50535 emaitza bilaketarentzat - [1651 - 1700] bistaratzen.

akamartar
1 adj. Akamarrekoa, Akamarreri dagokiona.
2 iz. Akamarreko herritarra.
akanpatu
ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, akanpatu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. kanpatu1].

Aztergaia: akanpatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:20 1997-06-10 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Mailegu baztertuaren ordaina

Ik. kanpatu.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

a- errom.

akara
iz. Lorategietan hazten den landarea, Liliaceae familiakoa, lore zuriak eta oso usain gozokoak buruxketan ematen dituena (Valeriana celtica). Ik. nardo. Akara belarrezko ukendua. Akara lorea.

Aztergaia: akara

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ikus OEH argitaratuan akara (5 testu: HeH Mc 14,3 [Dv nardo, Ol akarurin], Ir YKBiz, NEtx LBB, Ibiñ Virgil); akara-bel(h)ar (2 testu: Arr Bearg, Ebanj. Saindu); akara-aien (Or Mi); akara-erro , akaraki . Ik. beste oharrak ere; nardo 3 aldiz ageri da: EZ Man II, Otx, Ir YKBiz (azalpen gisa: "akaratik, nardo belar onetik ateria zan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akara EB 2 (X. Mendiguren Bereziartu: "... lorontzia eraman zezaten goizeko akara zimelduekin (...) non hasten baitziren loratzen goizaldeko lehen akarak"); nardo 1 (J.G. Etxebarria: "Gaur leioa urreztatzen daun eguzki minduak / maite-edurtzako nardok usaintzen dauz berriro").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akara : HiztEn ("ik. itsas lilipa"), LurE (eta AS akara aihen); nardo : LurE (eta AS Indiako nardo).

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietakoak: akara : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Casve EF, Lur EF/FE, Lur EG/CE, DRA (Lar, Dv), PMuj DVC, T-L LFB; akara-aihen : EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE; akara-belar : DRA (Arrue, Beargille); akara-buru : PMuj DVC; akara zeltiko : ElhHizt; akaradun : PMuj DVC; akaratsu : PMuj DVC; akarazko : PMuj DVC; nardo : EuskHizt, EskolaHE.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: akara zeltiko : Valeriana celtica; belar bedeinkatu : Valeriana officinalis; itsas lilipa : Pancratium maritimum; eta hemengo hustuketan: itz-akar : Carreras y Gandi GGPVN; akara : Guinea Vizcaya; Font Quer PlantMed; Lcq. // Cf. Biblia itzulpenetakoak (ik. Kt 1,12; 4,14; Mk 14,3; Jn 12,3): akara (Ol eta "akarurin" 2; Or MB 331, 333: "akar-urin" 2; Ir YKBiz 371: "akarazko gantzukari"; LauEb: "akara-ukendu" 2; Ker eta "akar-lore", "akara-usaingarri" 2; Olariaga: "akara urin" 2); nardo (BiblE eta "nardozko ukendu", "nardo jatorrezko gantzu", "nardo garbizko (...) ukendu"; Apaolaza: "nardo jatorrez egindako gantzuki" 2; IBk: "nardo jatorrezko gantzu"; Ezkila: "nardo garbiz egin usain on bat", Or'1974: "nardo jatorrezko ukendu", "nardo-gurin bikaña"; Ur BOEg 1660, Ur BOEv 54. 898; Echn BOE-ign 77; Dv eta "nardo buruzko gantzugailu", "nardo hoberenetikako gantzugailu"; He: "nardo burutuzko unguentu", "nardo egiazko balios"); ispligu (Otaeg BOEg 2777).

Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

akara Valeriana celtica. Sin. nardo

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: akara-aihen .

akara aihen, akara-aihen
iz. Hosto luzeak eta lore zuriak dituen landarea (Pancratium maritimum). Itsasertzean zuri-zuri nabari den akara-aihena.
akarizida
iz. Akaro-suntsitzailea. Baratze ekologikoetan debekatuta daude intsektizidak, fungizidak eta akarizidak, baita sintesi kimikotik eratorritako bestelako pestizidak ere.

Aztergaia: akarizida

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

NekHizt: Sin.: akaro-hilkari.

Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa

-zida.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E306]: "Sinonimotzat 'akaro-hilkari' ageri da (ez gaude seguru lantaldeak proposatzen duen edo UZEIren Nekazaritza Hiztegiko forma aipatua den). Badaezpada ere, gure ustez 'akaro-hilgarri' behar duela esan nahi dugu" (2001-01-23)

Euskaltzainen oharrak

 - [E116]: 'espainol hutsa ematen du honek. Ez dut aurkitu Petit Robert-en, eta espainol-ingelesezko hiztegietan "insecticide" ematen dute ordaintzat'.

 - Erabakia: Erabakia (2002-06): 'sartu'.

akaro
iz. Akainen ordenako artropodo txikia, abdomena gorputzarekin bat eginik duena eta gizakien, animalien eta landareen bizkarroi bizi dena (Acarina subkl.).

Aztergaia: akaro

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 1997-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

zigar 'Sarcoptes scabiei' 10 aldiz ageri da: B 2 (Añ Gero: "Gizona ezin dateke zigarra adiña txikia; ez zigarra bere gizona dun beste andi"), G 3 (It Dial: "Badakizu noski zer dan zigarra", "Bada, dan bezin txikia izanik, baditu zigarrak gorputzaren parte guztiak", "Badira aberetxoak zigarra baño ere oraindik txikiagoak"), IE 5 (Ax 2: "Gizona ezin dateke zigarra bezain ttipi, eta ez zigarra ere, gizona bezain handi"; Dv Dial 3: "Badakizu naski zer den zigarra", "Bada, zenbat ttipia izan dadien, zigarrak baditu gorphutzaren alderdi guziak", "Badira marmutxak zigarra ere baino ttipiagoak oraino").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akaro EB 2 (Elhuyar: "Phytoseiulus persimilis akaroa, bere ahaide hurbila den armiarma gorrairen harrapakaria", "ARMIARMA GORRIA Panonychus ulmi Garrantzia [tit]: Frutarbolak erasotzen dituzten akaro-espezie guztietatik hau da arriskutsuena eta baita Gipuzkoan hedatuena ere"); akarido EB 1 (UZEI: "Akaridoa, gorputz gutxi-asko obalatua duena, bere eboluzio osoan hematofagoa, animalien parasitoa batez ere, baina gizakiari ere zenbait eritasun transmititzeko gai dena").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Euskalterm: akaro 2 (eta akaroen hauts), akarizida 2. Ik. Entziklopediak: HiztEn: akain ("Akaroen ordenako zenbait araknido parasitoren izen arrunta"), akarizida , akaro ("Araknidoen klaseko zenbait artropodo txikiren izen arrunta), akarologia ; zigar (Sarcoptes scabieri). // LurE: akain ("Armiarmaren familiako hainbat animalia bizkarroiri ematen zaien izena (...) ik. zigar"), akaro ("Abdomena eta zefalotoraxa ia bat eginik izaten duten araknidoen klaseko ordena bateko animalia txikiez esaten da"), zigar ("Sarcoptes scabiei (...) ik. akain"). // K. Harluxet HE: akain ("Akaroen ordenako zenbait araknido parasitoren izen arrunta"), akarizida , akaro ("Araknidoen klaseko zenbait artropodo txikirenizen arrunta"); zigar (Sarcoptes scabiei).

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: akaro : Acarina; zigar : Sarcoptes scabiei.

