Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: jende-oste, jende-talde, jende xehe (eta, hala onartuz gero, elkarteetako bigarren osagaia aipa liteke, bere lekuan proposatua dagoen adibide bat edo beste hemen ere jasoz: gazte-jendea, ume-jendea).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: JENDE APAL Pueblo llano. Jende apala doa ilherriala hur goterak bezala itxasoala. Egiat 190. Yende aphalak bethiere / sentsuek baidabilzkate. Gy 314. Erriko semeak, jende apala dira geienbat. Erkiag BatB 145. v. tbn. Zby RIEV 1908, 763. HU Aurp 108. Zub 90. Jente: Etch 472. Ip Hil 142.

jende apal : Elkar (“Pertsona asko ezagutzen nuen Holandan, eta gai izan nintzen gurasoentzat izenak asmatzeko, Guelderland probintziako jende apaltzat pasarazi bainituen”), Berria 6 (“Baina Hudson ahozkatzean gogora datozkit egunero zerbitzatzen ditudan jende apalak, buruak makur eta beraien egoeraz ahalke dabiltzan saldoak”), Argia (“Zer axola dute, ordea, jende apalen desio eta sufrikarioek kalkulagailuz armaturiko teknokrataren begietan?”), Erlea (“Pobreok eta jende apala, herritar ezindua, beti izan gara aberatsen begietara, eta boteretsuen eta beren akolitoen kontzientziarako, jende lapurra eta lizuna, jende makur beharrekoa, erremediorik gabea”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

jende apal : Berria (“Nire herriak bizitzarekin du lotura, mendi aldeko jende apalarekin”), Koro Navarro (“Kaleargi bakarraren argi ahulak zirkulu herdoilduaren erdian jotzen zuen, behin etxe izandako adreilu mordo, egur hautsi eta hautsaren gainean, hiri zikineko jende apala eta ezezaguna eta ezin ahaztuzkoa bizi eta maitatu eta hil, eta, beti, galtzaile izan zen leku hartan”), Patxi Ezkiaga (“Ordura arte liburuan agertzen diren gehienek herri kutsua dute, jende apala da”), Agustin Otsoa (“Eta hark esango dik ez zekiela hik nahi duan belarrak aparteko ahalmenik zuenik, baina jende apalak mendebaldeko belarra esaten diola, eta nobleek galena, eta beste izen batzuk ere badituela hizkuntza landuagoetan”), Elizen arteko Biblia (“Eta jende apal eta behartsua utziko dut zurean: niregan izango dute babes”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da eta jasotzekoa izan liteke, jende handi ere proposatu dugunez.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa jende sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: JENDE HANDI (Ht VocGr, Lecl (y-), Dv, H). "Noble" Ht VocGr 389. "Jende handiak, grandes gens" Dv. Jende handirik ordean / etzitzaion agertu. EZ Noel 89. Iende handi batzuen etxetan. Ax 54 (V 35). Hogoi eta hamazazpi familia, oro jende handietarik. Prop 1876-77, 302. Zer esan bear duten etorri diran jende aundiak. Lab EEguna 101. Jende handien etxetarik bulegoetarat. JEtchep 113. Etxegilea zelakotz, jende-haundieriarekin bazkalaraziz-eta haundikara bizitzea eskain zezakedan aitak. Herr 29-3-1962, 4. Jende haundiek uste baitzuten mintzaira xumeak traba batzu zirela egiazko aintzinamenduentzat. Larre ArtzainE 135. v. tbn. SP Imit IV 13, 2. Egiat 212. He Gudu 75. Mih 5. Monho 60. Etch 552. Gy 215. Jnn SBi 104. HU Aurp 116. JE Bur 36.

adib: ahulezia 2 iz. Kemen edo adore eskasa adierazten duen egite edo jokaera. Ik. ahulkeria. Herriko jende handien ahuleziak agerian jartzen. Gora joan da, ez aingeru gisa, baizik eta bere ahulezia guztiekin.

