1.
(V, G; SP, Ht VocGr 369; Lar, Añ, Arch VocGr (lantzea), Dv (V, G), H),
lantu (R-uzt; -th- L-ain, BN, S; VocBN, Gèze, Dv, H),
laandu (MgPAbVoc 232, Izt 35)
Ref.:
VocZeg 286; A (landu, lanthu); Lrq (lanthü); Iz ArOñ , LinOñ 178; Elexp Berg. Trabajar, cultivar (sentidos prop. y fig.)."Travailler, cultiver. Lur lantzea, travailler la terre. Zura lantzea, ouvrer du bois"SP.
"Hacher"HtVocGr 369.
"Labrar tierras"Lar.
"Trabajar, labrar", "labrar piedras", "cultivar" Lar y Añ."
Laandu, desbastar. Arlanduba, piedra desbastada"MgPAbVoc.
"Cultivar, landu. Preparar los maderos, zurek landu
"VocZeg 286.
"
Lanthu: 1.º (L-ain, BN, R-uzt, S), escuadrar una pieza de madera con el hacha; 2.º roturar un terreno baldío"A.
"
Liñua landu
"IzLinOñ 178.
Tr. Documentado al Norte a partir de Etcheberri de Ziburu; al Sur el primer ej. corresponde a Larramendi. Landu es la variante septentrional de los primeros textos (Etcheberri de Ziburu, Axular, S. Pouvreau), pero lant(h)u es la forma general desde el s. XIX (landu en Goyhetche e Hiribarren). Como foma de rad. vbal. sólo hallamos lant. En DFrec hay 225 ejs. de landu y 5 de lantu .
Burreu kruelek erauntsi / bazioten indarrez, / suharotzek burdinari / nola landu beharrez. EZNoel 96.
Manatu zuen lant zezala, labora zezala eta begira ongi parabisu hura. Ax 22 (V 12).
Ditugun ontasuak eztira gureak, Iainkoak eman derauskigu lantzera. SPPhil 269 (He 272 trabaillatzeko).
Nik igorri izan zaituztet biltzerat zebek landu ez duzuena; bertzek landu dute eta zuek sarthu zarete hekien lan egiñetan. HeIo 4, 38 (Dv lanthu
).
Ikusiaz, ekiñaz, landuez aterako [diran saioak]. LarCarta a Mb 278.
Gizon gai ori landu ta leunduko bada. CbEBO 46.
Ünkhüdian dütü joiten, dütü lantzen moldatzen. Egiat 205.
Lurra axal landu. (369). LE-Ir.
Gura dau geuk landu daigun koroia. AñLoraS 193.
Gauza guziak erriaz kanpora ebaki, laundu eta prestatu ziran. AA I 528 (si laundu no es errata, quizá podría tratarse de var. de lautu o leundu).
Lur zelaiak dira onak landutzeko. ItDial 52 (Ip lantzeko; Ur gijetako, Dv laborantzako).
Arritzagan atera eta landutako kobre txapa ederrakin. IztC 68.
Arlauza eder zabal galantak, eta landu-bear andirik ez dutenak. Ib. 59.
Lurrak landu eta abereak larreatuaz. Lard 14.
Noiz eta nola lanthu behar du lurrak?DvLab 23.
Lant zezantzat lurra. DvGen 3, 23 (Ur landu zezan, Bibl lant zezan; Urt lurra iorratzeko).
Pitralia lanzen. HerVal 250.
Landu bear ditu soroak. AgSerm 485.
Landuten dabezala euren gogoaren kaltez doazan bideak. EchtaJos 191s.
Egiaren erraiteko, lantu du bertze orduz bersu hoberik. JEBur 144.
700 hektarea landuko dira.ForuAB 145.
Lurra landu bear zuan nekerik gabe. InzaAzalp 46.
Senditzen dut bihotza / arras hunkitua / ikusiz eskualdun bat / fedeaz lantua. Etcham 79.
Arriya lantzen emondako denporia galdu biar ebalako. KkAb II 175.
Oi, ene lur, / baninduzu zerea, / zu landu, ta / zure sariz asea!LdiBB 66.
Gure izkuntza landu ta landu. LdiIL 164.
Burruntzaliz, or zortzi, zillarrez landurik. OrEus 359.
Gogoa lantzeko. EguzkGizAuz 11.
Lurrak landu ezin izan dituzten nekazarien alde.EAEg 13-2-1937, 1053.
Mallukaz ongi landutako burni-orizko-ontzi bat. ZaitSof 173.
Nik nigan landu bear dudan gizakume ideal ori. VillJaink 92.
Bere burua zerbait landu ta jantzi nai duan edozeiñek. Ib. 8.
Aita edo ama izateko dituzun doaiak landu, aberastu ta ezitzea. MAtxGazt 30.
Arbolak landu eta landatzeko?IbiñVirgil 91.
Gazte diranetik arretaz zaitu eta landu itzatzu [zaldiak]. Ib. 96.
Lurra landuaz neketsu bizi. Olea 205.
Hasi nintzan artoski [dohain berezi hori] lantzen bereala. XaOdol 119.
Ainbeste urtean berak laiatu ta landu zitun lurrak. AtañoTxanKan 41.
Arto edo garien / ereitza bazuten / egun argiz eziña / gaubean landuten. Ayesta 18.
Hitz berriago batzuekin behar nituela holako gai berriak landu.LarreArtzainE 269 (ib. 97 lantu).