Hiztegietako informazioa

a) ácaro / acaride, acariens, acarus formen ordainak beste hiztegietan: akain : Lur EG/CE; PMuj DCV; akaro : ElhHizt, HiruMila; eta akarizida: ElhHizt, HiruMila; azteri : Senda Jakindi (acariosis o sarna); gaztai-ar : PMuj DCV (ácaro del queso); zigar : HiruMila; PMuj DCV; ez dugu aurkitu besteotan: Lur EF/FE; Casve FE; HaizeG FB; T-L LFB; BeraLzM; Azkue Aurkibidea; b) arador (de la sarna) / sarcopte-ren ordainak: zigar : ElhHizt; HiruMila; PMuj DCV (eta beatz-zigar, bero-zigar); BeraLzM (eta bero-zigar, beatz-zigar); Azkue Aurkibidea (eta bero-zigar, zigartsu: lleno de aradores); ik. gainera PMuj DCV: giaren ; BeraLzM: amaika zardeko , martin mongolo ; Azkue Aurkibidea: amaika-zardeko , martin-mongolo , zier , ziger ; ez dugu aurkitu ondokoetan: Lur EG/CE; Lur EF/FE; Casve FE; HaizeG FB; T-L LFB; Senda Jakindi.

Erdaretako formak

Erdaretakoak: fr (DLLF): acariens, acarides (acáridos); (Le Petit Robert): acaricide; acariens; acarus; it (L. Ambruzzi): acaro (ácaro); pedicello, acaro de la scabbia (ácaro de la sarna o arador), acaro del cacio (ácaro del queso), rúggine che attacca foglie e frutta sugli alberi (ácaro de moho); ca (DCC): acaricida (acaricida); en (Collins): insecticide (acaricida), mite (ácaro); (Diccionario Enciclopédico Ilustrado de Medicina Dorland): acarian (acariano), acaricida (acaricide), acarid (acárido), acarino (acarino), acarinosis (acarinosis), mite, chigger (ácaro), acarodermatitis (acarodermatitis), acarophobia (acarofobia), acaroid (acaroide, acaroideo), acarology (acarología), acarotoxic (acararotóxico), Acarus (Acarus); de (Slaby/Grossmann): Milbe (ácaro eta arador de la sarna), Haarbalgmilbe (ácaro del folículo piloso; Käsemilbe (ácaro del queso eta arador del queso), Reitlaus (arador de la sarna), Krätzmilbe (arador de la sarna = Sarcoptes scabiei).

Informazio lexikografikoa
Landare eta animalien taxonomi izena

Acarina.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)

akasgabe
adj. Akatsik ez duena. Izan ere, Jainkoa akasgabea duk. Abere akasgabea eskainiko du Jaunaren aurrean, arra nahiz emea. Portaera akasgabea izan zenuen.

Aztergaia: akasgabe

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:005 2002-09-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

akats bagako 1, AB AmaE ("Ez dot nik esan gura txito ta osoro / Akats bagakoa dala Aramaio"); akats gabeko (eta akats-gabeko) 2: Ag G ("Emazte ona artu dezu, baño ez uste izan akats gabekoa dala"), Mde HaurB ("Zergatik emakumearen oroipenak behar izan zuen hain betegina, hain akats-gabekoa zen ereti hori ilundu eta eragabetu, ziotsan bihotzak erasiaka"); akats-bako 2, MEIG, markatuak ("Hau "akats-bako liburua" baikenuke, harako beste haren gaia "akats-bako gizona" zen antzera") // Ik. OEH argitaratuan akatsge : Zink EEs 1918 ("Akatsgeko bizitzaren deuntasuna").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akats gabe 1, ZArg ("Egia esateko, eztira akats gabeak"); akasgabe 4: Elhuyar 2 ("Batetik seira zenbakitutako bi dato akasgabe ditugu", "Demagun dato akasgabe bat dugula baina hiru aurpegik 2 zenbakia dutela, beste bik 1 zenbakia eta batek 3 zenbakia"), K. Fernández 2 ("Pieza horiek osatzen duten populazioan akastunen azpipopulazioa kontsideratuz [...] Analogikoki, akasgabeen azpipopulazioa kontsideratzen badugu [...] Zer proportziotan dira akastunak ala akasgabeak pieza horiek?"); akats gabeko 1, Eston Iz ("eztagola akats gabeko gizonik"); akatsbako (eta akats-bako) 2: Zer 1986 ("Atsegin jat bere abotsa eta abotsa aterateko ereak ikaratu egiten nau, bere trebe-bidea akats-bakoa da eta nik ori ikasteko ekiñaldiak egiten dodaz"), Osk Akats ("Akatsbako gizona zalakoan hil nuan nik... jakin banu engainetan nindula enuan hilgo!").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

akatsgabe : ElhHizt (que no tiene defectos; perfecto, -a; impecable), PMuj DVC (akats-gabe: intachable, perfecto, impecable, inmaculado, irreprochable); akats-bage : PMuj DVC (intachable, impecable, irreprochable); akats-bako : PMuj DVC (sano, intachable); akasgabe : PMuj DVC (perfecto, ta) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-ts+g-.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

izond.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E306]: "akatsgabe: Sartzea proposatzen dugu" (2001-01-23)

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): akasgabe

akaso
adb. Heg. beh. Beharbada, agian. Mutilzahar egonagatik, gogoratzen zait maiz, akaso erreginarekin esposatuko naiz. Bihar akaso etorriko naiz. Ura sartzen digute upeletan preso, lehenago oker egina delako akaso.

Aztergaia: akaso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:12 1997-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH argitaratuko oharra; akaso corpusekoak 21 dira: LE Prog 5; Arrantz; EusJok 4; JanEd I; Noe; Ud 2; AzpPr 2; Tx B 4; Azurm HitzB.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

26 aldiz ageri da akaso , EB-EgAs: J. Tobar-Arbulu; Elhuyar 2; X. Amuriza 3; M. Murua; J. Azurmendi; Gramatika Batzordea; J.I. Abrisketa 2; R. Egiguren; P. Sastre 2; J.A. Arrieta; K. Fdz. de Larrinoa; X. Monasterio; G. Etxeberria; X. Mendiguren Elizegi; J.M. Mendizabal; J. Landa; A. Iturbe; Argia 1989 2; Aizu! 1988; Egin 1988.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akaso : DFrec 5; AB50 2; HiztEn; ez da azaldu AB38, LurE, Euskalterm-en.

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietako markak: EuskHizt: "Heg. (Beh.)"; HiruMila: "Ik. beharbada"; ElhHizt: "herr."; DRA: "Se incurre en este erderismo como adv. de sentido dubitativo, teniendo el euskérico biar bada" (Etxba). Hiztegiotan ez dugu aurkitu: EskolaHE; Lur EG/CE; Lur EF/FE; Casve EF; HaizeG BF; PMuj DVC.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala

Heg.

Mailak

Beh.

akastu, akats/akastu, akasten
da/du ad. Akatsak egin. Ik. koskatu1 1; markestu. Txarroa akastu. Herio zikoitzak atzeman gogo bazaitu, neronek akastuko diot sega zaharra. || (Partizipio burutua izenondo gisa). Ahoko hortz akastuak erakutsirik.

Aztergaia: akastu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

akats/akastu, akasten.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

du ad.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E306]: "I. Sarasolaren Euskal Hiztegian du ad. kategoria du, baina OEHko adibideak ikusita, da ad. ere badela esan daiteke: 'Akastu egin da'; Uztapideren bertsoak: '...burua soildu eta / hortzak akastuta' (ez dirudi Uztapideri inork akastu zizkionik" (2001-01-23)

akastun
1 adj. Akatsak, koskak dituena. Ezpata herdoildu eta akastun bat.
2 adj. Akatsak, hutsak dituena. Edozeinek ikus dezake argudio hori akastuna dela. Gure ahalmenak eta gaitasunak akastunak dira.

