Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur desde los primeros textos. Hay züzü en Inchauspe (que tbn. emplea züzi ), zuzia, con -a constitutiva, en Haraneder y HeH, y suzi en Añibarro e Hiribarren. En DFrec hay 2 ejs. de zuzi.
sense-1
1.
(V, G, AN-larr, L, B, Sal, S; O-SP 227→SP, Urt IV 414, Lar, Añ, Izt 115r, Dv, H),
zuzia,
zuze (S),
zuzu (S, R; Gèze, Dv(S)),
suzi (Lar, Añ),
susi (V-gip)
Ref.:
A (zuzi, züze, zuzu); Lh (züze); Asp Leiz (lasto-), Iz ArOñ (susi); JMB At . Tea; antorcha, hachón; (fig.) persona o cosa que ilumina. "Una zuzia encendida" (Esteríbar, 1542) LexHNav II 175. "Zuzia que quiere decir 'fuego encendido de llama'" IC II 26. "Suzia" Ib. III 353. "Brandon fait d'une souche de pin ou d'autre arbre combustible qui éclaire comme un flambeau" O-SP 227. "Tea" Lar, Añ e Izt 115r. "Hacho, hachón" Lar. "Antorcha" Añ. "Flambeau" Gèze. "Tea de madera majada, preferentemente de fresno" Iz ArOñ. "Gabon-zuzi, tea de Nochebuena" JMB At. Artuko dot esku batean gezia, / bestean zuzi iraxegia .
Artazub
4s.
Eror zedin zerutik izar handi iratxeki bat, zuzi bat bezala. LçApoc 8, 10 (Dv, Ur (V, G), Ol, IBk, IBe zuzi, He zuzia, Ip züzü; TB eskosu, Echn tortxa, Ker argizuzi).
Gehiago lauda etzak saindu zeremoniak, / kandelero eguneko nola beztu zuziak. EZMan II 202.
O adimendu guztien zuzi argitzaillea. EZMan I 107 (63 adimendu guztien argitzaille zuzia).
Zure lege saindua da / ene onen argia, / hura ene ibillbideen / lanpa eta zuzia. EZEliç 234.
Zuzia iratxekirik dagoenean. Ax 63 (V 41; tbn. zuzia en Añ GGero 54).
Xuxen iuiatuko duke / mundu herri guzia, / eta iabetuko zaika / egiaren zuzia. Hm 66.
Khar bizia eta zuzi irazekia bezala goiti eramaiten da [amudioa]. SPImit III 5, 5 (Ol zuzi).
Huneraino kontentik egon behar naiz egiazko fedearen zuziaz. "In lumine"
.SPImit IV 11, 2 (Ch argi).
Munduko fasak eta ponpak, / bekhatuaren zuziak. Gç 162.
[Saindu hauk] arrozoinekin deit ditezke Espainiako [...], Amerikako eta antipodetako zuzi eta argi biziak. ES 126.
Zelan egiten zituban Apostolu santuben minak zuzi ixitukoen modukoak.Zuzaeta 88.
Ageri ziren ya zuziak ta linternak. LE-Ir.
Oñeztuak ta suziak gaubez bide iluna legez [argituten]. AñNekeA 225.
Deabruaren eskola-maisua eta bekaturako zuzia. AA II 120.
Ilhunbetan eta heriotzearen itzalpean dauntzanen zuziatzat. HeHLc 1, 79.
Erretxiñezko zuzi batek argitzen zuen Pierres agotaren etxolan. Arzac EE 1884a, 135.
Zuk argitara emango dezun aurra izango da zuzi piztu bat, argi egingo duena munduan. BvAsL 90.
Ogei eta bat urtean pasau amatau baga, / bere garragaz ni argitzeko zan zuzia. ABAmaE 168.
Aphezküpiak lagüntü zütien bere egongietara ospe eta alagrantzia handitan, argiz eta züziz üngüratürik. IpHil 93.
Au da lasta zuzi batekiñ eguzkia argitu nai izatea bezela. AgSerm 499.
