Tr. No se documenta en la literatura hasta principios del s. XIX. Demontre aparece en textos meridionales, en en unos versos de la época napoleónica, en M. Elissamburu y, alguna vez, en Barbier; demuntre en el resto de los septentrionales.
sense-1
(V-gip, G-azp; T-L; -tria det. VocBN
vEys; Chaho),
demuntre (H (L) s.v. demonioa , Lh s.v. debru ; -ea det. Chaho, Dv)
Ref.:
EtxbaEib;
ZestErret
. (Forma atenuada de demonio, usada como interj.)."Interj. d'étonnement, peste; egia da arauez zure semiak igorri derauzula mila Napoleon, demontria, nik ere hartuko nitien neureak igorri balauzkit
"VocBN.
"Diantre! demontria!
"T-L.
"
Ez geio bota e, demontre!
"ZestErret.
Para la explicación de Chaho v. demontxe. Telegrafuen ariyak gerri gerritik bi zeladore ebaki ditu. --Demontre!Iraola 116.
Demontre! Arrituko ziñake, ezeren indarrik gabe eta esku batekin zer gauzak egiten dituen! Ib. 90.
Bazakien, demuntreak, sotoen berri!StPierre 17.
Demontre! Euk apurtu dituk oin artekuak.Iraola 71.
Demontre! Mandazaiak zian arrazoia...NEtxLBB 183.
Demontre!TxGarmBordaB 179.
azpiadiera-1.1
Bat-baterako balin bada / beste bat oi da bestian, / demontrek ezik baliyo zuen / ori bozeuan astiak.EusJok II 144.
azpiadiera-1.2
(Uso adj.).Condenado, maldito, del demonio; de la piel del diablo."Travieso. Nun sartu ete da gure katakuma demontria
"Elexp Berg. .
Jaun Erretorak atheratzen ditu bere galtzerdiak, [...] ez ordean dekretu demuntre hura...ElsbFram 73.
Kaskoinari artzain batek bazion hartzeko puskatto bat. Demuntreari nola khen ordean sos bat ere!ZerbArtho 673.
Athe demuntre horiek ez balire hoin hertsiak. BarbSup 21.
Bere haginak oro Irigoin demuntre hari utzi ziozkan Baionan. Ib. 101.
Gure-Herria demontre harek nik uste baino gehiago aztatzen zuelakotz alfotxetan.Ib. 14.
Barriro olakorik egiteko gogoak kendu ei jakozan bai, neska-zar demontre urriñengoari!AlzolaAtalak 60.
Etziran txarto ibilten baserritar gizajoaren kontura kalearroko demontre batzuk. Ib. 58.
azpiadiera-1.3
(En oraciones interrogativas)."
Zer demontre edo zer arraixo dok ori!
"EtxbaEib.
Frantses porroska hoiek zer demontre dira?FrantzesB I 34.
Guk eztegu asmatzen nola demontre juun lezaken Donostira aize gabe. ABGuzur 142.
Ez diakinat nun demuntre sartu zautan nere bederatzigarren astoa.BarbSup 73.
--Zer da hori [...]? --Nik demuntre dakita, Maria. Ib. 83.
Zelan demontre konponduko ete gara berau azteko?Altuna 93.
Nola demontre mereziko du / langille zintzuak aiña? MendaroTx 118.
Zer demontre ote da or agiri dan ori?SMZirik 46.
Ta sobratzen dan mordo aundia / nora demontre dijoa?Basarri 131.
Eztakit nun demontre itxi dodazan. AlzolaAtalak 111.
Nola demontre egiten da ba? TxGarmBordaB 151.
azpiadiera-1.3.1
"
Ze demontre! (intj.) ze arraio. Bazkaixa jan nai badau berak gertau daixela, ze demontre!
"Elexp Berg. "Fin samarra. Emakumeek erabilia, batik bat. Gizonezkoek gehiago ze arraixo, ze puñeta eta horrelakorik" Ib. "Ze demontre!" ZestErret. Ze demontre! Fuera bizarrez! Zabaletan etzan bear biboterik. AgG 118.
Larteietako Lontzio omen dator Amerikatik. --Ze demontre!UrruzZer 39s.
Erabaki zuten lau hek ere, zer demuntre! behar zutela gorputzari eman eskatzen zuen inarroste eta bozkarioa. Zub 109.
Ze demontre, guezan barrure, neu aurrenengo, segidu daizue. KkAb II 87.
Ta, zer demontre, urrengo egunari itxaroten egon barik, txiki-txaka txiki-txaka Iruñera bidea artu eban eguerdi atantxe. BilbaoIpuiB 116.
azpisarrera-1
DEMONTREA HALAKOA.
"Mantela zikinddu dozu, demontria alakua!" Elexp Berg. Gure gizon madarikatu orrek oinbe sakatu jestan zirikadaren bat. Ez jakin gauzonik eiten, demontriak alakuak. SMZirik 28.
azpisarrera-2
DEMONTREAK HAUSTEKO.
A toda velocidad. Bazoan orai demuntreak hausteko, aldapari behera. BarbPiar I 16.
azpisarrera-3
DEMONTRE GAIZTO POLATU(Interj.). Gauza aldrebesa ez derizkiot, / demontre gaizto polatu!, / ortaratzen baldin bagera / laister biagu moldatu.Auspoa 60, 66.
azpisarrera-4
DEMONTREN.
De (todos) los demonios. Demuntren pekada!ZerbBiGo 304 (quejándose de un sordo).
Eta, demontren firrindan emaiten da Pello, sist eta sast bere behien akhulatzen. BarbSup 170.
Demuntren Darius! Zer uste zuen ala aingira eta xarbo erretzen ez zakiela Katalinek!!Ib. 70.
Demuntren zozo parea!Ib. 82.
Demontrien jeniñokua da. KkAb II 28.
Ontsa ziren... Bestetaz axola guti... demuntren...JEtchep 96.
azpisarrera-5
DEMONTRE-POLAKI(Interj.). Txirrita, itzegin zak / polleki polleki, / beirok gero bestela / demontre polaki!Artzai-Txiki(
inTxB II 256
).
azpisarrera-6
DEMONTRESENA(Interj.). "Demontres" Etxabu Ond 113.
azpisarrera-7
DEMONTRETAKO.
Malo, de todos los demonios. Gibel gaizto ta demontretakua zan. KkAb I 31.
azpisarrera-8
DEMONTRETAN(Usado como interj.). Demontretan eztezu kolpe txarra egin!UrruzZer 95.
azpisarrera-9
DEMONTRETAN GORA JOAN.
Irse al diablo, irse al infierno. Kanbioa demuntretan gora joan zelakotz, Espainiatik deus guti baizik ez heldu. BarbSup 64.
azpisarrera-10
DEMONTREZKO.
Condenado, maldito, del demonio. Ai au demontrezko festa!TxB II 43.