Aztergaia: akastun

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan: akastun 4 (Izt C 2, Zink EEs 1918, Ol 1 Cor 13,9); akaztun (Gazt MusIx); akesdun (Inzag EEs 1925); akatsdun (JMB ELG); akatsge (Zink EEs 1918); eta s.u. akats: akats(ik) bagakoa (AB AmaE), akats gabekoa (Ag G), akatz-gabekoak (Lab EEguna).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akasdun EB 1 (Euskal hizkuntza eta literatura); akatsdun EB 1 (Eskuliburu informatzailea); akastun 6: G 2 (J.I. Zinkunegi); EB 4 (K. Fernandez, K. Mujika); akasgabe EB 2 (K. Fernandez); akats-bako B 1 (Zer 1986); akatsbako B 1 (Osk Egan 1967).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akasdun : AB38 1, AB50 1; akastun : AB38 3, HiztEn-LurE, Euskalterm 11; akaspide : AB38 1.

Sektore jakin bateko informazioa

BiblE: akasdun 1 (Dt 17,1 erref.); akastun 6 (Lb 21,18.21.23; 22,20; Si 42,24); akasgabe 66; akasgabeko 9 (ik. ondoan pasarteak, eta hauen beste itzulpenetan ageri diren formak). Ker: akasdun 1 (Lb 22,20); eta akats-bagariko, akats-bage (passim).

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: BAgiria (1997-01-31): onartu da; erreus-en sarreran akastuna ezarriko da.

akats
1 iz. Hutsa edo gabezia, zerbait behar bezalakoa edo ereduaren araberakoa ez izatea eragiten duena. Oihal bat, dituen akatsengatik, merkeago saldu. Akatsik gabeko aurpegia. Lege baten akatsak. Akats txikiak, larriak, nabarmenak. Akatsak zuzendu. Egungo irakaskuntzaren akatsak. Epe hori iraganik, akatsak konpondu ez baditu, beste epe bat eman ahal izanen zaio. Azoketara gehiegi joatea kenduz gero, ez zeukan akatsik Martinek.
2 iz. Lanabes ebakitzaile baten ahoan edo zerbaiten ertzean gertatzen den etena edo koska. Akatsez betetako aizkora. Segaren ezpaineko akatsak mailu-kolpeka leuntzeari ekin zion.
Azpisarrerak

Aztergaia: akats

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1992-06-25 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:03
akatsak egin
1 du ad.-lok. Hutsak egin. Bertsolariak, neurriak eta errimak hartaraturik, nahi ez lituzkeen akatsak egiten ditu. Akatsak eginez ikasiko du. || Ortografia akatsak egiten dituzte. Akats larriak egitea.
2 du ad.-lok. Zerbaiten ertzean etenak edo koskak egin. Ardiei belarrian akatsak egiten zaizkie. Zorren kontua eramateko zotz batean egiten diren akatsak.

Aztergaia: akatsak egin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHadib [2] 2023-04-18 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da, adierak bereiziz: 1 hutsak egin; 2 koska egin.

akazia
1 iz. Acacia generoko zuhaitza (Acacia sp. ). Akazien hostoak ere geldi eta bare zeuden.
2 iz. Sasiakazia. Akaziak adar arantzadunak ditu.

Aztergaia: akazia

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

akazia Acacia sp.

akeita
iz. g. g. er. Kafea.

Aztergaia: akeita

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1992-12-16 Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

akeita g.g.er. 'kafea'.

Informazio osagarria
Lexema baztertuaren ordaina

kafe

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: BAgiria (1995-09-29): esanahia zehaztea eskatu da. BAgiria (2000-02-24): akeita g.g.e. 'kafea' jartzea erabaki da.

akelarre
1 iz. Sorginen gau bilera. Lapurdiko akelarre gehienak Larhun mendian egiten ziren. Zugarramurdiko akelarreak.
2 iz. Bilera zaratatsua eta nahasia. Arratoien akelarrea.

Aztergaia: akelarre

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:11 1993-10-20 Lantaldeak besterik gabe onartua
akemenestar
1 adj. hist. Kristo aurreko VI. eta IV. mendeen artean gobernatu zuen persiar dinastiarena, dinastia horri dagokiona. Akemenestar inperioa.
2 iz. Dinastia horretako kidea. Alexandro Handiak akemenestarrak menderatu zituenean.

Aztergaia: akemenestar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau H
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2007-09-19 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

akemenestar: I. Mendiguren / A.J. Toynbee ("akemenestar inperio" 29, "akemenestar-aldi", "akemenestar erregimen", "akemenestar gobernu", "akemenestar inbaditzaile", "akemenestar [...] inperiogile", "akemenestar politika" 2, "akemenestar probintzia", "akemenestar subiranotasun"). // ZTC: Peillen (“akemenestarren garaian”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

HiztEn (akemenestarrak: Pertsiako dinastia), LurE (akemenar: Pertsiako errege dinastia batez esaten da).

Lantaldearen irizpideak
Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeak argitzekoak dira dinastien izenak.

Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko Bilkura (2015-06-26): akemenestar (Oraindik argitaratu gabea, baina onartua; Alfontso Mujikak jakinarazia).

aker
1 iz. Ahuntzaren arra. Akerraren adarra baino okerragoa. Aker larruzko toxa. Bost aker adar-bihurri. || Akerrak adarrak okerrak ditu, adarrak okerrak akerrak ditu, okerrak adarrak akerrak ditu.
2 adj. Basatia, astakirtena. (Irain hitz gisa erabiltzen da). Horixe ume akerra!

Aztergaia: aker

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1992-07-23 Lantaldeak besterik gabe onartua
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:05
aker aihen, aker-aihen
iz. Sasiama. Ik. atxapar.

Aztergaia: aker aihen

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: EOh
Hiztegi Batuko Lantaldea: EArau120

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E210]: 'aker. Horren azpisarrera moduan sar daiteke aker-aihen'.

 - Erabakia: EArau 120 (AS gisa): 'aker(-)aihen'.

akerki
iz. Akerraren okela. Herri hartan ez zuten akerkirik jaten.

Aztergaia: akerki

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-ki 'okela'.

akerko
iz. Antxume arra.

Aztergaia: akerko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia 3619: akerko (antxume arra) cabrito macho; chevreau.

Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

NekHizt

akertxikiro
iz. Aketirena.

Aztergaia: akertxikiro

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Bigarren mailan onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. aketiren.

akertxo
iz. pl. Goldearen alboetan, ildoa zabaltzeko jartzen diren zurezko bi atalak.

Aztergaia: akertxo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)

goldearen belarriak.

aketiren
iz. Aker irendua. Okelatzat aketirenaren haragi gazitua ipini digute.

Aztergaia: aketiren

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

aketo
1 iz. g. er. Aketirena.
2 adj. g. er. Pertsonez mintzatuz, zakarra.

Aztergaia: aketo

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:27 1997-06-10 Bigarren mailan onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. aketiren.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E208]: 'Zergatik hobe? Bi hitz ezberdin dira, beude biak. Gehienez ere, aketiren zabalduxeagoa bada, erabil dezagun bera definitzaile, eta kito'.

 - [E116]: 'Nik uste dut arrazoia duela. Egia esan, zeredozer gehiago erabilia da aketiren, baina ez dut ikusten arrazoi nahikorik aketo kentzeko: Intza, Etxebarria, Izaguirre, Garate... ageri dira azken aldaera honen erabiltzaile gisa'.

 - Erabakia: Erabakia (2002-06): 'aketo "aketirena" [eta ohar-sailaren amaieran] Bestelako oharrak (sartu behar direnak) [...] aketo 1 'aketirena' 2 'pertsona zakarra''. EArau 120: 'aketo 1 'aketirena'. 2 '(pertsona) zakarra''.

akets
1 adj. Moldakaitza, traketsa. Ez zen aketsa, ustekabean ateraldi zorrotzak adierazten.
2 adj. g. er. Kamutsa.

