1.
(Lar, Dv, H),
kainoi (V-gip),
kainoe (V-gip),
kañoi (Lcc, Añ),
kañon,
kanon,
kanu (Chaho, Gèze)
Ref.:
EtxbaEib(kañoi);
ElexpBerg(kaiñoe)
. Cañón. Tr. En los dialectos septentrionales no suletinos se documenta kanoi, excepto en CartEsp, donde aparece kanon. Hallamos kanu en el suletino Inchauspe. Kañoi y kañoe son las formas de la tradición occidental (en Iztueta se encuentra kanoi junto a kañoi ). Los tres testimonios navarros corresponden a la forma kañon . En DFrec hay 4 ejs. de kainoi, 2 de kañoi y sendos de kanoi y kaiñoi .
Ia partitu dira Paristik hamabi edo hamaborz pieza kanon Bloisko alderat.
CartEsp
461.
Kanoiak banbaka. Iraultza 162.
Zorzi milla oñezko, milla zaldizko eta amabi kañoe euren tresna guztijakaz. Astar II XIII.
Bete legijez errijak soldauz, polboraz, kainoez ta alkautzez. fBIc III 293.
Agiri agirian dauzkan amabi kañoi andietara. IztC 213 (305, 470 kanoi).
Hori erran nahi da iruriziri zaparta bakhotxa kanu khaldü bat dela. IpDial 119 (Dv kanoi peza, Ur kañonazu).
Kañonak ia badiren / nai baitzuen [Minak] jakin. KarlLB 152.
An kañoeko baleak beso eskumakoa / eroan arren ezkerrekoaz balietan. ABAmaE 186.
Alimaleko kanoi bat hasia zen Parisera buruz. StPierre 12.
Kañonek paraturik / Obantxuetarrak / Peñagain oitarik / inen diogu indarrak. (AN-arce). EI 387.
Lau kanoiak betan jokaturik, tzirt, tzirt, azote kolpe idor bat sumatu zuten. BarbPiar II 27.
Baño laister ezagutu zuten kañoi-sua zeritela zetozela, ta etsaiak zirala. OrSCruz 62s.
Kañoe-orroa soillik entzuten; ol-karraska ta itxas-marrua. OrMi 8.
Bazterretan dituzten komentu guziak holaxe zainduak dauzkate, beherean kanoiez, gainean aldiz mitrallusez. JEBer 59.
Millaka minak itxasuan da / ainbeste urpeko untzi, / markaz fuerako kañoi aundiyak / beren zepelin da guzi. TxB III 22.
Wellington jeneral anglesaren hogoitabortz kanoiak Larrundik orroaz hasi zirelarik. ZerbAzk 11.
Zer trenetan zer tropa sartu zan, zenbat kañoi zeuden eta abar. Alkain 13.
Egun guztixen ona ekin eutsen kañoi eta egazkiñek. Gerrika 74.
v. tbn.
Kañoi: Añ MisE 118. FrantzesB I 129. Echag 115. Arrantz 36. Iraola 102. A Y 1934, 8. SMitx Aranz 212. Anab Aprika 19. Ugalde Iltz 17. Vill Jaink 53. Salav 81. Etxabu Kontu 92. Ataño TxanKan 37. Kanoi: Hb Egia 144. Elsb Fram 118. Zub 83. Iratz 24. Kañoe: Echag 115. Ldi IL 166. TAg Uzt 86. Kañon: RIEV 1932, 566 (AN, 1773).
azpiadiera-1.1
Cañón de arma de fuego."Cañón, por antonomasia el de las escopetas"EtxbaEib.
Eskopeta det ona, kañoiak ditu bi. ABAmaE 405.
Gelditua nindagon lekhutik ikhusten ditut orduan sasitik atheratzen lehenik bi zizpa-kanoien muthurrak!ElzbPAd 52.
Karabineruak altxa ta artu du bi kañoiko eskopeta, errementariyen alde ateratzeko. Iraola 132.
Alkar iltzera dijoazela, pistolaren kañoian edo ezpataren puntan arrazoia balego bezela. UrruzZer 26.
Bestea izketan ari zitzaion neurriz, txisparen kañoia poliki-poliki jasotzen asi zan. NEtxAntz 146.
Alde artara begira jarri eskopetaren kañoia. Auspoa 39, 117.
Naiz sekulako tiro-pilla egin, [fusil ametrallador] aren kañoia etzan lertzen.Alkain 127.
azpiadiera-1.2
"
Antxiñako sukaldietan, kañoi bat izaten zan suari putz eiñaz biztutzeko
"EtxbaEib.
sense-2
2.Noray, proís. Aizak, Kintua, ar zak kalabroti ori eta amarra zak goiko kañoyian. Iraola 102.
azpisarrera-1
KANOI-FABRIKA.
Fábrica de cañones. Tekniko aleman bat ebillen Plaentxiako kañoi-fabrikan. SMZirik 38.
azpisarrera-2
KANOI-JOALDE.
"Canonnade" T-L.
azpisarrera-3
KANOI KOSKOR.
Kañoiak eta kañoi koskorrak."Morteros"
.EAEg 16-5-1937, 1664.
azpisarrera-4
KANOI-MUTIL.
"Canonnier, kanoi-muthil" T-L.
azpisarrera-5
KANOI-PEZA.
a) Pieza de artillería, cañón. Ez bide zela errex kanoi-peza baten harat-hunakatzea; zerbeit gatik, etzarotan xixpa baizik galdetu. Prop 1895, 234. b) Bala de cañón. Kurutzearen seinalea egin orduko, gainean dituzte kanoi-peza alemanak. Barb Piar II 18. Kanoi-pezak eroriak ziren jada, han, etsai errabiatuen erdian; ez goregi, ez aphalegi, bainan bai erdi erdian. Ib. 27.
azpisarrera-6
KANOI-PEZA UKALDI.
Cañonazo. Hunek erran nahi du ozpin bakhotxa kanoi peza ukhaldi bat dela. DvDial 119 (Ur kañonazu).