Pistutzen du zuzia. IllPill 27.
Argi bizi-biziaz diztiatzen duan zuzia eskuan daraman biderakusle eikar-eikarra. ZinkCrit 3.
Eztek, ordea, lasto-zuzien adiñako argiontzirik. Aize zakarraren burrundarak etzetik itzaltzen, zuziak. TAgGaGo 95.
Arrotz-erriak argitzeko zuzia. IrYKBiz 29.
Piñu-zuzi irazekiz. ZaitSof 62.
Mendiz-mendiko suak bailiran, / zuzi orien argira, / Arantzazuko kondaira aundiak / ia nolako dirdira!SMitxAranz 98.
Bi zuzi hartu nituen argi mutiletatik. "Two flambeaux"
.MdePr 108.
Zuk argituko duzu nere zuzia, ene Iaun eta Iainko. "Lucernam"
.OrAitork 330.
Itxaropen-izpia, gar barri batek arnastuta, zuzi dirdai antzo, distira zorabiako [...] biurtu zan. ErkiagArran 196.
Estadioko jolas aietan zuzia eskuz esku elkarri ematen zioten bezalaxe. VillJaink 58.
Aizkorarekin, buruxken antzeko zuziak egiten dituzte. IbiñVirgil 75.
Lasto-zuziak artu / eskuan garretan. UztSas 110.
Ogeiren bat kristau bai bait-ziran [...] zuzi piztuak eskutan. BerronKijote 209.
Baita argi egiteko / ainbat lasto-zuzi. Insausti 298.
v. tbn. Lh Yol 46. Etxde JJ 257. Txill Let 130. Arti MaldanB 197. Gand Elorri 134.
azpiadiera-1.1
Banderilla de fuego.Cf. suziri. Suzia dutenean, dire ikusteko; / zezenen errabia, ezin sinhetsiko. HbEsk 224.
Xuloek hartzen dute, suziz gaindi dela / metra bat naski eskas diteken makhila. Ib. 224.
azpiadiera-1.2
(O-SP 227→SP, Dv, H). "Il se prend par métaphore pour les planètes et étoiles"O-SP 227.
Zeruko gurutzea da guztia iraungiren / eta lehengo zuziak dire klar agerturen. EZMan I 88.
O Iesus, apostoluak gauaz iratzarria [...]. / Bañan itzul daitekeño munduaren zuzia, / othoi gathea iduki diozozu hersia. EZMan II 37 (Noel 54 munduko zuzia).
Eta iakintasunaren leiñhurutsu zuzia. Ib. 15.
Guztiak partitu ziren, / aitziñean zuzia, / sorthu den Haurraz zutela / bere solas guztia. EZNoel 62.
Ainbeste zuzi suturik / zeruan dakusguzanak, / illargiak eurakaz bat / illunpeko lur oni / bialtzean errañuak. ABAmaE 384.
azpiadiera-1.2.1
O Iongoiko, gau belzean Abrahamen hazia / gidatua hedoipera bidaldurik zuzia.EZ Man II 123 (ref. a una nube luminosa).
ZUZI-ARGI (Dv).
a) Antorcha. Liburu santuak dira arimeari oraingo gau illunean bidea erakusteko zuzi argiak. Añ EL2 4. Ara joan zan gizon armadun askorekin, zuzi-argiak eskuetan zeramazkitela. Lard 443. b) (H). (En casos locales de decl.). Luz de antorchas. "Jende guzia zuziargitan joan ziztaion ikustera (Lard)" H. Zuzi-argitara, senarraren etxera eraman oi zuten emaztea. Ibiñ Virgil 58. Aako ibiltari txar aren zuzi-argira, berorri begira egon natzaio pixka batean. Berron Kijote 212.
azpisarrera-3
ZUZI-MUTIL.
Portador de antorcha. Iru Erregeen lagun-taldeak ta gela-mutillak, ta zuzi-mutillak, eta abar. Agur 2-3-1974 (ap. DRA
).