Aztergaia: akets

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)

moldakaitza, traketsa. 2 g.er. kamutsa.

aketz
1 iz. Ernaltzeko erabiltzen den txerri arra. Ik. apote. Aketz gazte gogor sendoak. Aketzak muturka hik baino hobeki lantzen dik lurra.
2 adj. Arra, batez ere ganadu beltzaz mintzatuz. Zerri, urde aketza.

Aztergaia: aketz

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau44
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1993-10-20 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Forma onartuaren baliokideak

sinonimo hedatuagoez argitzea komeni da

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E410]: "Esanahia argituz: Errezilen entzuna dut akeztu animalia emeei aplikatuta adinarekin ugalkortasuna galtzea adierazteko, hau da, menopausiara iristearen antzeko zerbait. Adibidez, oiloa akezten denean, arrautzak jartzeari uzten omen dio eta kukurruku txikiak ere jotzen omen ditu" (1994-05-25)

akeztu, aketz/akeztu, akezten
da ad. g. er. Animalia emeez mintzatuz, antzutu.

Aztergaia: akeztu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

NekHizt

Informazio osagarria
Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

aketz/akeztu, akezten.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

da. ad.

Forma baten adiera(k)

(animalia emea) antzutu.

akiakula
iz. bizk. g. er. Aitzakia. Ik. estakuru 2. Alferrik dira zure berbaldi eta akiakulak.

Aztergaia: akiakula

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala

Batez ere Bizk.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

aitzakia, estakurua.

akialdi
iz. Nekaldia. Ik. unaldi.

Aztergaia: akialdi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

akiarazi, akiaraz, akiarazten
du ad. Akitzera behartu. Hil da zure alaba; ez dezazula Maisua gehiago akiaraz. || Lurrari ongarria eman behar zaio; bestela hainbat akiaraziko da, non ez baituke gehiago uzta onik ekartzeko indarrik.

Aztergaia: akiarazi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

akiaraz, akiarazten.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

du ad.

akidura
iz. Nekea, unadura. Jainkoa otoiztuz onets ditzan haren akidurak eta izerdiak. Ezin erranezko akidura bat nabari zuen bere gorputzaren atal orotan.

Aztergaia: akidura

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:30 1997-06-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Erabakia (2002-03-22): "akidura sartzea onartu da".

 - Bidalketa: ik. oh. s.u. ahidura.

akigarri
adj. Akiarazten duena, nekagarria. Ik. unagarri. Bide luze eta akigarria. Basoko lan akigarria.

Aztergaia: akigarri

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Akilesen orpo
iz. Norbaiten edo zerbaiten alderdi ahula. Ik. ahulgune. Liburu mota honek, izan ere, bere Akilesen orpoa edizioaren ezaugarrietan dauka.
Loturak
akitaniar
1 adj. Akitania eskualde historikokoa, eskualde horri dagokiona. Akitaniar onomastikan ikusten dugun banaketa berbera aurkitzen dugu Soriako izen bikote honetan.
2 adj. Akitania Berria eskualdekoa, eskualde horri dagokiona.
3 iz. Akitania eskualde historikoko herritarra. Zesarrek berak argi zuen Garona ibaiak bereizten zituela galiarrak eta akitaniarrak.
4 iz. Akitania Berria eskualdeko herritarra.

Aztergaia: akitaniar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:22 1997-06-10 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: ZS:HBL 2007-09-19

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akitaniar 12, eta izlag. 4: Oihenart Taldea (“akitaniar erresuma“), Lantziri 3 (“akitaniar ezpata antenadunen banaketa, fibulak, hauek ere akitaniar moldekoak, brontzezko lepokoak...”, “akitaniar ontzi polipodoa”).

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren Arauak

Akitania / akitaniar.

Lantaldearen irizpideak
Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeari dagokio.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoriak aipatzea komeni da, lantaldearen ustez: «iz. eta izond. edo izlag.» (2007-07-04).

Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko Bilkura (2015-06-26): akitaniar iz. eta izond. edo izlag. (herritarra). [kategoriak gehitu dira]

akitaniera
iz. Antzinatean Akitanian mintzatzen zen hizkuntza.

Aztergaia: akitaniera

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 47

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-era.

akitika
adb. Ikotika.

Aztergaia: akitika

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Bigarren mailan onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. ikotika (hau da gaur ezagun-erabilia Bizk. ahozkoan, L. Baraiazarrak dioenez).

akitu, aki, akitzen
1 da/du ad. Asko nekatu, indarra galdu edo galarazi. Aita zaharra, urteek ahuldua eta lanak akitua. Ez du akitzen lanak, gogotik egiten denak.
2 da/du ad. Askotan gertatzen edo egiten den zerbaitek gogaitu. Atea jotzeaz akiturik.
3 da/du ad. naf. Ahitu, bukatu. Piarresi egonarria akitu zitzaion.

Aztergaia: akitu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1993-10-20 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:09

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma

akitu, a(h)itu

Euskaltzaindiaren Arauak

akitu, aki, akitzen. da/du ad. 'asko nekatu'

Informazio osagarria
Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak

akitu, akit(u?), akitzen

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [I102]: "Ahitu/Akitu: ezin daiteke hor banaketa semantiko bat egin? Ahitu = 'agortu'/akitu = 'nekatu'?" (1995-01-10)

Euskaltzainen oharrak

 - [I202]: 'gehitu 2. Naf. 'amaitu' 'bukatu'. Baztanen eta Malerrekan erabiltzen da'.

 - [E116]: 'Hala da'.

 - Erabakia: Erabakia (2002-06): 'erantsi 2. adiera hori Naf. markarekin'.

akitze
iz. akitu aditzari dagokion ekintza. Ai, orduan zer lan baliosak, zer neke eta akitze gozoak!

Aztergaia: akitze

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak

-tze.

akkratar
1 adj. Akkrakoa, Akkrari dagokiona. Akkratar presidentea.
2 iz. Akkrako herritarra.

Aztergaia: akkratar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 38: Ghanako Errepublika [izen ofiziala eta] Ghana [laburtua]; ghanatar; Akkra; akkratar.

aklimatazio
iz. ekol. Izaki bizidunak, ohiturik ez dauden egoera jakin batera egokitzea.

Aztergaia: aklimatazio

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau 2002-06
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 1997-06-10 Lantaldeak erabaki gabe utzia

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aklimatazio formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira aklimatatu 1 (J. Aldabe); aklimatazio-tenperatura 2 (J.I. Iglesias).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aklimatatu : AB38, AB50, HiztEn, LurE ("ik. girotu"), Euskalterm 2 ("= giroratu" bietan, eta lekuak hartu behin); aklimatazio : HiztEn (eta altituderako aklimatazio), LurE, Euskalterm ("= girorapen").

Hiztegietako informazioa

Hiztegietako ordainak: HiruMila: aclimatación: (Meteorol.) aklimatazio, klimarapen, giroztapen; aclimatar: 1 klimaratu, ekandu, bertakotu, jarri, inguruak hartu 2. familiarizarse: etxekotu. // ElhHizt: aclimatación: girotze, (bertako) girora moldatze; aclimatar: 1 girotu, (bertako) girora moldatu (klima edo giro berrira), 2 moldatu, egokitu (jarduera edo bizimodu berrira). // Lur EG/CE: aclimatar: bertakotu, lekukotu. // Lur EF/FE: acclimater: girotu; s'acclimater: bertakotu, lekukotu. // HaizeG: acclimatation: laketze; acclimater: herrikotu, laketu, lekukotu; se familiariser: etxekotu. // T-L LBF: acclimater: etchekotu, herrikotu, nunbait jarri, lakhetu. // PMuj: aclimatarse: etsi, lurrak artu, ezarri, kokatu, herrikotu, ekandu, lekukotu. // Azkue Aurkibidea: aclimatarse: bertakotu, ekandu, etsi, ezari, kokatu, lurrak hartu. // Ez da aurkitu aklimatazio formarik hiztegiotan: EskolaHE, HLEH, EuskHizt, DRA, Casve FE, Lh DBF.

