OEHko datuak [laburduren azalpena]

1 hego-haizea : "Documentado desde Leiçarraga; se emplea tanto al Norte como al Sur." #mdash# 39 ager.; 2 haize-hego(a) : 12 ager.: H; Iz Ulz; JE Bur; Barb Sup; Ox; Zub; A EY; Iratz; Gazt MusIx; 3 hego / hegoa : "De acuerdo con los testimonios de la tradición literaria, hegoa es la forma más frecuente; hego aparece en Mendiburu, Hiribarren, Lauaxeta, Orixe y Mattin, alternando en ocasiones con hegoa. Las formas egoe, egoi se dan generalmente en autores vizcaínos".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

1 hego 'hego-haize' 9 ager. (G: 3; IE: 3; EB 3); 2 haize hegoa : IE 4; 3 hego 30 ager. (EB-EgAs: 25; IE: 3; G: 2); hegoa 5 ager. (EB-EgAs: 5).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: (h)ego 236 ager.; AB38: (h)ego 18 ager.; AB50: (h)ego 43 ager.; HiztEn: hego: 1 Hegaztiek, saguzarrek, entsektuek eta beste zenbait animaliak hegan egiteko duten organoa;2 Ekialdera begira dagoen behatzailearen eskuinean dagoen puntu kardinala; LurE: hego: 1 Hegaztiek, saguzarrek eta intsektuek hegan egiteko dituzten organoetako bakoitza; 2 Hegoaldetik datorren haize beroa.

Jatorrizko forma

(h)ego, ik. hegal [hegal hobestekoa da].

Jatorrizko forma

hego /haizea/.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 (hegaztien organoa). 2 (haize-mota) / AS: haize hego, hego-ekialde, hego(-)haize, hego-mendebalde.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: hego-sartalde, hego-sortalde .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

hego-haize

Forma baten adiera(k)

1 hegaztien organoa; 2 haize-mota

Formen arteko bereizketa semantikoak

cf. hegal ('1 ertza; 2 Ipar. hegoa; 3 hegatsa') eta hegats / hegatz

OEHko datuak [laburduren azalpena]

1 hego-haizea : "Documentado desde Leiçarraga; se emplea tanto al Norte como al Sur." #mdash# 39 ager.; 2 haize-hego(a) : 12 ager.: H; Iz Ulz; JE Bur; Barb Sup; Ox; Zub; A EY; Iratz; Gazt MusIx; 3 hego / hegoa : "De acuerdo con los testimonios de la tradición literaria, hegoa es la forma más frecuente; hego aparece en Mendiburu, Hiribarren, Lauaxeta, Orixe y Mattin, alternando en ocasiones con hegoa. Las formas egoe, egoi se dan generalmente en autores vizcaínos".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

1 hego 'hego-haize' 9 ager. (G: 3; IE: 3; EB 3); 2 haize hegoa : IE 4; 3 hego 30 ager. (EB-EgAs: 25; IE: 3; G: 2); hegoa 5 ager. (EB-EgAs: 5).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: (h)ego 236 ager.; AB38: (h)ego 18 ager.; AB50: (h)ego 43 ager.; HiztEn: hego: 1 Hegaztiek, saguzarrek, entsektuek eta beste zenbait animaliak hegan egiteko duten organoa;2 Ekialdera begira dagoen behatzailearen eskuinean dagoen puntu kardinala; LurE: hego: 1 Hegaztiek, saguzarrek eta intsektuek hegan egiteko dituzten organoetako bakoitza; 2 Hegoaldetik datorren haize beroa.

Jatorrizko forma

(h)ego, ik. hegal [hegal hobestekoa da].

