1.
(gral.; SP, Urt II 75, Ht VocGr 355, VP 85v, Añ (V), Lecl, Izt 59v, VocBN , Lecl, Arch VocGr , Dv, H, Zam Voc),
sorbala (H(V)),
sobalda,
solbarda (Lar, Añ, H),
sobralda (Deen I 94)
Ref.:
Bon-Ond 140; A; Echaide Nav 134; Satr VocP ; Iz UrrAnz, ArOñ (so(r)báldia), To ; Elexp Berg ; EAEL 10; Gte Erd 66. Hombro; parte superior de la espalda. "Sorbaldak, les épaules" SP. "Hombro" y "espalda" Añ. "Espalda, sorbalda, l'épaule" Arch VocGr. "Épaule" H. "Hombro" A. "Espalda" Satr VocP. v. soinburu, sorburu. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. Además de la forma general sorbalda, hay solbarda en algunos textos vizcaínos de los ss. XVIII y XIX (VJ , CatElg, Añibarro (v. infra SORBALDAN), fray Bartolomé, Astarloa), y en Echagaray (234). Hay también sendos ejemplos de sobalda en CatLan (no hay más ejs. en este texto) y en Prop (junto a sorbalda ), posiblemente por errata. En DFrec hay 9 ejs. de sorbalda. Eta ediren duenean [ardia] ezarten du bere sorbaldén gainean alegerarik. LçLc 15, 5 (v. tbn. sorbalden gainean en Gç 86, He Gudu 46, Brtc 246, Mih 57, Dv LEd 246, Elsb Fram 138, Barb Sup 6 y Ox 44).
Hegalek ere zioten / argitzen sorbaldetan [Gabriel Arkangeluari]. EZNoel 42.
Azotatu ondoan justiziak sorbaldan, burdin goriaz emaiten dioen markaz eta zigilluaz prezatzen den ohoiña bezala. Ax 416s (V 270).
Nork izanen du sorbaldarik sostengatzeko? Indarrik iasaiteko?Ib. 599 (V 385).
Eskiaren igaraitiaz eiskerreko sorbaldatik esküñekoala. Bp I 44 (v. tbn. sorbalda en el mismo contexto en OA 13, Arz 26, Iraz 10, Cb CatV 15, CatLlo 12, CatLuz 8, CatBus 10, Legaz 9, Itz Azald 10, KIkV 7, KIkG 4 e Inza Azalp 17; solbarda en VJ 3 y CatElg 10v).
Eskua bere sorbaldan ezarri. MbIArg II 269.
Zergatik ünktatzein tüzte olio seindüz sobalden arthian eta bülharretan?CatLan 127.
Sorbalda azotez ebagiak. AñEL2 209.
Alkarri eskubak solbardaan edo... iminita, berbeetan ta maitekerijeetan dagozala. fBOlg 64.
Bularrak eta sorbalda estali gabe datozenai. AA I 442.
Begi okerrakaz edo solbarda ganetik begiratuten deutsanak [egiten dau pekatu mortal]. Astar II 84.
Gazte eder liraña eta sorbaldaz goikoa besteai eragiten ziena. Lard 155.
[Kurutze bat] bere sorbalden gainean ekharria. Prop 1876-77, 96 (94 sobalden gainean
).
Zuk zere sorbaldarekin zuzendu zenduan Eliza bera. BvAsL 135.
A zer sorbaldak! Etzan ori gaztetan bertan berakoa izango! AgAL 24.
( s. XX)Larru beltz, sorbalda zabal, beso lodi...HUZez 203.
Txomin-txiki zan gizon laburkote, sorbalda-zabal, aurpegi-eder, oso sendoa lanerako. EchtaJos 11.
Gurutze astuna sorbalda gañean arturik. ArgiDL 86.
(v. tbn. sorbalda gainean en Ag G 110, Altuna 61, TAg Uzt 250, Etxde JJ 180, Osk Kurl 193 y MEIG I 129)Sorbaldak kargaren azpian lehertuak. BarbSup 93.
Zulo bidun eskopeta bat sorbaldatik dingiliz eroala. KkAb II 29.