Erdaretako formak

es aclimatación / aclimatar formen ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): acclimatation / acclimater; it (L. Ambruzzi): acclimazione, acclimatazione, adattamento / acclimatare, adattare, abituare, avvezzare; ca (DCC): aclimatació / aclimatar; en (Collins): acclimatization (US acclimation) / to acclimatize (US to acclimate); de (Slaby-Grossmann): Akklimatisierung, Eingewöhnung / akklimatisieren.

Lantaldearen irizpideak
Zalantzazkoa da mailegua, teknizismo mugakoa baita

Tekn. mugakoa da, eta ordezkorik izan dezake: bertakotu, egokitu, girotu, etab.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)

 - [E306]: "Elhuyar Hiztegian, 'Girotze, (bertako) girora moldatze' eman dugu, eta halaxe erabiltzen dugu. Dena den, UZEIk Euskalterm-en 'aklimatazio' eman du eta badirudi nahiko nazioartekoa dela" (2001-01-23)

 - [E410T]: UZEIn aklimatatu; giroratu bikotea eman dugu bitan, eta aklimatazio; girorapen beste behin. Zer tokatzen da: girotu ala giroratu?" (J. agirre, 2000-11-07)

Euskaltzainen oharrak

 - [E116]: 'bertakotze, egokitze, girotze beharko luke izan'.

 - Erabakia: Erabakia (2002-06) 'girotzea, egokitzea'.

akne
iz. med. Azaleko gaitza, sebo guruinen hanturak eragina, batez ere aurpegian agertzen diren pikortak ezaugarri dituena eta bereziki gaztaroan eta nerabezaroan azaltzen dena. Larruazaleko arazoak, aknea eta erlakiztenak sendatzeko balio du lapa-belarraren infusioak.

Aztergaia: akne

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4B:EEBS:003 2002-09-11 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akne 3: Zeu zeutara ("Pertsona gazteek -hamazortzi eta hogeitamar urte bitartekoak- honako operazio honeek egiten dabez normalean: sudurra, belarriak eta titiak aldatu, aknea kendu eta jaiokerako akatsak zuzendu"), Sirimiri/6 ("Akne eta zuldarrak hasi al zaizkizu?"), Amonaren botika ("itsas urak daukan iodoa larruarentzat ona da, bereziki larru koipetsu eta aknea dutenentzat").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akne : Euskalterm 5 (hauetan 1 akne soil: akne arrunt sinonimoarekin; 1 akne-kontrako; 1 akne arin; 1 akne-moduko zeinu), HiztEn, LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

akne : ElhHizt, HiruMila, EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal acné formaren ordainak: akne : HiruMila, ElhHizt; maskuri , süak : Casve FE // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG FB, T-L LBF, PMuj DCV.

Erdaretako formak

fr (DLLF): acné; it (S. Carbonell): acne; en (Collins): acne; de (Langenscheidts): Akne.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio lexikografikoa
Jakite-arloak

Med.

Kategoria

iz.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): akne iz. Med.

akodiña
1 iz. zub. Egitekoa.
2 iz. zub. Buruhaustea.

Aztergaia: akodiña

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

akhodiña 6 dira corpusekoak: Mst 5; Casve SGrazi; ik. OEH argitaratuan beste 3 testuinguru: Ip Dante, Herr 10-12-1959 eta Azkuek jasotako bat.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akodina : HiztEn-LurE; ez da aurkitu DFrec, AB50, Euskalterm-en

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietakoak: akodina : EuskHizt; EskolaHE; HiruMila; ElhHizt; PMuj DVC; DRA; akodiña : Casve EF; akhodiña , akodiña : Lh DBF, DRA. Hiztegiotan ez dugu aurkitu: Lur EG/CE; Lur EF/FB; HaizeG BF; T-L LFB.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna

-ñ-.

Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala

Zub.

Forma baten adiera(k)

1 egitekoa. 2 buruhaustea.

akolito
1 iz. Meza-laguntzailea. Ik. mezalagun. Fermin akolitoa da parrokian, eta berak jotzen ditu bertan kanpaiak.
2 iz. adkor. Jarraitzailea. Justiziarekin arazoak izan zituzten buruzagiak eta haren akolitoek.

Aztergaia: akolito

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau 2002-06
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 1997-06-10 Lantaldeak erabaki gabe utzia

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

akolit(a) 2: ZuAm (Bp I, CatLan); akolito 5, G-EB (Ub 2, Tx B 2; MEIG: "Euskal politika PNV-ren, eta akolitoen, inguruan mogitzen hasi denez geroztik"); akolitu B 3 (fB Ic III); IE-Zu dira be(h)attar 4 (Elzb PAd; eta OEH argitaratuan beste 3: Prop 1893: "Erregea (...) bere iduriko beattar edo mutil andana batez inguratua jartzen da alkian"; Dih MarH ap. DRA: "egiten duenean gurutzearen bidea (...) aski da apheza bi beattarrekin ibil dadin estazionetan"; GAlm 1916 ap. DRA "Landapinta gorria, sortu berria, / dut behattarra Nabar-lore urdin graziosa nere / operaria"); beatter IE (Barb Sup 4 eta Prop 1892: "Frantzis beatterrak egiten zarotalarik mezaren zerbitzatzea"); berettar 1 (Xa Odol); beretter (eta 4 better, beetter 1, bereter 1) 19 (Laph, Arb Igand, JE Bur, Zub, Lf Murtuts 4, Zerb Azk, Larz Senper 4; Const 5); B-G dira 5 meza-laguntza(il)le (fB Ic III 2; Ub 2, Or QA); mezamutil 1 (Or Poem); 6 monagillo (SM Zirik; ABar Goi, Lek SClar 4).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akolito B 1 (Gure Erria 1957) eta hitz-jokoa eginez R. Etxezarretaren Egunen aparra-n sankolito 1 ("Orduan Arkristaua eta Sankolitoa agertu ziren luxuzko soineko zuriz jantzita"); eliz-mutil G 1 (P.B. Biguria); mezalaguntzaile 4, G-EB (Latxaga; I. Urbieta 3).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akolito : AB50 2, Euskalterm 2 (eta akolitotza); beretter : Euskalterm 2 (eta beretergo); elizmutil : Euskalterm 1; meza-laguntzaile : Euskalterm 1; meza-mutil : Euskalterm 1; monagilo : DFrec 1.

Hiztegietako informazioa

acólito / acolyte formaren ordainak hiztegietan: ElhHizt: "1 (Rel.) akolito, eliz mutil, beretter; meza-laguntzaile, meza-mutil (...) 2 (fig.) Akolito";HiruMila: akolito; Lur EG/CE: ø; Lur EF/FE: "1 Meza lagun, beretter. 2 Lagun"; Casve FE: "(église) beretter; (compagnon) kide, lagün; (subalterne) menpeko, mitil"; HaizeG FB: "lagun, better, bereter; (complice) sopikun, kosent"; T-L LFB: "beretter, meza-muthil; (être acolyte) meza lagundu"; PMuj DCV: "(monaguillo) meza-lagun, eliz-mutil, meza-mutil, meza-laguntzaile"; BeraLzM: jaupasein, jaupa-laguntzale; Azkue Aurkibidea: berettergo (oficio de acólito).

