Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

boro: LurE-Harluxet.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenen hiztegian: B.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

boro: Zehazki, ElhHizt, HiruMila, HiztHand.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Elementu kimikoak.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Kim.

Euskaltzaindiaren Arauak

borobil Gip. eta Naf. h. biribil.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Gip. Ik. biribil

OEHko datuak [laburduren azalpena]

borobildu 1. (V-gip ap. Elexp Berg ), borobiltu, burubildu (Ht VocGr 419, Darric ap. DRA) Tomar o dar forma redonda. Belar (peresil) auen osto [...] borobiltuaz, bi sudur-zuloetan sartu. EgutTo 25-8-1918 (ap. DRA). Maiteki sartzen ditu [txoriak] gorontzean, borobiltzen zaiolarik. Or Mi 22. Baina haren begiak borobildu ziren harridura gatik. Mde Pr 157. Ukabilak borobildurik. Ib. 164. Arras borobildu zitzaizkion begiak Benturari. Anab Poli 86. Odei zuri-illun opilduak, borobilduak. Erkiag Arran 161. Bere seme-aziak gerria borobilduta, an zegoan gaxoa atadian. Ugalde Iltz 48. Dabillen elur-pelotaren gisara, nere etxerako gogoa borobiltzen zijoakidan. Anab Aprika 97. Arrizko orma borobilduan. AZink 179. Harri korkoila [...] pilota bezala borobilduak. Larre ArtzainE 14. Bere patrika borobiltzeari bakarrik begiratzen diotelarik. EAEg 18-12-1936, 578. Gizarte-Bazkunaren kutxa borobiltzeko. "A nutrir". Ib. 29-4-1937, 1585. "(BN-baig), apelmazarse" Satr VocP. 2. Perfeccionar, pulir, dar el acabado; hacer de una forma acabada, perfecta. Bertso batzuek nekez ditut borobildu, / Buruko matasa gaur egin det arildu. AB AmaE 405. Pertsuaren neurtitza borobiltzeko. Zub 19. Poema borobildutakoan. Aitzol in Ldi UO 7. Itz laburño bat esanarekin / borobiltzen dio lana. "Le redondea su trabajo" . Or Eus 78. A. Gandiagak lagundu dit phonetika laburpen horiek borobiltzen. AIr EuskIp 5s. Beren Morala, kristau Moralaren antzera borobildu bazuten. Vill Jaink 84. Baiñan itzulpen ontaz ere, nekez ezer esan nezake igaro den urte samaldak ezpaiti irizpiderik borobiltzen uzten. Ibiñ Virgil 23. Jabeen bi ordezkarik eta itxas-langilleen beste biek borobilduko dute Batzordea.28-10-1936, 156. 3. (BN-baig). (Part. en función de adj.). "Indigesto" Satr VocP.

borobildu : Aizu 7 (“Egitasmo honen mamietako bat zen kantuen prozesua erakustea, hortaz, amaitzeko, kantuekin lotutako zerbait egin beharko dugu, prozesua erabat borobiltzeko”), Argia 128 (“Badauka Biennalek hala ere, Pekineko kea ren aldean, halako joera bat ertzak borobiltzeko”), Berria 339, Deia 16, DiarioVasco 146, EiTB 136, Elkar 82, Erlea 8, Consumer 7, Espainiako Gobernua, Euskaltzaindia, Goiena 55, HABE, Jakin 17, Karmel 4, Laneki, Nafarroako Parlamentua, UEU, Uztarria 36, Zuzenbidearen Euskal Akademia.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

borobildu : Berria 22, Herria 7, Hasier Etxeberria 4, Eider Rodriguez 3, Joxean Agirre 3, Aingeru Epaltza 7, Anton Garikano 4, Elena Touyarou 2, Txillardegi 2, Josetxo Azkona 2, Patxi Iturritegi 3, Joxe Azurmendi 2, Ramuntxo Etxeberria, Bernardo Atxaga, Iñaki Zabaleta, Itziar Otegi, Itxaro Borda 4, Irene Aldasoro, Aitor Arana, Harkaitz Cano, Xabier Mendiguren Elizegi…

borobil adj. Gip. eta Naf. Biribila. Aurpegi borobila zuen, polita.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

borobil onartu zenez, hau ere jasotzekoa izan liteke ‘biribildu’ definitzailearekin eta dagozkion markekin.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Gip. Ik. biribildu

Forma baten adiera(k)

biribildu.