jende handi , Argia (“Eta pertsonalitate handi bat Londrestik etorri eta euskaraz ikastea, harrigarria gertatu zitzaion hemengo agintari eta jende handiari”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

jende handi : Herria (“Lehen ere, jende handiak, erran nahi baita jende aberatsak, bazoatzin uretarat”), Berria (“Jende handi asko etortzen zen hona, ur sulfurodunaren lurruna eta bainuak hartzera”), Joan Mari irigoien (“Aitak hori erran al dik, jende handi horrek kaka urrezkoa egiten duela...? - erran zidan, bere bozari misterio apur bat eransten ziola”), Piarres Aintziart (“"Hura ta bera", erranen zion gure aitak, loriatzen baitzen jende handien trufatzen.”), Pablo Sastre (“Poliziak - jende handiaren alde noski - torturatu egiten du”), Piarres Xarriton (“Ez zituzten beraz nahasten gradu ezberdineko jendeak, hala nola, etxeko jaunak eta etxezainak, norbait zirenak eta ezdeusak, zerbait zekitenak eta ezjakinak, jende handiak eta jende xehea!”), Anton Garikano (“Aipamen zakar haren aurrean Skuludis jaunak min hartu zuen, Dembak ez zeuzkalako jende handiaren manerak”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa izan liteke azpisarrera gisa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa jende sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: JENDE-MULTZ (jente-moltso V-gip ap. Elexp Berg). Grupo de gente. Orduan yende multzu aundi batek ere edatu zituen bere arropak bidean. Echn Mt 21, 8 (Samper jendeketa). Jende multzo bat lekhuko. Laph 156. Elizak ezin artu / jende-moltsoetan. Ayesta 65. Hizkuntza hori erabili zuen jende multzoa. MEIG IV 55. v. tbn. Arb Igand 111. Barb Leg 70. SoEg Herr 15-5-1958, 1. Ardoy SFran 317. -multzu: Jnn SBi 23. -multxo: Zub 53.

def: [s.u. jende] jende talde, jende-talde Jende multzoa. Ik. jendalde. Jende talde handia bildu zuen.

jende(-)multzo 164: ElCorreo, Deia 4, Elhuyar 4, Elkar 2, Consumer 4, HABE, Berria 78, EiTB 19, Euskaltzaindia 3, Jakin 10, Argia 24, Laneki, Erlea, DiarioVasco 12.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

jende(-)multzo 131: Berria, Herria, Elizen arteko Biblia, Koldo Zuazo, Ramuntxo Etxeberri, Jon Maia, AsiskoFrantzizko, Itxaro Borda, Iñaki Iñurrieta, Joseba Sarrionandia, Felipe Juaristi…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia denez, egokia litzateke adibide bat gehitzea jende sarreran.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa gehitzekoa jende sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: adib. / ElhHizt: AS / EskolaHE: adib.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-xehe.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

jende sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

jendeketa formak 8 ager.: G 1 (Lab EEguna), IE 8 (Jnn SBi; Zerb Ixts; Barb Sup; Lf Murtuts; Etcham; StPierre; Zub).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

jendeketa (+ jende-keta, yendeketa) 8 aldiz jaso da: G-EgAs 2 ('Gomiga' eta Argia, 1931), IE-EgAs 5 (Dufau, D.; Lf; 'Iratzeder'; Euskalduna; Herria), EB 1 (Irigarai, J. A.).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

jendaketa: AB50 1; jendeketa: DFrec 2; AB38 1; AB50 2; LurE; HiztEn.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. h. jendetza.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ipar. Ik. jendetza.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-keta/-tza.

Euskaltzaindiaren Arauak

jendeki* e. jendaki.

Eratorri-konposatu baztertuaren ordaina

Ik. jendaki.

Euskaltzaindiaren Arauak

'jendartea atsegin zaiona'.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

jende(tu), jendetzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

jendetasuna hartu edo eman.

Euskaltzaindiaren Arauak

jendeztatu, jendezta, jendeztatzen. du ad.: 72 leinuek jendeztatu zuten mundua.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

jendeztatu, jendezta, jendeztatzen.