Erdaretako formak

es acólito-ren ordainak beste hizkuntzetan: fr (DLLF): acolyte / enfant de chœr (monaguillo) / Fig. acolyte, complice; it (L. Ambruzzi): acolito, accolito / chierichetto / fig. accolito: chi accompagna qualcuno e foram la sua clientela; spr. satellite, tirapiedi; eta es acólita: suora che porta il cero nelle funzioni; es acolitado: accolitato, acolitato: l'ultimo de quattro ordini minori del sacerdozio; es acolitar: fare da accolito / (equat.) partecipare dei cibi o guadagni altrui; ca (GEC): acòlit, acolitat (acolitado); en (Collins): acolyte, server, altar-boy; (fig.) acolyte, minion; de (Slaby-Grossmann): (Kath) Akoluth, Akolyt / Ministrant, Messgehilfe / fam. Gefährte, iron. getreuer Schatten.

Lantaldearen irizpideak
Zalantzazkoa da mailegua, teknizismo mugakoa baita

Tekn. mugakoa da: ordena txikia hartu duena izendatzeko beharrezkoa izan liteke; arrunki erabiltzekoak besteak dira: beretter, meza-laguntzaile, etab.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)

 - [E306]: "Bigarren mailan onartzea behintzat proposatzen dugu" (2001-01-23)

Euskaltzainen oharrak

 - [E116]: 'adiera teknikoan frantsesez 'acolyte' da, beraz gutxienekoa bederen betetzen du. Nik bere horretan utziko nuke, definizioa emanez: 'beretterra, meza(-)laguntzailea''.

 - Erabakia: Erabakia (2002-06): 'akolito (hutsik utzi)'.

akomeatu, akomea, akomeatzen
da ad. Ipar. Konpondu, egokitu. Bertze poloniarrekin ez bezala, harekin arras ongi akomeatzen zen. Beren artean ez dira akomeatzen.

Aztergaia: akomeatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu akomeatu formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akomeatu eta akomeatze formek agerraldi bana dute, IE (Herria 1987 eta 1989).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akomeatu : DFrec 2, HiztEn-LurE; akomeatze : LurE.

Hiztegietako informazioa

Hiztegietan jasoak: akomatu : DRA; akomeatu : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, HLEH; Lur EF/FE, HaizeG (accommoder), T-L LBF (accommoder), DRA; akomeatze : EuskHizt, HLEH; HaizeG (accommodement); akomeamendu : T-L LBF (accommodement); DRA. Ez da agertu hiztegiotan: Lur EG/CE, PMuj, Casve, Lh DBF, Azkue Aurkibidea.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

akomea, akomeatzen.

Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala

Ipar.

Aditz-erregimena

da ad.

Forma baten adiera(k)

konpondu.

akometatu, akometa, akometatzen
du ad. zah. Eraso, oldartu. Etsaien artean zabiltza, eta eskuin-esker akometatua zara.

Esaera zaharrak

Ausarki akometatzea da erdi garaitzea.

Aztergaia: akometatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

IE dira corpuseko guztiak: ak(h)ometatu 29 (Lç, Ax 7, Harb, Mat, O Pr, SP 18); akometatze 1 (SP Phil); akometadura 3 (SP Phil); ak(h)ometamendu 4 (Ax, SP); akometitu 1 IE (Lç); OEH argitaratuan, gainera, akometatu 1 (Ber Doc).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu akometatu, akometitu formarik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akometatu : AB38 2; HiztEn; akometamendu : HiztEn; ez dugu aurkitu DFrec, AB50 eta LurE; erdarazko acometer eta eratorrien ordainak: AB50: acometedor: oldartzaile; acometer: ekin, eraso, oldartu; acometer a tiros: tiroka eraso; para acometer: ekitzeko; acometida: erasan; válvulas y acometidas eléctricas: balbula eta elektra-estekaketarako; acometidas eléctricas: elektra-estekaketa. // Euskalterm: acometer: oldartu ; acometer: hartunea egin ; acometida: hartune (eta kutxeta zentralaren estoldarako hartune; eraikinerako hartune; ur-hartune; saneamendurako hartune; hartune nagusien plano; sarearekin lotzeko hartuneen zatiketazko operazio; transformadoreen hartune); acometida de aguas: ur-hartze; tubería de acometida de agua potable: edateko urak hartzeko tuberia; acometida de agua potable: edateko uraren hornidura-instalazio.

Hiztegietako informazioa

Hiztegietako formak: akometatu : HiruMila, EuskHizt; akometamendu : HiruMila, ElhHizt. Ez da akometatu formarik ageri hiztegiotan: EskolaHE, HLEH, PMuj, DRA, HaizeG, Casve EF, Lh DBF.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

akometa, akometatzen.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

du ad.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

eraso, oldartu.

akonfesional
adj. Estatu, eskola eta kideko erakunde zibilez mintzatuz, konfesionala ez dena. Ik. ez-konfesional.

Aztergaia: akonfesional

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 1997-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez da agertu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akonfesional behin jaso da (J.L. Davant: "Marxisma-Leninismari begira, beren burua sozialista-humanistatzat daukaten zenbaitek hau diote: "akonfesionala" izan behar duela sozialismak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akonfesional : DFrec 1; AB38 1; HiztEn; Euskalterm 2; akonfesionaltasun : Euskalterm 1; ez-konfesional : Euskalterm 2; ez-konfesionaltasun : Euskalterm 1; ezkonfesional : AB50 1.

Erdaretako formak

es aconfesional formaren ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): non confesionnell, elle; it (L. Ambruzzi): aconfessionale; ca (DCC): aconfessional; en (Collins): ø; de (Slaby-Grossmann): ø.

Terminologia

Ik. Termium: en non-denominational college / fr collège laïque; en non-denominational school; secular school; non-confessional school; neutral school / fr école neutre; école non-confessionelle; en non-denominational / fr non-confessionel.

Informazio osagarria
Zerrendakoaren pareko forma(k)

ez-konfesional (biak parean proposatuko dira).

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

a-/ez-.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)

 - [K202]: "ez-konfesionalproposatuko omen da. Bultzatzekoa da ez- hori? [Hiztegi batuan: ez-organiko]" (2000-11-24)

akonito
iz. Irabelarra. Akonitoa urrebotoiaren familiako belar landarea da.

Aztergaia: akonito

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1997-06-10 Bigarren mailan onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Maileguaren aldean hobestekoa

Ik. ira-belar.

Informazio lexikografikoa
Landare eta animalien taxonomi izena

Aconitum napelus.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - [E208]: 'Hau ez da serioa. Alde batetik hitza akonito da, eta ez akonitu, grezieratik heldua baita (akoniton). Bestetik, erabat nazioartekoa da, esp. fr., ing. alem. errus. Landare bereziki pozoitsua da, oso leku gutxitan hazten da eta espezialista ona izan beharra dago bera ezagutzeko. Euskarazko ira-belar horrek, #mdash#autoreen arabera irabelar beharko luke, ez baitakigu zer demontre den hasierako ira- hori#mdash# itxura osoaren arabera, erabilera aski mugatua izan du, itzulpenetan bereziki, eta ez da garbi ageri zer belar pozoitsu mota den (badira erdaraz matalobos deitzen diren antzeko landare batzuk), akonito hitzak genero eta espezie zehatza adierazten duen bitartean'.

 - [E116]: 'zuek ikus. OEHn 'akonit' (gehienetan) eta 'akonitu' (behin: baina testuinguagatik 'akonito' ere izan daiteke) ageri dira'.

 - Erabakia: Erabakia (2002-06): 'akonito Aconitum napelus (landare pozoitsua)'.

akonpainamendu
iz. mus. Konposizio baten zati nagusiari ahotsaren edo musika-tresnen bidez laguntzea; horretarako ontzen den musika zatia. Ik. laguntza 3. Orkestrarako bost meza eta organorako akonpainamendu bat ere konposatu zituen.