Erabileremu dialektala

Gip. eta Naf.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: borondate(a) hartu , borondate(a) izan , borondatez .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BORONDATEAN. a) (Con -tzeko). (Estar, etc.) con la intención, con el deseo (de hacer algo). Baiña bertzela, Iainkoak begira zaitzala, bekhatutan eta bekhatu egiteko gogoan eta borondatean zaudela, zeure azken eritasunak edireitetik. Ax 208 (V 140). Kristo heldu da [...] zu leheneko estatu onera bihurzeko borondatean. Hm 207. Iauna, neure inikitatia neure bihotzian ikhusten dudano, eta borondatian nizano hartan obstinaturik egoiteko, enuzu enzunen. Tt Arima 25. Nork ere [...] bizi baita bekhatu egiteko borondatian. Ib. 25. Apustutxo bat jokatu zaitu / Donostiyako partian, / jendia ere ikusitzeko / zeguen borondatian. EusJok 145. b) (Precedido de gen.). A merced (de), en manos (de). Huna bada non den gizona; / Emazue gurutzean. / Jesus utzten du Pilatusek / Jendeen borondatean. Gç 86. Bakoitzaren borondatean dago konfesatzea. . OA 140. Atera ezazu kontua, zenbat denbora onetan bizi zeran griña edo pasio gaistoren batean biotza ipiñirik, edo zere borondate ta iritzian. AA III 612. Geure bijotzian, geure naijan, edo borondatian dago bada gure on izate, ta deunga izate guztia. fB Ic II 229. Jangoikuak leleengotik itxi zituban gizonaren borondatian, ona, ta txaarra, nai eban bidiari jarraitu egijon. JJMg BasEsc 151. Sentidu zendubanik aurrera zure borondatian dago nai izatia edo ez izatia, edo bardin dana, konsentietia edo ez konsentietia. Astar II 134. Según la voluntad (de). Exenplu har ezazue, / hekiñ zorthe tristean: / Iauna obedizazue, / bere borondatean. Arg DevB 20. Negarrezko balle triste onetan / garbiyak izan gaitian, / bizitza onak pasa ditzagun / jaunaren borondatian. Ud 148. c) De buena gana. Sei milla oiek eman dituzu / ez oso borondatian, / nik ez dizkizut zuri barkatzen / danak pagatu artian. PE 152. Baizik egiak esan nai ditut, / al badet, borondatian. MendaroTx 102.

borondatean 50: Aizu 3, ElCorreo, Deia, Berria 25, EiTB 5, Euskaltzaindia, Jakin 4, Karmel, Argia 6, DiarioVasco 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

borondatean 32: Berria 16, Herria 2, Joan Mari Lekuona 7, Esteban Antxustegi 2, Patxi Zubizarreta, Koldo Zuazo, Joan Mari Irigoien, Xabier Kintana, Asisko Frantzizko.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia; azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa borondate sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BORONDATERA. a) (Tras gen.). A voluntad, al gusto (de). Munduan gerthatzen den gauza guzia bere borondatera dispausatuz. Lç Ins G 2r. Bere anzu, bere borondatera eta libertatera. Mat 108s. Ioan nahi izan duela / Bere borondatera. Arg DevB 36. Ez eban izentadu Jesu Kristok nosik nora konfesadu biar zan, au itxi eban bere elexiaren ardura eta borondatera. Astar II 218. Erdu mezara, ortxe daukazuz zeure aukerara eta borondatera Jesu Kristoren merezimentu gustijak. Ib. 215. Edo hitzez edo gogoz, bakhotxaren borondatera. JesBih 474. b) "A discreción, borondatera" Lar.

borondatera 3: Berria (“gizonek sexu-objektu gisa beren borondatera erabil ditzaketenak”), Euskaltzaindia (“testuingururik gabeko borondatera”), Jakin (“herritarren borondatera”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

borondatera 10: Berria 4 (“Baina aldatzea eska daiteke, euskal herritarren borondatera egokitzeko”), Joan Mari Lekuona 3 (“Bestalde, hori ez litzateke txarra izango nik onartuko banu Jainkoaren borondatez etorriko balitz bezala eta ni neu Jainkoaren borondatera makurtuko banintz”), Jon Muñoz (“Gogoeta zentzudun horiek gidatuko dute nire jokabidea okasio garrantzitsu honetan; eta egon zaitezke ziur ezen ez dudala neure burua estekatzen utziko, lotura berri horiek neure gogara eta borondatera beti hausten ahalko ez ditudan heineraino”), Koldo Biguri (“Jaungoikoaren borondatera makurtu behar!”), Karlos Linazasoro (“txaroten duenari, oro datorkio ordutsu, eta bere borondatera”), Juan Garzia (“Gure lanbidea gudu etengabe horretan iharduki eta garaile irtetea da: askoz menderagaitzagoa da, zure borondatera makurgaitzagoa, berniz birika-mamitu bat lehoi bat asaldu biziko oldarrean baino; arrisku gutxiagokoa ere bada, horratik”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia; azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa borondate sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

borondate sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

kopeta, bekokia.