1.
(gral; SP, Lar, Lar Sup , Aq 734 (AN), Añ, Hb, Dv, H; -nz- Izt, VocBN),
zentzutu (AN-gip; Izt),
sensatu (SP),
sentzutuRef.:
A;
Lrq;
AspLeiz2(zentzutu);
GteErd 23
. Entrar en razón, corregirse; escarmentar; volverse sensato. "Devenir sage" SP. "(Hacerse un hombre de) assiento" Lar. "Escarmentar, besteren buruan zentzatu" Lar Sup y Añ. "Enmendarse" Aq 734. "Ajuiciarse, asesarse, zenzutu" Izt 8v. "Escarmentar" Ib. 46r. "Acquérir du bon sens" VocBN. "Gaztean haboroek buru arhin izanik ere, adinareki zentzatzen dira (S), [...]. Gazte ta ero, zentzaturen gero (R), joven y loco, se corregirá luego" A. "S'amender, devenir raisonnable" Lrq. "Llegar a tener juicio. Txoro ori, ezta sekulen zentzutuko" Asp Leiz2. Tr. Poco frecuente en textos vizcaínos. En DFrec hay 3 ejs. de zentzatu. Berzen gaitzaz zenzatzia zuhurtzia handi da. E 233.
Bana ordu bazinduke zenzatzeko zuk ere. Ib. 157.
Berzeak baithan zenzatzen gara? Hobetzen gara? Harb 141.
Aita batek bere semea [...] hamarretan mehatxatu duenean, ikhusten badu eztela zenzatzen [...] utzten du. Ax 424 (V 274).
Hek hala ikhusi nituenean [...], zentzatu nintzen bertzeren gaiñean. Ib. 40 (V 25).
Zenbatenaz gupidago baituzu zure burua [...], hanbatenaz sensaturenago zare gero. SPImit I 24, 3.
Mehatxuz ta behar den aldian zeatuz, adirazten dio bere zenzatu ta ondu beharra. MbIArg I 119.
Konfesatu ta ere, ez dira zentzatzen. Ib. 95.
Etziran orregatik zenzatu Noeren ondorengoak. Ub 67.
Guziok zenzatu gaitezen, eta loikeriako pekatua igui izan dezagun. Gco II 43.
Ezkongurarekin itsututa dagoana nekez zentzatuko da beste askori gertatuarekin. AA I 600.
Zentza gaitezen noizbait. AA II 53.
Jainkoak behartzen gaituela [...] asko huts xumetarik zentzatzera. Dh 216.
Zentzatu nintzan besteen buruan ta ganean. AñGGero 29.
Zemaia edo amenazakin zentzatu nai izan etziranak. Lard 122.
Behar nuela agertu zentzatua, urrikitan sarthua. Laph 151.
Zentza bedi. Prop 1908, 63.
Atzera zentzatu zan [Erregea], eta etzuten erabat utzi. OrSCruz 15.
Bertoldin, ogetamar urtera eldu zaneko, zentzutu egin ei zan, eta atta ixan eban baxen zur ta jakittun bigurtu. Otx 183.
Eta etziran zentzatu ugoldea etorri eta guziak atxitu zituen arte. IrYKBiz 414.
Sutara dijoa mitxeleta, sentzutuko da erreta. EgutAr 14-2 (sic, ap. DRA
).
Damu dizut ikusiz ez zarela zentzatu nahi. MdeHaurB 80.
Mattin, zentzatu adi!EtxdeJJ 115.
(Poliza agertuaz): --Eta? Zentzatu dea? --Bethi ukhatzen du. LarzSenper 70.
Diruak aitzen zaizkionean zentzatu bearko du, ama. NEtxLBB 67.
Hitzen hauzi hau ez da, nere ustez, ez hauzia ez ezer: ez luke behinik behin izan behar, pixkaren bat zentzatuko bagina. MIH 78.
Zentzatzeko ordua etorri zaigula dirudi, inoiz zentzatuko baldin bagara. Ib. 285.
azpiadiera-1.1
(-nz- A, que cita a Lç).Recobrar el jucio, volver en sí. Ikhusten dute demoniatu izan zena iarririk eta beztiturik eta zenzaturik. "De bon sens"
.LçMc 5, 15 (TB bere baithan, Dv adimendu onean, Leon bere baitaratua, Ker bere senera biurtuta, IBk bere zentzu osoan).