Etxauk orrek esan gura bakanderea sorbaldara edo lepo ganera igongo yakeenik andrai. Otx 127.
Theresaren burua haren sorbaldari kontra erori zen. MdeHaurB 51.
Ezkerreko sorbalda eskaini nion buruaren finkatzeko. JEtchep 111.
Etzuen iduri leporik bazuela. Hain zuen buru handia nun sorbalden gainean pausatua iduri baitzuen!Ib. 83.
Ule bigunok sorbaldan beera. "De tus espaldas abajo"
.GandElorri 136.
Buruan txapel zuloduna, bustiaren bustiz, ur tantakada mamiñak sorbaldetan beera isurtzen eutsazala. ErkiagBatB 43s.
Gizon sorbalda hertsi eta adimendu xorrotx horrek izena zuen Calvin. ArdoySFran 95s.
O-P-k dantzariaren sorbaldatik sorbalderako luzera azaldu nai du. NEtxLBB 320.
Ekin bait-zidaten burutik asi ta sorbaldetan barrena beren piñu-makillekin. BerronKijote 169s.
Usotxu zuri bat jarten yako ezkerreko sorbaldan. OnaindSTeresa 94.
Nere sorbaldan zerbait gauza zorrotza nabaitu nuan; eta bizkarreko larrua zulatu zidan.AZink 105.
Sorbalda batek, berekin du harri-puskak duen sendotasun eta bakuntasuna, eta handik hartzen du sorrera. "Un torso"
.MEIG IX 118.
(en colab. con NEtx) v. tbn. Mat 42. CatLav 21 (V 18). VMg 102. Ur MarIl 59. Gy 306. Hb Egia 12. Arr GB 102. Zab Gabon 81. Ud 121. EE 1882c, 550. AB AmaE 453. Jnn SBi 30. Arb Bok 159. CatJauf 45. Goñi 40. Urruz Zer 14. A Ardi 56. Lh Yol 9. Mok 16. Ox 31. Altuna 63. Ldi RIEV 1929, 210. Zub 86. Enb 138. JE Ber 73. Otx 159. Laux AB 79. TAg Uzt 83. Iratz 57. Zait Sof 164. Or QA 178. Osk Kurl 199. In Lek SClar 127. Lab SuEm 197. Azurm HitzB 62. Insausti 100.
azpiadiera-1.1
(Empleado en exprs. como sorbaldak jaso, eraiki...
). Hau aditu ta sorbaldak goratu ta mututurik joan zen gobernaria beste aldera. MbIArg II 342.
Bakarrik Patxi zegoan sorbaldak jasoaz ezer ez balitza bezela. Apaol 55.
Sorbaldak yaso ta gixajo uts-utsaren arpegia ipiñirik. KkAb II 82.
[...] pentsatu zuen sorbaldak eraikiz. MdeHaurB 36.
Gizonak besoak zabaldu zituen sorbaldak goitituz. JEtchep 29.
Onek sorbaldak jaso zituan ta begiak lurrerantz biurtu. ErkiagBatB 55.
azpiadiera-1.2
(Ref. a los de animales). Zezenak izan behar ditu sorbaldak zabal, lephoa lodi eta yunta motzak. DvDial 92 (It, Ur, Ip bizkarra).
Zer salbaikeria itsusiagorik, gizona eta zezena, hil edo bizi, han ar-araztea baino: bat adarrez gizonari tripak egin nahiz; bertzea ezpataz, bi sorbalden erditik zezenari bihotza zilatu beharrez?HUZez 77.
azpiadiera-1.3
(Fig.).Izpazter elizateazko mugarri izugarria, sorbaldak eta bizkarra txapar artez eta piñuz beterik. ErkiagArran 11.
sense-2
2.
(V-gip, S; Foix ap. Lh.)
Ref.:
Lh; Etxba Eib.
. "Omoplate"Lh.
"
Mendixan bera jausi eta sorbaldia ausi jako
"Etxba Eib..
v. SORBALDA-HEGAL.
sense-3
3.
(B),
xorbalda (Ae)
Ref.:
A;
CEEN 1971, 352
. "Parte media del cerdo"A.