Jatorrizko forma

hego /haizea/.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 (hegaztien organoa). 2 (haize-mota) / AS: haize hego, hego-ekialde, hego(-)haize, hego-mendebalde.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: hego-sartalde, hego-sortalde .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

hego-haize

Forma baten adiera(k)

1 hegaztien organoa; 2 haize-mota

Formen arteko bereizketa semantikoak

cf. hegal ('1 ertza; 2 Ipar. hegoa; 3 hegatsa') eta hegats / hegatz

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

loturik idatziak: hegomendebalde MEIG; iparsortalde Mde Pr; OEH argitaratuan, gainera, ifarsortalde Aran EE; marrarekin idatziak: (h)ego-sartalde JMB ELG; Mde Pr 2; ego-sorkalde Ibiñ Virgil; ipar-sartalde Mde Pr; ipar-sortalde MIH; OEH argitaratuan, gainera, ego-sortalde, ipar-sortalde EEs 1917; bereiz idatzitakorik ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

loturik idatziak 48, marratxoz 62, bereiz 1: hegoekialde 8 (Elhuyar; J.A. Fernandez; Gorbea 2; E. Garmendia; M.A. Unanua; I. Aldabe; Islam-a); hegomendebal 2 (E. Garmendia); hegomendebalde 13 (Oihenart Taldea; I. Zaldua; EHHistoriaz; Egin 1986; I. Azkune, J. Artaraz; Eguzki Erregearekin; J.A. Berriotxoa; S. Ott 2; BidaiaZient; J. Ziganda; BAO 1992); hegosortalde 1 (Deia 1983); hego-ekialde 14 (SM; Casve Amikuze; X. Mendiguren B.; J. Kalzada; G. Nazabal; J. Butron; Meteorologia 3; P. Ezkiaga; GAO 1990; S. Ott; LurE/3; M. Garikano); hego-mendebal 2 (SM; M.M. Ruiz); hego-mendebal alde , hego-mendebalde 12 (Herr 1969; M. Goihenetxe; X. Mendiguren B.; Meteorologia 2; I. Aizpuru 2; GAO 1990; X. Kintana; E. de Miguel; M. Garikano; Lantziri); ego-sartalde 1 (J. Gaztañaga); ego-sortalde 2 (J.M. Bastarrika; L. Egia); hego mendebal 1 (E. Garmendia); ifar eta iphar aldaerak barne direla, iparrekialde 9 (Kondairan zehar; Gipuzkoako geografia; Gorbea 2; J. Intxausti; I. Aldabe; K. Santisteban; J.A. Berriotxoa; Txiliku); iparmendebal 1 (I. Aldabe); iparmendebalde 14 (SM EiSet; J.A. Agirre 3; Geografia orokorra; J. Intxausti; I. Zaldua 2; I. Aldabe; Munduan zehar 4; NPAO 1994); ipar-ekialde 10 (X. Mendiguren B. Oihenart Taldea 2; UZEI; Meteorologia 3; A. Murua; Oñati; J.M. Elexpuru); ipar-mendebal 2 (LurE/3); ipar-mendebalde 12 (Hemen 1987; X. mendiguren B.; Meteorologia 3; X. Gereño; Txill; S. Ott; Oñati 4); ipar-sarkalde 2 (Lab; Y. Lekuona); ipar-sartalde 1 (J. Gaztañaga); ipar-sortalde 4 (Mde; Jaunaren Deia 1969; L. Egia; Munduan zehar).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