Beztitua eta zenzatua. LçLc 8, 35.
azpiadiera-1.2
(G, AN, BN, S, R; Urt I 226, H; -nz-AN, BN, S; HtVocGr 341, Lar, VocB),
zentzotu (G-to),
zensatu (Lecl),
sensatu (SP)
Ref.:
A(zentzatu, zentzotu)
. (Aux. trans.).Hacer entar en razón, hacer escarmentar, corregir; castigar."Châtier, rendre sage"SP.
"Corregir"Lar.
"Corregir, educar"A.
En AxN se explica zaurtzeintu (279) por zentzatzentu. Bekatorearen korrejitzea eta zenzatzea. Mat 20.
Zure miserikordiak plazer duen bezalako azote suertez zenza nazazu. Harb 247.
Haurrak zenzatu behar direnean zenzatzera burasoak tenitu dira. Ib. 166.
Zeure umea edo zerbitzaria korrijitu, emendatu eta zentzatu nahi duzunean. Ax 278 (V 186).
Nahi duzun bezain ungi / zenzatzeko gorphutza. Hm 186.
Nola Iujeak hobeki sensatzen baititu gaixtaginak arrazoinez eta espiritu pausaturekin bere sentenzia emaiten duenean. SPPhil 237.
Hari behar dugu haren [haragiaren] garaitzen eta zenzatzen gauza guzietara prest izan dadiñ arteraiño. Ch III 11, 3.
Zein ordean zentzatua izan baitzen bere olde zoratuaz. He2 Petr 2, 16 (Lç reprimitu, Dv azurriatu
).
Fedeko egia oek [...], berez aiñ indarsuak zu argitzeko eta zenzatzeko. Gco I 386.
Zigorrak eta atelekak zentzatzen ditu. AA II 78.
Zelan euki garaunen ispirik, / onek, galdu dabezan belarri bik / zentzatu ez, ta badoa solora / ekarri baga lengoa gogora? ZavFabRIEV 1909, 31.
Yatera ematea, azitzea, zentzatzea. Legaz 28.
Orla dabiltzan aundi-naikuak / iñoiz badakit zentzatzen. EusJok 137.
Gu behar gituztela / poxi bat zentzatu. Etcham 85.
Lehenbiziko oto gurea, Tolosako kaskañoak zentzaturik edo, aitaso baten urrats zuhurrari jarri da. JEBer 77.
Zure anaiak zure aurka utsegin badu, zoaz eta zentza zazu. IrYKBiz 256.
On aundia egingo luteke [eliz-gizonak] zenbait buru gogor zentzatuko balukete. Munita 31.
Zu bezelako bat bear du arek burua zentzatzeko. NEtxAntz 34.
Pilipinetan bazirala apaiz abertzale batzuk, eta zentzatzea komeni zala. OrQA 81.
sense-2
2.
(Lar, Gèze(+ -nz-)),
zentzutu (Lar) . (Part. en función de adj.).Sensato."(Hombre de) assiento", "juicioso" Lar."Sensé"Gèze.
Jende ariok joaitean / zuten antz zintzo 'ta zentzatua / kalvindarrena zatean. MdePo 80.
sense-3
3."Remediar, suplir, (V) zenzatu
"Añ.
sense-4
4.Corregir, enmendar (una cosa). Kristauaren ikasbidea, Aita Gaspar Astetek egina, zein zentzatua eta berretua agertzen da euskarara biurtua. Legaz I.
sense-5
5."(V-arr-oroz), aconsejar"A.
sense-6
6.(Sust.).Consejo. Espiritu Santuaren doiak [...]. 1ª jakituriaren doia; 2ª adinaren doia; 3ª zentzatuaren doia. ItzAzald 192s.
azpisarrera-1
EZIN ZENTZATUZKO.
"Ezin zentzatuzko, incorrigible; qu'on ne peut ramener, qui ne peut revenir à la raison" Dv.