Aztergaia: akonpainamendu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 1997-06-10 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z6:LBeh 2013-12-17 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) testuinguruan musikarekin loturiko lagun formak jasotzeko saioa egin da: lagun [adlag.] 2 aldiz ageri da (A Ardi: "txistularia, ttunttuna lagun zuela, eguneko entzukizuna jotzen asi zan"; Mde Pr: "kantan eta dantzan diraute beti, Manuren musika lagun"); lagundu 4 aldiz (Arr GB: "emaztearen kantari gitarra batekin laguntzen"; Muj PAm: "Bere anai Josek pianoz lagunduta"; NEtx LLB: "Musika bideko joanari laguntzen"; Casve Grazi: "Hortik txürülak lagunduko ditu Satanen dantzak"); musika-laguntza behin (Netx LBB: "Musika-laguntzarako, jo bezate San Juan Anteportaletaña"); b) musikarekin zerikusirik gabeak dira akonpañatu 'lagundu'ren 6 ager.: B 1 (Ag Kr: "Zeuri apur baten akonpañatea gura nebalako"); G 3 (PE 2: "Bazkaldu eta gero etxe aldera asi, / guri egin digue bastante noblezi, / akonpañatu gaitue musika ta guzi"; "Alkar akonpañatu dute bi erriyak", Balad: "Penarekin lerturik Antonio il zan, akonpañatu zuen Juanitak eleizan"); IE 2 (EZ Man II: "etxerano ere othoi akonpaña nazazu"; Volt: "Iauna enpaxatua da edo akonpañatua da nahi nuke harekin minzatu").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) musikari dagozkionak: akonpainamendu 'harmonizatzen duen soinu-multzoa' adierakoaren 2 ager. EB (L. Fernandez Aintzinako teklazko instrumentuei buruz: "Askotan erabiltzen da; hurrengo kapituluan ikusiko dugunez akonpainamenduan batipat"; "Michael Praetorius-ek (1571-1621), garbi deskribatzen du akonpainamendua nola egin"); lagun [adlag.] 3: IE 2 (Iratz in Otoizlari 1982: "Elimaz gitarra joile, lagun"; M. Etchenic in Herria 1987: "Gitarra lagun, musika hortan eta beren boz ederrekin pasa arazten dituzte Euskal-Herriaren oihartzunak"); EB 1 (M. Atxaga: "Entzuera atseginagoa gerta dadin musikaz jantziak daude gainera, kitarra, pianoa (...) baxoa lagun"); lagundu 7: B 1 (S. Onaindia: "asi da gitarra joten, Itziartxok eztarriz lagunduta"), EB 6 (Euskal hizkuntza eta literatura: "musikaz lagunduriko mimoa"; J. Goikoetxea: "irakurraldia musikaz laguntzeak, gogo-giro on bat sor dezake"; BEO 1990: "Taldeek txistu eta danbolinaz lagundurik ihardun beharko dute"; DV Zabalik 1986: "Iñaki Salvadorrek noizean behin akordeoiaz eta tekladoan laguntzen du"; Eguna 1990: "kantariaren musika eta hitzekin, eta Bergaretxe musikalki oso ondo lagunduta agertzen da"; Redención 1975: "Ume batek abestu edo tresnakin abestiari laguntzen dionean"); laguntza EB 3 (G. Knörr: "Laboak bere garaian gitarra laguntzak-eta inkorporatu zituen"; J.M. Lekuona: "[pastorala] aire zabalean emana, musikaren laguntzarekin, leloen bidez textuak aurkeztuz"; La Voz de Euskadi 1984: "Musikazko laguntzarik nabarmenenak (...) piano, kitarra eta soinuan"); laguntzaile EB 1 (Dv Zabalik 1986: "Imanol eta bere musikari laguntzaileak kanta guztien selekzio bat prestatzen ari dira"); b) musikari ez dagozkionak: akonpañatu 'lagundu' B 1 (Ag Kr, OEHko testuinguru berekoa: "Zeuri apur baten akonpañatea gura nebalako").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB50: laguntza-musika 2 (aretoko laguntza-musika acompañamiento de música de cámara); lagundu 1 (pianoz laguntzeko irakaslea cátedra de acompañamiento de piano). // Euskalterm: akonpainamendu, laguntza (acompañamiento) 1; akonpainamendu 8 lexiatan (tinbrezko akonpainamendu acompañamiento de timbres; akonpainamendu harmoniko acompañamiento armónico; akonpainamendu inprobisatu acompañamiento improvisado; dantzarako akonpainamendu acompañamiento para la danza; musika-akonpainamendu acompañamiento musical; piano(zko) akonpainamendu acompañamiento al piano; instrumentu(zko) akonpainamendu acompañamiento instrumental); lagundu, akonpainamendua egin (acompañar) 1. // HiztEn: akonpainamendu : "iz. Mus. 1 Musika bokal edo instrumentalaren oinarrizko zati batekin edo batzuekin harmonizatzen duen soin-multzoa. 2 Soinu-multzo horren joaldia"; akonpainatu : "du. ad. Mus. Akonpainamendua jo".

Hiztegietako informazioa

Musikakoa eman duten hiztegietakoak: a) ElhHizt: akonpainamendu; HiruMila: akonpainamendu; b) PMuj DCV: piano-laguntza (acompañamiento de piano); c) ElhHizt: "Mus. lagundu, akonpainamendua egin"; PMuj DCV: "Mus. lagun-doñua jo, lagunezkoa jo".

Erdaretako formak

es acompañamiento / acompañar-en ordainak beste hizkuntzetan: fr (DLLF): Mus. accompagnement / accompagner; it (L. Ambruzzi): (Mus.) accompagnamento, arte dell'armonia applicata all'esecuzione del basso continuo / (acompañar al piano) accompagnare al o col piano; ca (GEC): accompanyament / accompanyar; en (Collins): (Mus.) accompaniment; (con acompañamiento de piano) with piano accompaniment; (cantar sin acompañamiento) to sing unaccompanied / to accompany (a, con on) / eta (Mus.) accompanist; de (Slaby-Grossmann): (Mus.) Orchestbegleitung / (Mus.) aus dem Stegreif begleiten.

Bestelakoak
Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: acompañamiento (Mus.)

Lantaldearen irizpideak
Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Tekn. ordezko hoberik izan dezakeena.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

adierazle egokia da, premia dago eta onartzekoa. Honekin batera, akonpainatu aditza ere jaso liteke.

Informazio osagarria
Sinonimoa(k)

Sin. laguntza.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Mus.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)

 - [E306]: "Egia da musikan 'acompañar / accompagner / to accompany' adierazteko, 'lagundu' nahikoa izaten dela. Baina 'acompañamiento /accompagnement / accompainment' adierazteko, arazoak sortzen dira, ez baita 'ekintza' soilik (horretarako 'laguntze' aski dateke), baizik eta musika-pasartea bera; idatzi, konposatu, moldatu, etab. egin daitekeena, teknika edo estilo jakin bat izaten duena, etab. Ez dugu musikaririk ezagutzen horretarako 'laguntze' edo 'laguntza' darabilenik. " (2001-01-23)

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): akonpainamendu iz. Mus. Sin. laguntza.

akonpainatu, akonpaina, akonpainatzen
du/dio ad. mus. Akonpainamendua jo. (dio ad. denean, nor osagarririk gabea da). Ik. lagundu 4. Ipuin hura baxua bezalakoa zen, doinuari goxoki akonpainatzen ziona, noizean behin melodian tartekatuz.

Aztergaia: akonpainatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z6:LBeh 2013-12-17 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

adierazle egokia da musikaren eremurako, eta onartzekoa.

Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

akonpainatu, akonpaina, akonpainatzen.

Sinonimoa(k)

Sin. lagundu.

Informazio lexikografikoa
Jakite-arloak

Mus.

