Tr. Documentado en autores meridionales (en su mayoría vizcaínos) y algunos septentrionales. Los autores septentrionales --excepto Haraneder-- y el meridional Ortuzar lo emplean con el significado de 'mandíbula, quijada'. En DFrec hay 9 ejs. de matrail, meridionales.
etimologikoa
Etim. De lat. *maxella . Su -r- se debe acaso a repercusión de líquidas; v. FHV 188.
sense-1
1.
(V, G-azp, AN-gip-larr, L-côte; SP, Lar, Añ (V), VocZeg 286, Dv (V, G), H, Zam Voc),
matrail (V-ger, G-to; Dv(V, G)),
matrella (G-nav),
matarla (V-m)
Ref.:
A (matrailla, matarla); Ort Voc (matralle); Iz ArOñ (matráillaak), UrrAnz (matralla), To; Echaide Nav 130; Holmer ApuntV (matrail); Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 225; ZestErret
. Mejilla, carrillo."Cara"HolmerApuntV.
"
Gizon bapua dago matrailla ederrekin
"ElexpBerg.
"
Matralletan bi musu eman zizkion
"GteErd 225s.
v. masaila. Norbaitek jotzen bazaitu eskuiñeko matraillan. HeMt 5, 39 (Ur (V) matrallan, Ker matraillan; Lç mathelán).
Pozezko malkuakaz bere matrallaak bustiten eutsazala. JJMgBasEsc 23s.
Ene matrailla zuria / non dok?ZavFab,
RIEV 1907, 95.
Bere matralletako kolore biziarekin. OtagEE 1881b, 85.
Zer dozu matrallara jasorik eskua?ABAmaE 314.
Matralla ubeldua. ArrMay 27.
Arpegi baten bizi daitezan / matraila biak batean. AzcPB 122.
Emoten deutsala zaplako bat bere matrallan. ItzAzald 132.
Matralletako gorriunea. AgKr 220.
Beiñere plamenko baten matrailak artu duan muturreko ederrena ari emanaz to!LhYol 44.
Matralla-ziar negar-anpulubak jausten yakozan. Altuna 13.
Zeure matrail-lorea / zimeldubaz dua. LauxAB 68.
Osasun gabeko matrail zurbil baten aurrean. ABarGoi 20.
Bere ezpaiñakin andregaiaren matrail leguna estutu. EtxdeJJ 65.
Matraila gorrituak. MdeHaurB 55.
Trapu baltz batekin matralla lotuta. SMZirik 127.
Matarlan beera yoiakozan negar-tantak. ErkiagArran 107.
Ondorengo egunetan matrailla aundituta ibilli gabe. JAzpiroz 170.
v. tbn. Zuzaeta 159. A BGuzur 154. Echta Jos 333. Kk Ab I 31. JanEd II 144. TAg Uzt 45. Txill Let 47. Bilbao IpuiB 14. And AUzta 119. Erkiag BatB 16. Auspoa 39, 67. Matrail: MendaroTx 87. Or Eus 178. Zait Sof 195. NEtx Antz 148. Lab SuEm 213. Salav 29. Etxba Ibilt 468.
sense-2
2.
(L ap. A
; H). Quijada.v. matrailezur. Lurrean aurkhitu zuen asto baten matraillarekin hil zituen milla filistindar. Lg I 228.
Matrailla hauts ezozu. "La mâchoire"
.Gy 38.
Astokume baten matrailaz xahutu ditut. DvIud 15, 16 (Ol, BiblE matrailezur, Ker matraillazur).
Gaineko matrailaren <maitral-> hegitik zatxizkila [hortzak]. JEBur 19.
Behereko matrailaren azpia. JEMed 45.
Atra-aten mazaitxut matralle ausko-tzut!OrtOroig 105.
Asto matrail zahar batekin. ZerbIxtS 48.