(V, G, L; Lcc, Volt 11, SP, Urt I 286, HtVocGr 339, VP 51r, Lar, MgNom, Añ, Lecl, ArchVocGr, VocBN, Dv, H, Foix)
Ref.:
A; Iz ArOñ , Als 51. Habitación, aposento; alcoba, dormitorio; sala; celda monástica; calabozo. "Çelda o cámara" Lcc. "Estancia, aposento", "quarto de casa", "celda" &c. Lar. "Chambre" Foix. "(La) celda" Iz ArOñ. Cf. Etxba Eib: "En Eibar conocemos la voz por la literatura, pero en el léxico común decimos ganbaria". v. ganbara; cf. ardangela, egongela, iringela, jangela, logela, ARROTZ-GELA, EZKON-GELA, BILERA-GELA, etc. Tr. Documentado desde principios del s. XVII; es menos usado al Norte, especialmente en textos suletinos (en los que sólo lo encontramos en Inchauspe) y en los del s. XX, sobre todo en su segunda mitad. En DFrec hay 135 ejs.
Izanen dut nik gela bat apart. Volt 159.
Presidentak [= 'presidente de un tribunal'] hitz tristea erraten bere gelan. EZMan I 48.
Gelan datzan eria. EZEliç 115.
Garbitu ta konponidu dagiala gelau. Mic 14r.
Gelak ekortu enituen egunean. OPr 608.
Handik erregek sarthu nau / Bere gelan barrena. Hm 154.
Gelan aurkhituko duzu kanpoan maiz galduko duzuna. SPImit I 20, 5 (Ch erretiramenduan, Mst xoxan, Ol tegian).
Ene gelan bakharrik. Gç 68.
Hertsazu barnetik zure gelako athea. Ch I 20, 8.
Gela gilzatuaren gisakoa zen Jesusen obi hau. MbIArg I 275.
Ontziko nagusi jaunak berezi zion gela-modu bat. MbIArg II 343.
Aparteko gela batean bere Jainkoarekin Estanislao bizitu zan. CbJust 94.
Sarthu zen erregeren gelan. Lg I 317.
Sartu ez didin argia gela barrunbean. MgCC 150.
Arratoetzarrez beterik dagozan toki edo geleetan lo egiteko. MgPAb 69.
Ipiñi zuen gela itxian. AA II 193.
Gela estu baten. fBOlg 182.
Euren etxe, sala eta gela edo aposentubetan. Astar II 47.
Izandu zan salatzalle Kanzilleria Granadakoan; Aditzalle Gela berean. IztC 487.
Zure Maiestateak errezebitzen düen gela handian. ArchGram 69.
Aide eta adiskideak zeuden gelan. Lard 499.
Gela hertsi eta ithogarriak. HbEgia 64.
Sartu zaite zure gelan. UrMt 6, 6 (He, Dv, Ol, Leon, Ker, IBk, IBe gela; Lç ganberatxo, TB ganbara, SalabBN ganbera, Ip khanbera, Hual, Samper aposentu).
Erlijioso baten gelara. AranSIgn 70.
Gure gorputza da animaren gela. BvAsL 165s.
Etzen atheratzen ere bere gelatik. JnnSBi 71.
Jesüsek azken apairia egin zian gela handian. IpHil 189.
Egon bearko dozu / gela ilunean / umeari eragiten / otzara zarrean. AzcPB 233s.
Gela-barrua zuri-zuri iantzi eben. AgAL 88.
Gelaren sahetsak beude xuri xuria. JEBur 188.
Gela zoko batetik hirriz norbait aditu zuela. BarbSup 143.
Laneko gelarat abiatzearekin, keinu bat apezpikuak egin zion Arruntzako erretorari. ZerbIpuinak 663.
Gelako bazter baten. Altuna 14.
Kartzelan [...] goien goienetako gela batean. OrSCruz 124.
Nire gela-leiora / usotxu geznari / Alai bat etorri da. Enb 132.
Gelaleioa zabal zabalik utzi ninan. OrMi 30.
Eriaren gelan. FIr 193.
Yauregiko yateko gela. Zub 82.
Alde egin eban bere gelaruntz. KkAb II 50.
Bertoldaren gelako ardurea euken otseñak. Otx 95.
Ustu dute gela. OrEus 52.
Ezkerretan, aurre aldian, gelarako ate bat. ABarGoi 14.
Gela-erdian zutik. TAgUzt 192.
Nun zaitut ene gela, ene fraide gela. Iratz 129.
Hoteletako / hirur ehun frankotako geletan. MdePo 92.
Nere oroitearen gela izugarri ontan. OrAitork 254.
Gela-zolak ezagun zun bere diztiran argizaiez igurtzi berririk zegona. EtxdeJJ 87.
Kortzegatar baten borda, gela laukotu bat besterik ez dezu izaten. NEtxAntz 141.
Gelara zabaldu zak / ate bat berria. AndAUzta 124.
Maeztuk gelaosteko toki batera sartzeko esan eutsoen. AlzolaAtalak 76.
Ño-ren gela atean geldirik dago keriza bat. NEtxLBB 108.
Illunduko zala gela edo koartoa. BAyerbe 132.
