatB 119.
Senar-emazte naikoa zaarrak dagoz bertan. Ib. 169.
sense-4
IV.(Como predicativo).
azpiadiera-4.1
1.
(V-gip; VocZeg 286),
nehiko (G-azp)
Ref.:
IzUrrAnz;
ZestErret(
nehikua
)
. (Det.).Suficiente, bastante."
Hi nehikua dek e! Eztakak segi ta segi inberrik
"ZestErret.
Ezta ori naikoa, ori edozeiñek egiten dakiana da. AgAL 51.
Etxeko danak txoratzeko naikoa zera zu. AgG 78.
Naikua da. Biok juango gera. UrruzZer 110.
Naikua ziran iru edo lau txiñel errija zaintzeko. KkAb I 119.
Etxerako bat naikoa da ta / sobre baitaude besteak. Basarri 136.
Oraiñartekoa bere ez ete da izan naikoa?ErkiagBatB 67.
Baiña guretzat naikoa da posible dela jakitea. VillJaink 183.
Gari, garagar, baba, pentzua, / ez al dira ba, onek naikua?BEnbNereA 46.
Mutikoarentzat naikoa baiño geiago ere bazan ango ikuskizuna. NEtxLBB 39.
Ta au naikoa eztala, saskia marrubiz betea dakar. Ib. 160.
Ez dek marka egin bearrik izango, eta naikoa dek apustua irabaztea. Albeniz 163.
Hori nahikoa ez balitz, gainera [...]. MIH 290.
v. tbn. Apaol 100. AB AmaE 444. A BGuzur 146. Itz Azald 140. EusJok 120. Lh Yol 36. KIkV 97. KIkG 10. ArgiDL 4. Inza in Jaukol Biozk XI. Tx B I 142. Enb 53. Alz Ram 71. Lab EEguna 82. Ldi IL 144. Lek EunD 44. Ir YKBiz 418. Or Eus 230. ABar Goi 64. Eguzk GizAuz 186. Zait Sof 44. SMitx Aranz 69. Mde Pr 191. JAIraz Bizia 67. Txill Let 93. Munita 42. Akes Ipiñ 12. Bilbao IpuiB 209. Ugalde Iltz 61. Arti MaldanB 226. Osk Kurl 151. MAtx Gazt 101. Onaind in Gazt MusIx 156. SM Zirik 118. Etxba Ibilt 459. Uzt Noiz 74. Alzola Atalak 70. Berron Kijote 21. Ataño TxanKan 257.
azpiadiera-4.1.1
Suficiente de, bastante de. Tira, gixona; naikua da erregurik. Otx 68 (v. tbn. 80).
Naikoa da jolasetik, Milia. NEtxAntz 9.
Naikoa diagu itzez. Ib. 27.
Naikoa da berbarik ume batentzat. ErkiagBatB 66 (v. tbn. 70).
Ia koplarik naikoa da ta / amaitutera nua ni. BEnbNereA 68.
Tira, naikoa da berriketaz. NEtxLBB 178.
Ba, ba! Naikoa diagu ortik!Ib. 121.
azpiadiera-4.1.2
(Con vb. no expreso). Zenbat eraman ote zuan?... Ogei milla gutxitxo, ogetalau naikoa. AgG 315.
Bourse-ko iskanbila / ez ote naikoa / i izutzeko?LdiBB 68.
Esaten zion mundu ontan amaika aldetara lo egin leikela: amaka bat naikoa. JAIrazBizia 82.
Beasaingo etxadi polit orren izena entzutea naikoa, bertako intxaurra gogoratzeko. Munita 51.
Len milla gizon bear baziran, / gaur berreunekin naikoa. Basarri 132.
Burdelak ikusten, / larehun pesetakoak eta irurehunekoak / gure boltza urriarentzat nahikoa ehunekoak. LasaPoem 69.
Gure Jaungoikoa, bat bakarra ta bera naikoa. EZBB I 138.
azpiadiera-4.2
2.