loturik idatziak: DFrec Ø, AB38 8, AB50 Ø, HiztEn 8, LurE Ø, Euskalterm 1; marratxoz idatziak: DFrec 8, AB38 20 ager., AB50 3, HiztEn Ø, LurE 4, Euskalterm 9 forma: hegoekialde : AB38 1; HiztEn; hegomendebal : Euskalterm 1; hegomendebalde : AB38 5; HiztEn; hegosartalde : HiztEn; hegosortalde : HiztEn; iparmendebalde : HiztEn; iparrekialde : AB38 2; HiztEn; iparsartalde : HiztEn (ik. iparmendebalde); iparsortalde : HiztEn (ik. iparrekialde); hego-ekialde : DFrec 1; AB38 6; Euskalterm 4; hego-mendebal : AB38 1; hego-mendebalde : DFrec 1; AB38 2; Euskalterm 2; hego-mendebale : AB38 1; hego-sartalde : DFrec 1; LurE; hego-sortalde : DFrec 1; LurE; ipar-ekialde : DFrec 1; AB38 3; AB50 1; Euskalterm 5; ipar-mendebal : DFrec 1; Euskalterm 1; ipar-mendebalde : AB38 4; AB50 2; Euskalterm 4; ipar-mendebale : AB38 3; ipar-sartalde : LurE; ipar-sortalde : DFrec 2; LurE; ipar mendebal : AB38 1. Hirukoak ap. Euskalterm jaso dira: eki-hego-ekialde, eki-ipar-ekialde, hego-hego-ekialde, hego-hego-mendebalde, ipar-ipar-ekialde, ipar-ipar-mendebalde, mendebal-hego-mendebalde, mendebal-ipar-mendebalde.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hegoekialde : ElhHizt; Casve EF; hegomendebalde : ElhHizt; hegosartalde : ElhHizt; hegosortalde : ElhHizt; iparmendebalde : ElhHizt; iparrekialde : ElhHizt; Casve EF; PMuj DVC (iparr-iparrekalde); iparsartalde : ElhHizt; iparsortalde : ElhHizt; DRA (iparsortaldeko); hego-ekialde : HiruMila; Lur EG/CE eta EF/FE; PMuj DVC (egoeki-alde); hego-mendebal : Lur EG/CE eta EF/FE; hego-mendebalde : HiruMila; PMuj DVC (ego-mendebalde); hego-sartalde : EuskHizt; HiruMila; EskolaHE; Lur EG/CE eta EF/FE; PMuj DVC (ego-sartalde, ego-ego-sartalde); hego-sortalde : EuskHizt; HiruMila; EskolaHE; Lur EG/CE eta EF/FE; PMuj DVC (ego-sortalde, ego-ego-sortalde); ipar-ekialde : HiruMila; Lur EG/CE eta EF/FE; PMuj DVC (iparr-ekalde, iparr-ekalderatu); ipar-mendebal : Lur EF/FE eta EG/CE; ipar-mendebalde : HiruMila; ipar-sartalde : HiruMila; EskolaHE; Lur EG/CE eta EF/FE; PMuj DVC (eta ipar-sartalderatu); ipar-sortalde : HiruMila; EskolaHE; Lur EG/CE eta EF/FE; PMuj DVC (eta ipar-sortalderatu) // Ez ditugu aurkitu ap. HaizeG BF; Lh DBF.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: hegosartalde / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-sartalde.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hego sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: hegosortalde / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-sortalde.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hego sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

izond. 1 eta izlag. 5: J.A. Arrieta (“literatura hegoafrikarra”)J. Zulaika (“Galdetu bestela Moloise hego afrikar poeta urkatuari”), J.M. Sarasola (“Hego Afrikar Errepublika”), J.A. Arrieta (“hegoafrikar emakume prosagile bati”, “Gordimer hegoafrikar anderea dugu”), J. Arruti (“Hegoafrikar Batasuna”).

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, adierak bereiziz: fisikoa eta irudizkoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

hegoialdetar IE 1: Mde Pr ("Funtsik eta gizontasunik gabeko, hots, Giputz, Bizkaitar eta Nafarrak baino milatan hegoialdetarrago, izenak dakarran errangurarekin"); hegoar EB 1: MEIG I ("Betiko Ipartar eta Hegoarren artean") // Ik. OEH argitaratuan, gainera, hegotar Prop 1911 ap. DRA: "[Iphar-Amerikan] hegotar, demokrata eta katoliko den gizon bat".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