"En alguna casa que tiene cocina de fogón bajo se fumigan los embutidos, los perniles (en vasco txerri-azpiak) y los brazuelos (en vasco xorbaldak)"CEEN 1971, 352.
sense-4
4.Hombro (de una prenda de vestir). Gabardinaren sorbaldetan burdin hori batzu ekartzen zituen. JEtchep 83.
azpisarrera-1
SORBALDA-AZPI.
"Alarum graveolentia, sorbaldazpiko, galtzarbéko akher usáña" Urt I 467.
azpisarrera-2
SORBALDA-HEGAL.
Omoplato (?). Bizkarraldean, berriz, aizkolariak pagoburuan zaplainka ebaki dun besangaondoaren antzera zebiltzkion sorbalda-egalak arraunak eskuratu zituanean. TAgUzt 228.
azpisarrera-3
SORBALDA-HEZUR.
"Sobralda hezura, omoplato" Deen I 95.
azpisarrera-4
SORBALDA-GAIN.
"Dessus des épaules ou du dos" Dv. Ala ta guziz ere tente jasotzen ditu sorbalda-gaiñak oraindik, aztalak arin darabiltza, belaunak gozo. Mok 4.
azpisarrera-5
SORBALDA-IKARA.
Temblor de hombros. Noizean bein zotin itoren batekin sorbalda-ikara sortzen zitzaion, baiña azkenerako bizia ere joan zitzaiola ematen zuan. NEtxLBB 52.
azpisarrera-6
SORBALDAN(Lar, Añ). A cuestas, al hombro, a hombros. "Acuestas" Lar, Añ. v. SOINEAN. Bere sorbaldan eruan eban kurutzea. Urqz 8.
[Ardi galdua] zure sorbaldan artu zenduen. CbEg II 139 (Dv LEd 246 sorbalden gainean).
Krutzetxo bat solbardan arturik. AñLoraS 97.
Gurutzea sorbaldan zuela. Lard 457.
Amilla mengelak sorbaldan dituztela, makillatxoak eskuetan daramazkitela. AgG 82 (v. tbn. Kr 42).
Zorro aztuna, nekez ba-zan be, sorbaldan artu ta merkaturantz abijau zan. Altuna 62.
Sorbaldan atxurrakin / errian bera / dator zulogillea / etxe-aldera. JaukolBiozk 50.
Ludijan diran oben orokaz / jantzirik dagon Kurutza, / bere sorbaldan arrerazorik, / darue Josu on utsa. Enb 100.
Gurutza aztuna bizkar sorbaldan. ErkiagBatB 200.
Nola jarri karga ain astuna gizonen sorbaldan eta noren izenean, gaiñera?VillJaink 154.
Gurutz astuna dezu sorbaldan baña nik ez nizun jarri. Olea 118.
v. tbn. Ub 292. Jauregui 236. Aran SIgn 95. Echta Jos 19. KIkG 80. Osk Kurl 174. AZink 182.
azpisarrera-7
SORBALDA-UKALDI.
Encogimiento de hombros. Sorbalda ukaldi bat eman zuen Pierrek. MdePr 146.
azpisarrera-8
SORBALDAZ.
De espaldas. Beste batzuek manteliñatik manteliñara, bear bada sorbaldaz aldareronz, egongo dira ipui kontatzen. AA I 531.
azpisarrera-9
SORBALDETAN.
Sobre los hombros. Lebitek hartu zuten arka bere sorbaldetan. Lg I 301.
Apaizen sorbaldetan eraman bear zan kutxa, gurdian ipiñi zan. AA I 434.
Apaizak Kutxa santa sorbaldaetan zeramaten. Lard 109.
[Pobre] batzu besoetan, bertziak sorbaldetan hartuz. Laph 181.
Eroanik kurutze astuna bere sorbaldetan Kalbarioko Mendiraño. ItzAzald 35.
Bere sorbaldetan larogeta bi urte andi jasoten zituan gizona. AgKr 87.
Bear zanetan, batez ere dantzaldietan, beste lagun bik edo laurek lagunduten eutsen kaixea euren sorbaldetan jaso edo eusten. ErkiagArran 36.