+neko (V-ger ap. HolmerApuntV) . (Indet.). Artuten zan dirutxoa etzan beti naiko izaten ardaoa erosteko. EchtaJos 13.
Naiko izan zittuan berrogei egun. InzaAzalp 77.
Naiko da elkar egotea, mokoka ta zalapartaka asteko. TPKattalin 189.
Ongi dakizu zure itz erdi bat naiko dedala [...] zuregana joateko. JAIrazBizia 121.
Bakanka dauden zuaitzak ez dira naiko abereak babesteko. Munita 128.
Baña yakitea eztogu naiko; yakite utsak ez gaitu asetzen. Mañarikua(
inAkesIpiñ 3
).
Bera zaintzeko / etxeko danak etziran naiko. BEnbNereA 46.
Gu bakarrik naiko izango gerala emengo txanponak gastatzeko. TxGarmBordaB 44.
v. tbn.
ArgiDL 105. Laux BBa 46. Ldi UO 7. Or Eus 330. Eguzk GizAuz 21. Arti MaldanB 228. MAtx Gazt 87. Or in Gazt MusIx 46. NEtx LBB 61. Berron Kijote 111. Onaind STeresa 86.
azpiadiera-4.2.1
(Con vb. no expreso). Zeu, Jauna naiko, alai neu erabilteko!"El único capaz de traerme alegre"
.LauxBBa 56.
Esaten eben: naiko guretzat! / Ez dakit sobrau bazan bestentzat. BEnbNereA 47.
azpiadiera-4.3
3.(
nahikoak, pl.). Salbetako bearrekoak eta naikoak diran graziak. ItzAzald 128.
Bi kristau gaxto naikuak dira / baztar guztiyak nasteko. TxB II 131.
Ez litzateke izanen nahikoak behar bada, egungo muttiko batentzat hamar peseta. OskKurl 160.
Bi hiru egun naikoak ziren / behar zenaren biltzeko. Mattin 37.
Gauza auek [...] naikoak dira [...] ikara sartzeko. BerronKijote 216.
Baldintzak, jakina denez, bi eratakoak dira: beharrezkoak eta nahikoak edo, giputz zaharrek ziotenez, aski diren adinakoak. MIH 218.
azpiadiera-4.3.1
Polik emen esan baño gaiztakeri geiago egin zituan. Ala ere, naikoak. AnabPoli 7.
azpisarrera-1
ASKO ETA NAHIKO,
ASKO ETA NAHIKOA. Suficiente, bastante.
Ez dala asko eta naiko sinistea, egiteak baga. ItzAzald 9 (145 ez dala asko eta naikoa
).
Guk adoretan doguna, asko eta naiko altsua eta indartsua da. Ib. 85.
Semearen irakatsi ona izan zan asko eta naikoa. Ib. 90.
azpisarrera-2
NAHIKOAK EGIN. Pararse, desfallecer (?).
Dotore asi zerade baño, / egingo'ituzu naikuak; / nere zarrian egingo ditut, / gaur ere zurekikuak. Tellei-Txiki(
inUztLEG I 236
).
azpisarrera-3
NAHIKOAKO. "
Naikuako da, será lo bastante (V-gip)"IzUrrAnz.
azpisarrera-4
NAHIKOAN . (Uso adv.).A gusto, colmadamente (?).
Neskatilla gaisoak, edegi deutsa bere barrua [Nikanorri], eta naikoan, ain zuzen. ErkiagBatB 150.
Orain arte gugaz naikoan egon zara, baiña kanpokoren bat naiago zenduke. Ib. 200.
NAHIKO ETA ASKI,
NAHIKOA ETA ASKI. Más que suficiente.
Nahikoa eta aski da begien irikitzea, ikusteko [...]. MdePr 44.
Ordurarte haiekin naikoa eta aski izan zela. ArtiIpuin 68.
azpisarrera-7
NAHIKO ETA GEHIAGO,
NAHIKOA ETA GEHIAGO. Más que suficiente.