hegoaldetar EB 1: UZEI ("Ekonomi interes berak gidatzen zituen hegoaldetarrak Afrikara"); hegoaldetartu EB 1: J.M. Iturralde ("Alde batetik, euskera bera 'hegoaldetartu' behar izan dute ulergarri izan dadin"); (h)egotar 3: G 1 (B. Latiegi: "Zoaz egoaldera eta sartu zaitez an egotarren gudaroztean"), IE 1 (Euskera 1978: "Bertze zenbaitek uste dute gauza berria datekela eta euskaldun hegotarrentzat arras arrotza eta ahozkatzen ez dutena"), EB 1 (Elhuyar 1983: "animalia hegotarragoek tenperaturarekiko jasankortasun-tarte zabalagoa erakusten dute").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hegoaldetar : HiztEn (adj. eta iz. hegoaldekoa, hegoaldeko herritarra; hegoaldeari dagokiona); hegoatar : DFrec 2 ("Nahi du hegoatarrek ...-ko estatuko nazionalitateekin elkartzea", "hegoatarrek ifartarrekin elkartzerik"); hegotar : AB38 1 (meridional), AB50 1 (del sur), HiztEn (adj. eta iz. 1 Hegoaldekoa; hegoaldeari dagokiona; 2 ik. konfederatu), LurE (iz. eta izlag. Estatu Batuetan, hemeretzigarren mendean, hegoaldeko estatuen askatasunaren aldekoa zena // Hegoaldetarra) // Ez dugu aurkitu ap. Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hegoaldetar : EuskHizt (izlag. eta iz.; *1981; hegoialdetar 1956; hegoaldekoa, hegoaldeari dagokiona; hegoaldeko biztanlea), HiruMila (izlag. eta iz. sudeño, ña), ElhHizt (adj./iz. meridional), PMuj DVC (egoaldetar: orietal, levantino); hegotar : EuskHizt (iz. eta izlag.; 1911; hegoar 1955; Estatu Batuetan, hemeretzigarren mendean, hegoaldeko estatuen askatasunaren aldekoa zena // hegoaldetarra), HiruMila (iz. izlag. eta izond. 1 meridional; sureño, ña; 2 sudista), ElhHizt (1 adj./iz. sureño, a; meridional; 2 adj./iz. sudista, confederado, -a - referido a los Estados Unidos de Norteamérica), EskolaHE (iz. eta izlag. Estatu Batuetan, XIX. mendean, hegoaldeko estatuen askatasunaren aldekoa zena // hegoaldetarra), DRA (sudista), PMuj DVC (egotar: meridional, sureño); hegotiar : Casve EF (sudiste) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Lantaldeak proposatua du bigarren itzulikoetan.

Atzizkien araberako erabakiak

-tar osaerakoak.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

izond. 2 eta izlag. 2: J. Gabilondo (“ipuin hegoamerikarra”), Bitez (“kritika hegoamerikarrak”); Geografia orokorra (“hegoamerikar errepublikak”), M. Oñatibia (“ego-amerikar emakume aberats batek”). // M. Ariztia (“Ego-Amerike'tarrek bildur aundia diote”).

Grafiari oharra zor zaio

Grafia hori dagokio, lantaldearen ustez.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-o/-a-.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EH2016: “won hegokorear iz. Hego Koreako diru unitatea.”.

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onartzekoa da, won hegokorear arautua dagoenez, baina Exonomastikak du azken hitza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

hegotar 3 (izond. 2): B. Latiegi (“Zoaz egoaldera eta sartu zaitez an egotarren gudaroztean”), Euskera 1978 ("euskaldun hegotarrentzat”), Elhuyar 1983 (“animalia hegotarragoek”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Proposatua du lantaldeak bigarren itzulikoetan, eta azaldua («iz. eta izond. 1 'Estatu Batuetan, hemeretzigarren mendean, hegoaldeko estatuen askatasunaren aldekoa zena'. 2 'hegoaldetarra'»); orain, berriz, hegotar / hegotiar bereizketa egin litekeela aipatu da, ondoko erdaretakoa kontuan izanik (cf. es sudista / sureño /; fr sudiste / du sud, méridional), eta horrek banaketa hirukoitza emango luke: hegoaldetar (Euskal Herrikoa: 'Euskal Herriko hegoaldekoa') / hegotar (orokorra: 'hegokoa') / hegotiar (ideologikoa: 'Estatu Batuetan...')

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Kategoria

iz. eta izond.

Forma baten adiera(k)

1 Estatu Batuetan, hemeretzigarren mendean, hegoaldeko estatuen askatasunaren aldekoa zena. 2 hegoaldetarra.