"Itzea"-ren sabel zabalean liburu, irudi, oroigarriak gelaz gela ikusi ondoren. MIH 133.
v. tbn. VMg 46. Añ LoraS 133. Gco II 64. JJMg BasEsc 201. It Fab 101. Gy 237. Bil 161. Arr GB 68. Xe 184. Zab Gabon 75. Otag EE 1882c, 448. AB AmaE 172. Sor Bar 57. Urruz Urz 17. Arb Igand 76. Moc Damu 31. Itz Azald 108. Echta Jos 344. Goñi 41. Iraola 112. A Ardi 51. Ill Testim 23. Lh Yol 12. Alz Ram 88. Inza Azalp 31. Ox 41. Altuna 104. Enb 132. Laux BBa 78. Lek EunD 35. Sabiag Y 1934, 31. Ir YKBiz 434. EA OlBe 25. SMitx Aranz 219. JAIraz Bizia 21. Etxde JJ 133. Erkiag Arran 151. Txill Let 140. Bilbao IpuiB 28. BEnb NereA 138. Ugalde Iltz 20. Arti Ipuin 81. Anab Aprika 17. Izeta DirG 122. Osk Kurl 25. Salav 22. Ibiñ Virgil 115. Etxba Ibilt 487. Lab SuEm 186. Azurm HitzB 36. Lasa Poem 83. Berron Kijote 181. Etxabu Kontu 205. Ataño TxanKan 111. Onaind STeresa 110. JAzpiroz 13. Gerrika 251. Larre ArtzainE 140.
azpiadiera-1.1
"
Eztot zure gelatik ogera biderik, no me importa por ti [...] (V-ger)"A EY III 302.
azpiadiera-1.2
Motorraren inguruko gela txiki ura dana txapazkoa omen uan. AtañoTxanKan 253 (ref. a la cabina de una embarcación).
azpisarrera-1
GELA-ARROPA.
"Robe de chambre, gauarropa, gelarropa" Urt Gram 26.
azpisarrera-2
GELA BELTZ.
Calabozo, celda. "Cárcel (Darric)" DRA. Gero herrestan eraman herriko gela beltzerat. HbEgia 25.
Sartu zituzten obendunak bezala lurpeko gela beltz batian. Zub 59.
azpisarrera-3
GELA-GAIN.
Techo. v. GELA-SABAI. Laño aizetsu argi zabalkorren itxuran margotuta dare gela-gain edo tetxo oiek. AyerbEEs 1915, 295.
azpisarrera-4
GELA ILUN.
Celda, calabozo. Badakizue nola ohoinek maite duten gela ilhuna?HbEgia 77.
Ipiñi eben katigu gela illun baten. EchtaJos 107 (v. otro ej. en la misma pág.).
azpisarrera-5
GELA ILUNBETSU.
Celda, calabozo (quizá 'celda oscura'). Barriro, bere gela illunbezura, ta emen zartakadak emon deutsaz morrosko batek. ErkiagBatB 188.
azpisarrera-6
GELA-LAGUN.
"Ayuda de cámara" Lar.
azpisarrera-7
GELA-MIRABE.
Ayuda de cámara. Gaztelu-barruko igarobideak zearkatuz, gela-mirabearengana doa. TAgGaGo 40.
azpisarrera-8
GELA-MUTILTXO(-txu Dv). "Laquais" Dv (que cita Orreaga). Nire gela-mutiltxua, --diño Karlomano Erregek. "Paje"
.Iza(
inOrreaga 30; Dv lekhaio, Ip bereter
).
azpisarrera-9
GELA NAGUSI(g. nagosi V-arr ap. A). Salón, habitación o sala principal de una casa o edificio. Gela nagusiko ta beste etxeko gela guztietako atariak zabalik. InzaAzalp 32.
Iruditegia erri txikiko etxe bateko gela nagusia. AlzBurr 11.
Etxeko gela nagusian. TAgUzt 118 (v. tbn. 191).
Erri-etxeko gela nagusian argazki ederra ipiñi zuten. Munita 125.
Exeri ziren gela nagusian. IzetaDirG 119.
azpisarrera-10
GELAPE(En casos locales de decl. sing.). Lugar debajo de una habitación. Txominen gelapeko leio batean jarrita morroia etorri zai gelditu ziran. EtxdeJJ 18.
azpisarrera-11
GELA-POTO.
Orinal. Txinelak dagoz zutunik [...] buruan gela-poto antzeko zuriak. ErkiagBatB 126.
azpisarrera-12
GELA-SABAI.
Techo. v. GELA-GAIN, gelagoi (2). Etxenak margotutako gela-zapai edo tetxo batzuk. AyerbEEs 1915, 295.
Gela-zapaia ta ormak zuri. AnabAprika 48.
azpisarrera-13
GELA-ZAINTZAILE.
Sumiller. D. Juan de Idiakez [...] izan zan Fernando seigarrenaren gorputz ta gela-zaintzalle. IztC 456.
GELA-ZOKO,
GELA-TXOKO(En casos locales de declinación en sing.). Habitación (considerada lugar de encierro). Cf. supra el ej. de gela-zoko en Barbier. Luzaro nola egon zan bere / gela-txokoan bakarrik. EAOlBe 9.
Galdu zuan bere arnasa mandio zarreko gela zokoan. NEtxLBB 57.
azpisarrera-16
GELA-ZULO.
Habitación (considerada lugar de encierro); celda, calabozo. Ia bere gela-zulotik ateratzen degun. ABarGoi 44.
Gela zulo banatan sartu ginduezan, eta urrengo eguneko amaikak arte ez genduan alkar ikusi.Gerrika 231.
Galdaketaz-galdaketa nerabiltenean, eta are gehiago gelazuloan ahazturik bezala nengoen bitarte luzeetan. MEIG IX 92.