1.soma (Lar, Hb, H). "Sagacidad", "tino" Lar."(Habló con grande) acierto, asmo onez, soma andiz hitzegin zuen
"Ib."
Salomonen soma bear da auzi orren xuritzeko
"H.
Eskriturak badaki zer dion; eta diona baño geiago-ere adierazten badaki. Ez dakit ainbeste; ez det alako somarik. LarSAgust 4.
Gure beste ontzi bat [...] soma obean eta egokiago sartu zan etsaia zirikaturik beregana begira ifintera. IztC 439.
Zeiñ soma andia ziamartzan! Zer gaikera Migel Anjelena, zer gaikera! AgIoan 191.
azpiadiera-1.1
"
Soma, [...] prévoyance"H(que cita el ej. de Cb).
Onen bizitza miragarria [...] D. Agustin Agirrekoak txit ederki, zentzu, begiramentu eta argi andiaz eta nik esan al baño obeto eskribatuta [...] soma andiaz utzi zigun. CbJosefa V.
azpiadiera-1.2
(G-to, AN-gip-5vill),
soma (Dv(G), Lh(L))
Ref.:
A;
GteErd 170
. "Instinto. Itsuak suma aundia dute
"A.
"
Zakurrek eta abereek suma aundia dute (AN-gip-5vill), astoak suma ona du (AN-gip)"GteErd 170.
Orduan Baiardo miresgarrizko somaz doaitua, dago geldi eta ardiya bezin umil. "Instinto"
.Bil 164.
2.Sentido corporal. Mintzoak diagon gauza bera, berriz, ez diteke sumaz uki ta ez dut ikusi nere gogoan bestetan. "Neque ullo sensu corporis"
.OrAitork 257.
Gorputz-sumaz ez dut berriz nere pozik ikusi, entzun, usnatu, iastatu, ukitu. "Corporis sensu"
.Ib. 270.
sense-3
3.Percepción. Beraz, erabat, zentzu guzien suma begi-irritsa deritza. "Experientia sensuum"
.OrAitork 288.
Sorkari guzietatik aldegin baitute, eta aieri darien suma ta zantzu guzitik. OrQA 182.
azpiadiera-3.1
Experiencia. Au esan dezaidakenik ez baitut, ez amarik, ez aitarik, ez besteren sumarik, ez ene oroiterik. "Aliorum experimentum"
.OrAitork 16.
Ez nerizkion gaitz ori sendatzeko biderik ba zenunik, ez bainun orren sumarik. "Expertus non eram"
.Ib. 146.
azpisarrera-1
AHAL-SUMA.
A bulto. Bata-besteari erruki-gabe emanaz aal-soma, jo-ala guzian zerbait autsi ta xeetuaz. BerronKijote 181.
Kokots-aldeak ukikatu zizkion aal-soma. Ib. 181.
Aal-soma zijoazen, gauaren illunak ez bait-zien ezertxo-ere ikusten uzten. Ib. 215.
azpisarrera-2
EDER-SUMA.
Estética. Baumgarten-ek asmatutako estetika itza, euskeraz eder-suma esan, zenbaitek ez dute onartzen. OrEG 1950 (11-12), 60.
azpisarrera-3
GIZA-SUMA.
Indicio de virilidad. Bein, basia artzen ari nintzala, aitak nigan giza-suma ta eziñegona auteman zularik, ikotika ioan zan amari adieraztera. "Pubescentem"
.OrAitork 41.
azpisarrera-4
SUMA-AHALA.
a) Tanto(s) como se puede inventar. Bada soma ala gauza eta atsegin andiarekin aien kontra esaten ditue. AJauregi EE 1885b, 272. b) Tanto como se puede adivinar, captar. Besarkatzen, eskutantzen eta begiztatzen dituzten bazterrak barrenduz, suma-ala sumatuz, berezko ioera ori zeatz eta meatz azaldu zuten sasi-iakintsuek. Zait Plat 125. c) Conforme se va percibiendo. Doan aldia suma-ala negurtzen dugu. "Cum sentiendo". Or Aitork 320.
azpisarrera-5
SUMA HARTU.
a) "Soma hartu (L), prendre soin" Lh. b) Percibir, experimentar. Ederraren suma edo aztarrena artzea. OrEG 1950 (11-12), 60.
Eman diozu gizonari besterenetik suma artzea. "Ex aliis de se conicere"
.OrAitork 16.
Zer dut ikuskizun, sumarik artzen ez diotaneko bizi arekin?"Nulla vestigia recolo"
.Ib. 19.
azpisarrera-6
SUMA IZAN.
Notar, sentir, percibir. v. 2 sumatu. Ez al dugu suma Aita / altzo orren beroan?"¿No sentimos?"
.OrBM 86.
Poz-ikara goxo du suma biotzean. "Siente"
.OrEus 13.
Egoa legez, garbi suma da / ezkilla Iribas-aldetik. Ib. 300.
Biotz-barruan suma dezun maite-miñ ori ezkontzako sakramentuaren bitartez santuturik geldituko da. MAtxGazt 104.
Usai txarra zuen soma. Zendoia 92.
azpisarrera-7
SUMAN.
"(V-m, G-goi), andar olfateando, husmeando" A.
azpisarrera-8
SUMARA(somara Lar, Hb, H, A). a) "(Hablar a) destajo, somara hitz egin" Lar. "(Hablar a) bulto" Ib. "(Hablar de) memoria" Ib. "Soma (V?, ms.), destajo. Somara, a destajo" A. "Somara tiratu ta eiza uts egin det, ayant tiré au jugé, j'ai manqué le gibier" H. b) "Somara mintzatu, parler en énigmes" Lh.
azpisarrera-9
SUMAZ(Hb; somaz Lar, Hb). a) "Atinadamente", "sagazmente" Lar. b) (somaz H). Astutamente, con engaños. Zure anaia somaz etorri eta zure bedeinkazioa artu du. Lard 33. Jesukristo etorri zan bere etsaiak garaitzera, ez bizitasunaz, ez indarraz eta ez somaz edo tranpaz, ezpada humildadeaz ta pazienziaz. Kortazar Serm 231. c) "Somaz diot, je l'a dit par conjecture" H.