Oraiñ artean naikua ta geiago izan det. AgG 144.
Axularren azalaz, hizkeraz, nahikoa eta gehiago esan da. MIH 165.
azpisarrera-8
NAHIKO ETA GEHIEGI,
NAHIKOA ETA GEHIEGI. Más que suficiente, suficiente y más.
Naikoa eta geiegi itxedon det. ArrGB 26.
Neureakaz naikoa ta geiegi daukagu-ta. AgAL 131.
Euskeraz eskribitzeko naikoa ta geiegi dakitela. NEtxNola 4.
Garrik goriena ere epeltzeko ta itzaltzeko ere naiko ta geiegi. IbiñVirgil 23.
Oraingoz uste dugu nahikoa eta gehiegi egiten dugula. MIH 141.
v. tbn. Etxde JJ 143 (naikoa ta geiegi). Vill Jaink 121 (naikoa eta geiegi).
azpisarrerakoSense-8.1
Orrela yarraitu diteke, baño naikoa da ta geiegi. LdiIL 123.
azpisarrera-9
NAHIKO ETA LAR,
NAHIKOA ETA LAR. Más que suficiente.
Alan biziteko gogoa kentzeko, andi-andiok be naiko ta lar dira-ta. EguzkGizAuz 130.
azpisarrera-10
NAHIKO ETA LARREGI,
NAHIKOA ETA LARREGI (V-gip). Más que suficiente.
"Harto bastante. Naikua ta larregi zuk eiñ dozuna
"EtxbaEib.
Naikoa ta larregi zan bera soillik erabagiak artzeko. ErkiagBatB 90.
azpisarrera-11
NAHIKO ETA SOBRA,
NAHIKOA ETA SOBRA. Más que suficiente.
Ez arronkarik egin, adiskide. Iru gaituk gero... Eta bakoitza iretzat naikoa ta sobra. LekEunD 49.
Zer-esan naikoa ta sobra izaten dute beren gaietan. AnabAprika 68.
(Con sust.).Bastante(s).
Irri naikorik eragin zien / bere ateraldiekin. OrEus 237.
Mikela-ta, Joxepa-ta naikorik lagun ebazan. Ib. 230.
azpisarrerakoSense-13.2
b)(En contextos negativos). Baña au be etzan bakanderearentzat naikorik ixan. Otx 86s.
Ezagututziaz eztot naikorik: eskartutzia obeto dagokit. Ib. 54.
Zure leiak / ez dute naikorik / nere ur zabaletan / bogatzean baizik. SMitxAranz 232.
Mixiorako leiak, / beti eragiña, / naikorik-gabe doa, / euskal-Fede ziña. Ib. 239.
Bere ogibideagaz biziteko naikorik irabazi ezin dauanari. BilbaoIpuiB 27.
azpiadiera-2.1
(Con sust.). Zergaitiko asko edo naikorik euki baga. ItzAzald 110.
Eztaukat berbarik ezta bijotz naikorik. Otx 182.
Euskal-arnasa naikorik-ezak [...]. SMitxAranz 101.
azpisarrera-14
NAHIKO SAMAR,
NAHIKOA SAMAR. Bastante.
[Itsas-untziak] arraiña naikoa samar erabillen arren, diru ederra egiten eban saldukeran. ErkiagArran 113.
Gariagatik naikua samar / izango det itzegiña, / onez aurrera obe izango / det artzia atsegiña. UztSas 76.
Orregatikan arkitutzen da / naikua xamar bustia. UztLEG I 306.
NAHIKOTZAT. (Tener, tomar) por suficiente.
Ori egiteko, amaikaren ordez, gogo bat naikotzat dut, gogo-onez badoa. ZaitSof 119.
Bere esanbearra naikotzat etsitu baiño len. EtxdeJJ 101.
"Beti onetara izan da" erantzutea, aintzakotzat eta naikotzat dute zenbaitek. ZaitPlat 33.
Mixiñoietan egin dala-ta, / naikotzat badogu ixten [...]. BEnbNereA 58.