OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BELARRIAK ITXI (Lar, Añ), B. HERTSI. Taparse las orejas, hacer oídos sordos. "(Taparse los) oídos, belarriak itxi" Lar. Txoroen hitz belarriak itx. "(A palabras) locas, orejas sordas, txoroen hitz belarriak itx" Ib. "Orejas, oídos de mercader, hacer que no se oye" Añ. Nehor emaztez edo emaztetako gauzaz mintzo denean, ez ernaturik egon, herts beharriak, itzul burua bertze alderat. Ax 412 (V 268). Iende prestuek, halakorik ez enzuteagatik, beharriak hersteintuzte, burua bertze aldera itzultzen dute. Ib. 259 (V 173). [Jangoikoak] adirazten dizunari belarriak itsirik, sartzen bazara zu zere gauza gaistoetan. Mb OtGai I 119. Zenbat bider abisatua izan naz, ta belarriak itxi ditut? Cb Eg II 92. Au entzutean, ango / igel kantariak / itxi omen zituzten / beren belarriak, / ez aditzeagatik / aren deadarrak. It Fab 117. Ausentziyan da argureriyan, / mingañaren pikardiyak; / aditu nai eztuenik bada / itxi bitza belarriyak. Xe 344. Aldi hartan ere, Juduek hetsi zituzten beharriak Jainkoaren mintzoaren ez entzuteko. Jnn SBi 17. Tolosan sartu ziranean, ango emazteek, bai karlistenak ere, belarriak itxi bear txapelgorrien biraorik ez entzuteko. Or QA 83. Nork arotz eta nekazarien mintzo apal, beti zahar eta beti berri honi belarriak eta bihotza itxi? MEIG II 48.

adib: belarri 1 iz. Entzumenaren organoa; bereziki, organo horren kanpoko zatia, buruaren bi alboetan gertatzen dena. Belarriak apal atera nintzen, oihuen eta irrien azpian. Asto belarri-handia. Belarriak ernatu, ireki, zorroztu, eman. Belarriak itxi, tapatu. Belarriak erne dituela. Belarri batetik sartu eta bestetik atera. Begiak ikusi ez duena eta belarriak entzun ez duena. Belarriak ixten dituzte eta burua beste aldera itzultzen. Euskaldunen belarria ez dago punturik gabeko bertsora egina. Hots belarri-mingarriak. Albistea erregeren belarrietara heldu zenean. Belarri-gogorra izan arren, beti kanturako prest. Ahotik belarrira aritzen diren bertsolariak. Belarriz eta entzutez, Benveniste baztertuz gero, ez naiz inoren ikasle izan. Belarrira mintzatu. Belarri bat emango luke hori lortzeko. Barne belarria.

belarriak itxi 6: Elhuyar 2, Consumer, Berria, EiTB 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

belarriak itxi 12: Elizen arteko Biblia 4 (adib.: “Belarriak itxiko zaizkik, ezin izango duk aditu errotarri-hotsik, ez eta entzun ere txorien kanturik. Ahotsa moteldu egingo zaik”), Anton Garikano (“Hura mintzatu zitzaion azken aldian, haren hitzek belarriak itxi zizkioten”), Joxean Agirre (“belarriak itxi arren ozenki entzuten duena eta, idazle batek berea jasaten duen bezala, zigor baten antzera eraman beharrekoa”), Felipe Juaristi (“Bizitza galdu beldurrez, egun argiak logela luze-zabalean hartua zuenean, begi-belarriak itxi zituen, horregatik”), Ramon Etxezarreta (“Aho judu batetik bestera Alemaniako kontuak iristen dira, hain kontu izugarriak, non ausartuko banintz belarriak itxiko bainituzke, baina ezin dut”), Hasier Etxeberria (“Metamorfosi bat-batekoa ulertu ezinda, begi-belarriak itxi eta sudurra erabiltzen hasi nintzen, Patri”), Itziar Otegi (“Eskuekin belarriak itxi ditu”), Joan Mari Lekuona (“Belarriak ixten ez dituena eta jainkozko deiari adi dagoena, hura da salbatuko”), Pako Aristi (“Inoiz belarriak itxita egokitu zaizkiona (bestela, proba egin daiteke igeritarako edo auzokide zaparrastatsuek ezinbesteko bihurtzen dituzten tapoiak jarrita) ohartzen ahal da diodanaz”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

itxi1 2 da/du ad. Zerbaiten osagai higikorra mugituz edo jarriz, haren barnealderako irispidea eragotzi, edo barne eta kanpoaldearen arteko harremana galarazi. Gela itxi. Kutxa giltzaz itxi. Zuloa itxi. Eskutitza itxi baino lehen. Ahoa, begiak itxi. || Igarobidea langaz itxi. Sarrera itxi. || Zerbaiti belarriak itxi: entzungor egin. Gau guztia begirik itxi gabe igaro: lorik egin gabe igaro.[belarri] belarriak itxi du ad. Belarriak tapatu; entzungor egin. Aditu nahi ez duenik bada, itxi bitza belarriak. Zenbat bider abisatua izan naiz eta belarriak itxi ditut?

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Erabat ezabatu adibidea eta azalpena, lehendik ere jasoa dagoelako azpisarrera gisa belarri sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa belarri sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa itxi sarreran ere.