Aditz-erregimena

du/dio ad.

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): akonpainatu, akonpaina, akonpainatzen. du/dio ad. Mus. Sin. lagundu.

akoplamendu
1 iz. mekan. Bi ardatzen muturrak elkartzen dituen gailua, batetik bestera energia transmititzen duena. Akoplamendu elastikoa. Oldham akoplamendua. Akoplamendu konikoa.
2 iz. elektr. Isolaturik dauden bi elementuren arteko energia-transmisioa. Akoplamendu elektromagnetikoa.

Aztergaia: akoplamendu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 1997-06-10 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10: LBeh67 2020-12-23 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu akoplamendu, akoplatu formarik.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

akoplatu EB 3 (Marrazketa Teknikoa: "Beste pieza batean akoplatzen den edozein zilindro edo pieza prismatikori ardatz deritzogu"; P. Alkain: "Gero, likido bero hori, baporatu eta garraiatu egiten da, elektrizitatea sortzen duen alternadore bati akoplaturik dagoen turbina batez"; UZEI: "Bi batienteko ate edo leiho bateko muntagen ertzak akoplatzeko modu bat"); akoplamendu EB 1 (Elhuyar: "Motoreei akoplamenduak, poleak eta engranajeak ipini ahal izateko haiek ardatz-mutur zilindrikoak edo konikoak izaten dituzte").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

akoplatu : HiztEn, AB38 2; Euskalterm 4; akoplamendu : HiztEn-LurE, AB38 6 (eta alternadoreen akoplamendu 1, akoplamendu zuzen 2, erresistentzia-kapazitatezko akoplamendu 1); AB50 1; Euskalterm 17. DFrec-en ez ditugu aurkitu.Erdarazko acoplar, acoplamiento formen beste ordainak: ahokatu : AB38 1; elkarrengan mugatu : AB38; lotu : AB38 1; taiutu : AB38 2; uztartu : AB50 1; enbrage : Euskalterm 1; giltzadura : Euskalterm 2; lokailu : AB38 4 (eta zabalkuntza-lokailu 1, besangadun lokailu 1, lokailu besangadun 1, lokailu pintzadun 1, pintzadun lokailu 1, platertxodun lokailu 1, lokailu elastiko 2, lokailu higikor 1, lokailu zurrun 1); lotura : AB38 2 (eta pintzadun lotura, oldham lotura bana); Euskalterm (lotura-kable); muntaia : AB38 1.

Hiztegietako informazioa

Erdarazko acoplar / acoplamiento formen ordainak beste hiztegietan: HiruMila: "egokitu, (Cienc.) akoplatu, mihiztatu; oscilador acoplado: osziladore mihiztatua" / "1. elkartze, mihiztadura, akoplamendu; 2. harmonia, egokitasun; 3. (Tecnol.) akoplamendu; 4. incrustación: txertakuntza; 5. ernalketa-egintza". // ElhHizt: "1. egokitu, moldatu; 2. (Electr./Tecnol.) akoplatu" / "(Tecnol.) akoplamendu, giltzadura, enbrage". // PMuj DCV: "1. ensamblar = gardaiñatu, miiztatu, pot egin, erantsi, batu; 2. uncir = uztartu, buztartu, biñakatu; 3. aparear animales = apotatu, estal-erazi, zekortu" / "tank, miiztadura, bikuntza, uztartze, gardaiñatze".

Erdaretako formak

es acoplar / acoplamiento formen ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): "Tecn. assembler, accoupler; Electr. accoupler, coupler; Fig. accoupler; concilier, réconcilier; faire cadrer, adapter; rendre homogène" / "accouplement; assemblage; Mecán. raccord, engagement"; it (L. Ambruzzi): "accoppiare, unire, connettere, far combaciare due o piú pezzi, appaiare, aggioriunire, accordare due o piú persone; fam. affezionarsi due persone o animali; Chile. attaccare uno o piú veicoli a un trattore" / "accoppiamento, unione, congiungimento; Astronaut. congiungimento, aggancio"; ca (DCC): acoblar / acoblament; en (Collins): "1. Téc. to couple, to joint, fit together; Elec. to connect, joint up; astronaves to dock, link up; bueyes to yoke, hitch; animales to mate, pair; personas to associate, bring together; opiniones to reconcile; esfuerzos to coordinate; 2. Zool. to mate, pair; astronaves to dock, link up; hacer las paces to make it up, be reconcilied; Elec. to cause feedback" / "(Mec) coupling, joint; (Elec) connection, hookup, docking, link-up; (Zool) mating; (- de manguito) sleeve coupling; (- en serie) series connection; (- universal) universal joint"; de (Slaby-Grossmann): "anpassen, aneinanderpassen, paaren; Zugvieh. anspannen, zusammenkoppeln, -schiren; belegen lassen; aussöhnen; Tech. kuppeln; schalten, kuppeln; (- por las bridas) anflanschen; (- los cables directamente) kabel durchschalten; (- retroactivamente) rückkoppeln; (-se) sich zusammentum, sich paaren; sich liebgewinnen" / "Paarung; Tech. Kupplung, Schaltung; (- articulado) Gelenkkupplung; (- automático) selbsttätige Kupplung; (- de árbol) axial Wellenkupplung; (- de cañones) Laufkupplung; (- cardán) Kardankupplung; (- cónico) Konuskupplung; (- corredizo) Schiebekupplung; (- desembragable) ausrückbare Kupplung; (- de disco) Scheibenkupplung; (- extensible) Ausdehnungs-, Verlängerungskupplung; (- fijo) feste Kupplung; (- heterodino) Heterodynschaltung; (- hidráulico) hydraulische Kupplung, Flüssigkeitskupplung; (- de manguera) Schlauchkupplung; (- de manguito) Schalen-, Hülsen-, Muffenkupplung; (- de pernos) Bolzenkupplung; (- por reacción) Rückkopp(e)lung; (- de remolque) Anhängerkupplung; (- reversible) Umkehrkupplung; (- de seguridad) Sicherheitskupplung; (- de vástago) Stangenkupplung; (árbol de -) Kupp(e)lungswelle".

akoplamendu 81: Berria (“Euskara eskakizunik gabeko mediku eta pediatren lanpostuak eskaini berri dira hainbat lekutan: esaterako, Altsasun, Basaburuan, Elizondon, Etxarri Aranatzen, Goizuetan, Lesakan, Sunbilla/Donezteben...Oinarrizko Osasun Laguntzako Profesionalen Zerbitzuko buruak azaroaren 13an emandako 489E/2017 Ebazpenaren bidez egin da eskaintza, Aldez aurretiko Barne Akoplamenduaren prozedura erabilita (ez da Nafarroako Aldizkari Ofizialean argitaratu)”), Elhuyar 11 (“Hain zuzen, Richard F. Heck, Ei-ichi Negishi eta Akira Suzuki ikertzaileek partekatuko dute Nobela, sintesi organikoan paladioak katalizatutako akoplamendu gurutzatua garatzeagatik”), Consumer (“Bigarren fasean -giltzadura edo akoplamendu izenekoan- adingabearen eta bere familiaren ezaugarriez informazioa ematen zaio hartzaileari eta, umea jasotzeko, egin behar dituen egokipenak zein diren jakinarazten zaizkio”), Laneki 68 (“Akoplamendu mekanismoak. Ardatzak akoplatzeko eta desakoplatzeko erabiltzen dira, mugimendua transmititzea lortzeko”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu akoplamendu formarik.

Lantaldearen irizpideak
Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Tekn. hemen jasotzekoa ez dena.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa, aditzarekin batera, Elektr. eta Teknol. markekin.

Informazio lexikografikoa
Jakite-arloak

Elektr., Teknol.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]" (1994-11-02)

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): kendua.

Orrialde guztiak:
 

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper