1.
(V-ple-arr-oroz-gip, G, L, B, BN, S, R-uzt; Lcc, SP, Lar, Añ, Arch VocGr , VocZeg 286, Gèze, Dv, H, Foix ap. Lh),
gatzai (V-gip, G-azp-nav),
gatzagai,
gatzari (V-gip, B; VocB),
gatzar (V-gip),
gatzei (V-gip),
gatsei (Ae),
gatxagi (B, BN-baig, Sal),
gatxari (AN, B; VocB),
gaztagi (R),
gantzagi (V; Lar, Añ, H),
gatzigia (Sal)
Ref.:
A (gatzagi, gatxagi, gatxari, gatzari, gaztagi, gantzagi), Apend (gatzakoi); AEF 1955, 25, 143, 183; AEF 1927, 95; ZMoso 66; Iz ArOñ (gátzai, gátzei), UrrAnz , IzG (gatxarií), Als (gatzaiya); Ond Bac; Satr CEEN 1969, 171; CEEN 1971, 352; Izeta BHizt; Elexp Berg; ZestErret (gatzai)
. Cuajo. Gero botatzen zaio kutxare bat gatzagi iru pitxer esneri. ItDial 86 (Dv e Ip gatzagi; Ur liar).
Eznea iragazi ta gatzagia emandakoan. IztC 229.
Uretan beratu bear da gatzagia ta, zapi zuri batean eaulki ondoren, gatzagi baetu ori esneari nastu. TAgUzt 89.
Illakaskin asunekin esnea pasau, gatzaia (cuajo) eman. (V-gip). AEF 1955, 165.
Ganadu gazteetan, esnea mamitzeko gatzagaia sortzen da.OñatibiaBaserria 77.
Esnea, gatzagaia edo gantzagia bota, edo berotan luzaro utzi ezkero, mamitu egiten da. Ib. 95.
sense-2
2.
(Dv, H),
gatxari (B ap. A
; VocB). Cuajar, parte del aparato digestivo de algunos animales."Caillette"Dv.
"
Bildotxak saldiko dazkiat, bainan gatxarriak [sic] neretako izatekoz
"VocB.
Donostian artutako diruak ere kolkuan, gatzagia bezala, zintzilik zituala. UrruzUrz 16.
Uda artan bein-bein izan zituten [moxalek] / gatzagiak utsagorik. OrEus 332.
Zorroari datxikola, badira bertze hiru sakela handi. Deithuko ditugu beren lerroan "orrazea", "liburua" eta "gatzagia" (frantsesez: le réseau, le feuillet, la caillete). Herr 1-3-1956 (ap. DRA
).
Aratxeak, sortzean, pantza edo zorroa bezein handi du gatzagia. Herr 23-6-1960, 4.
sense-3
3.gantzagi (V-ger-m ap. A). "Útero de la vaca" A.
sense-4
4."
Gatza(g)ixa, se dice también del morcillón que se hace rellenando este (liso) recipiente de la oveja"IzArOñ.
GATZAGI-ESNE.
"Gatzagi-ezne (msLond), cuaja-leche (Bot.)" A.
azpisarrera-3
GATZAGI-LEKU. Cuajar.
Lau alde dauzka [beiaren urdallak]: urdall edo zaku aundia; saretxua; liburua eta gatzailekua. OñatibiaBaserria 76.
azpisarrera-4
GATZAGI-ONTZI(gatxariunzi B ap. A; VocB). Vasija en la que se deslíe el cuajo.
azpisarrera-5
GATZAGI-POTO.
"Gatzagipotoa" Izt C 224 (en una lista de útiles de pastores). v. GATZAGI-ONTZI.
azpisarrera-6
GATZAGI-TOKI. Cuajar.
Gatzagai-tokian, ur-gazi antzeko gatzagai edo "urdall-zukua" sortzen da, janaria bertara irixteaz batera. OñatibiaBaserria 77.
Gatzagai-tokiko zuku au oso gazia da eta gazitasun onek urdallari ez dio ezer egiten.Ib. 77.