Berak landu eta eraberritu dizkigu euskal prosa eta neurtitzak. MIH 294.
v. tbn. Mg PAb 149. Astar II 1. Gy V. Bv AsL 21. A BGuzur 118. Itz Azald 93. JMB ELG 87. TAg Uzt 72. EA OlBe 93. Etxde AlosT 8. Munita 69. Arti MaldanB 217. Gand Elorri 11. Gazt MusIx 7. BEnb NereA 212. Azurm HitzB 31. Berron Kijote 194. Lantu: Dh 217. Jnn RIEV 1908, 355. Ox 68. Zub 87. Barb Leg 25. Iratz 132. Zerb Azk 19. Ardoy SFran 13. Herr 2-6-1966, 2. Casve SGrazi 110. Lantze-: O Po 51. HU Zez 101.
azpiadiera-1.1
(Part. en función de adj.).Elaborado, trabajado; cultivado."(Plata) labrada, zillar landua
"Lar.
"Sembrados, tierras, [l]ur landuak
"Añ.
"Pulido, landua. Lendanik o lenganik landuago [...], más pulido [...] que antes"Izt.
"
Lur lanthua, terre labourée; burdina lanthua, fer ouvré; zur lanthua, bois équarri"Dv.
"
Alor landúe, el campo labrado"IzUlz.
"
Egur landuzko egalak dauzka teillatuak
"ElexpBerg.
Gu gara Iainkoaren lur landua. Ax 172 (V 116).
Bazkak, eleak eta lur landuak berdin egon beat dute.ItDial 61.
Barrika ta tonel landuak eta landubagekoak. IztC 129.
Lür lanthiak. IpDial 61.
Nabarri landu batean. AranSIgn 96.
Ze zelai zabal landuz zagozan inguratua!ABAmaE 191.
Kutxa zar landuaren gañaldean. AgG 250.
Lur landu ta abere geiago ta obiak balegoz.ForuAB 89.
Urtean lareun mila "kintale" burni emen landu ta Europako portu guzietara bialtzen omen ziran. LhYol 6.
Gurutzea zan egur luze, gizona beregan loturik edo josirik eusteko naiko lodittasunekoa, batzutan landua ta askotan landugabea. InzaAzalp 68.
Harrizko bere sohailu lantua. Zub 81.
Burdiña-landuak. KkAb II 187.
Leiar landuzko ontzi mioi / malko-antza yaukok ardauak!LauxAB 75.
Bearko diran lenen-gaiak eta gauza landuak ere."Productos elaborados"
.EAEg 28-4-1937, 1579.
Zur lanthu legunez egina. ZerbIxtS 13.
Arraun landua eskuetan egokituz. ZaitSof 126.
Aitz-urdin landua bezain itzaldi legun, tinko, borobil eta aurrez antolatuan. ZaitPlat 112.
Atxurdin landuzko irudi bat ukanen duzu. IbiñVirgil 52.
azpiadiera-1.2
Culto, elaborado. Bertzelako arraizia eta atsegina dute erakurtzalentzat ezen ez Koraneko solas landuek. HbEgia 84.
Guk mintzo landu elertitsu bat egin-naiak eztu amorrarazten. LdiIL 31.
Literatura landu bat sortzeraino. MdePr 252.
Metafisika oso landua irakasten zuten aho-mihiz. Ib. 225.
Olertiketa landuarena ta erri-koplaketa jatorrarena. GaztMusIx 163.
Izkuntza landuan erabiltzen direla xoilki. VillJaink 141.
Euskara landua du, jasoa. MEIG II 47.
Bertsogintza landua. MIH 286.
azpiadiera-1.2.1
(Ref. a personas). Mintzalari landua. OrAitork 161s.
Gizon landuei dagokienez, hitz-neurtuz mintzatzea. MIH 240.
azpiadiera-1.3
"Elegante; landua zagoz, está usted elegante (V-m)"A EY III 281."
Landua zagoz, está usted esbelto (V-m)"AApend.
sense-2
2."Birlandu (replantar), de landu (plantar). AG 2336.
sense-3
3."(BN), soigner. Eri hori ederki lantu duzie
"Lh.
azpiadiera-3.1
"Faire son affaire à quelqu'un. Dathorla, guk lantuko diagu, qu'il vienne, nous allons l'arranger"Lh.
azpisarrera-1
HARRI LANDU.
v. harlandu.
azpisarrera-2
EZIN LANDUZKO.
"Indéfrichable, ezin lantuzko" T-L.
azpisarrera-3
LANDUXE(Forma con suf. -xe, de valor aprox.). Zorretan gaude Oihenartekin, poeta landuxea izanik, neurtitz politak utzi zizkigulako. MIH 238.
Poeta landuen edo bederik landuxeen artean sartu zigun Orixek. Ib. 233.
Era berean ari dira gehitzen euskaraz ikasiak eta landuxeak direnak. MEIG VIII 101.
azpisarrera-4
LANDUZKO.
Adquirido culturalmente. Arimearen biziaz berezko ta landuzko ezaguera ta doaia dabenak. ErkiagBatB 199.
azpisarrera-5
LANTZAKA,
LANDUTZEKA,
LANTZEKA.
a) (Adj.). No cultivado. Maisu Jaun bizargin-osagille-euskaldun lantzaka ta Peru baserritar landuaren artean. A in Mg PAb (ed. 1899), 15. Iru edo lau lur txatal, landutzeka, guztiok nartzaz, otaz, sasiz, odoldiz eta iraurkiñez yosita. Alt EEs 1917, 42. b) LANTZEKA. (Adv.). Sin cultivar. Lantzeka edo jabeak ala zerabilzkienak utzita dauden lurrak landu-eraztea. EAEg 25-4-1937, 1560. c) (Uso sust.). "Lantzaka, zuhaitz liraiña, gaztea, bere gisa etorritakoa" Asp ANaf. "Lantzaka, renuevo de árbol" BU Arano.