32 emaitza bizkar bilaketarentzat - [1 - 32] bistaratzen.

bizkar
1 iz. Giza gorputzaren atzeko aldea, besaburuetatik gerrirakoa; (pluralean nahiz singularrean) bereziki, goiko aldea. Ik. sorbalda. Bizkarra izerdiz bustia. Bizkarrean konkorra zuen. Ardi larruz bizkarrak estalirik.
2 iz. Animalia baten gainaldea, lepotik isatsera. Arropa horiek zuk baino lehen erabili zituen bere bizkarrean ardiak. Astoaren bizkar gainean jarrita. Herensuge haren bizkarreko ezkatak. Bizkar hegala.
3 iz. Mendi baten gainaldea, bereziki zabala dena. Elorretako bizkarrean bazkaldu genuen.
4 iz. Teilatuaren goiko ertza. Ik. gailur 3. Etxe bizkarra.
5 iz. Liburuetan, orriak josten edo itsasten diren aldea, orriak ebakirik dauden aldearen kontrakoa. Apaletara hurbildu eta liburu-bizkarretako izenburuak irakurtzeari ekin zion.
6 iz. Jarlekuetan, bizkarraldea. Feltrozko kapela eta gainekoa aulkiaren bizkarrean utzi zituen. Gorputz erdi altxatzen du eta sofaren bizkar gainetik hitz egiten dio.

Aztergaia: bizkar

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z1:BatHizt 1992-08-27 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:02

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS: -en bizkar, bizkarra berotu, bizkar(ra) eman, bizkarretik: langilearen bizkarretik mantentzen dira alferrak, bizkarrez: bizkarrez itzulirik, badoa ingelesa, bizkar(-)zorro.

Zerrenda osagarriak

Katal: Bizkarra: Lomo.

Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra

a) adierak emanez. iz. 1 (giza gorputzaren zatia). 2 (animaliaren gainaldea). 3 (mendiaren gainaldea) #mdash# eta, adiera berri onartzekoetan beste bat bederen: (liburuaren zatia), eta b) AS gisa gehituz: bizkar-besta , bizkar-muin , bizkarra hautsi .

Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

-ren bizkar, bizkarka, bizkar(ra) eman, bizkarretik ("langilearen bizkarretik mantentzen dira alferrak"), bizkarrez ("bizkarrez itzulirik, badoa ingelesa")

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [I108]: "Adierak zehaztu (Biol.); (Geogr.: mendi-bizkarra)/-(r)en bizkar..." (1993-02)

 - [A104]: "Aipatzekoak: "bizkarra berotu", "bizkarralde"" (1994-08-02)

Euskaltzainen oharrak

 - [I202]: ' bizkar-besta Ipar. Naf. ere gehitu behar zaio: etxe berriari teilatua ematen zaionean egiten den besta'.

 - [E116]: 'Hori asko erabiltzen da'.

 - Erabakia: Erabakia (2005-06-24): 'OK adibidearekin: etxe berriari teilatua eman genionean bizkar-besta egin genuen'.

bizkar besta, bizkar-besta
iz. Ipar. eta naf. Eraikitzen ari diren etxe bateko bizkarra jartzen denean ospatzen den festa. Ik. monjor. Etxe berriari teilatua eman genionean bizkar-besta egin genuen.
bizkar muin, bizkar-muin
iz. Bizkarrezur muina. Ik. orno muin. Eritasun horrek burmuina eta bizkar muina suntsitzen ditu.
bizkar teila, bizkar-teila
iz. Teilatuaren gailurreko teila handia. Ik. gailur teila.

Aztergaia: bizkar-teila

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHL 2021-04-20 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

BIZKAR-TEILA (B; bizker-tella B). "(B), una clase de tejas, las mayores" A. "Bizker-tella, teja encimera" Izeta BHizt2.

LB: 0; EPG: 0; ETC: 6 “bizkar-teila” (Arkitektura-hiztegi irudiduna), Bost bizkar-teilek (sabaia osatzen duten harriak) estaltzen dute monumentua. Tumulu batek babesturik dago (Wikipedia)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bizkar-teila Eraik. cobija; Labayru: 0; Adorez: 0.

Bestelakoak

bizkar 5 iz. Teilatuaren goiko ertza. Ik. gailur 3. Etxe bizkarra. Bizkar teila: gailur teila. teila iz. Eraikinak estaltzeko erabiltzen diren buztin errezko piezetako bakoitza. Teila erre berriak. Teila asko eraman zituen haizeak. Txabola gainari teilak ezartzea. Etxe zabal teila-gorria. Teila labeak. Hazka egiteko, teila-puska bat harturik, zabor artera joan zen Job. Gailur teilak edo bizkar teilak: teilatuaren gailurreko teila handiak. || Arbelezko teila.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da bizkar eta teila sarreretatik.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizkar eta teila sarreretan.

bizkar zorro, bizkar-zorro
iz. Bizkarrean eramateko zorro edo zaku uhalduna. Bizkar zorroa sorbaldan, txanoa, mendiko botak eta prakamotzak soinean.

Aztergaia: bizkar zorro

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

bizkar zur, bizkar-zur
iz. Teilatuaren bizkarreko haga. Ik. petral2 1.

Aztergaia: bizkar-zur

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm 1998-06-10 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Tradizioak baztertu duen forma

Er. gabea.

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-zur.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [K204]: "teilatugaineko zura [Lhande-renetik hartu ditut...]" (1995-03-03)

Euskaltzainen oharrak

 - [E115]: 'Erabilia da Zub. teilatu gorenean, luzean dagoen gapirioa'.

 - [E116]: 'erabilia bada sartu egin behar da. OEHk ere biltzen du, nahiz hiztegietako lekukotasunak bakarrik dituen. Hala bada, Zub markarekin sartuko nuke'.

 - Erabakia: Erabakia (2005-06-24): 'sartu AS bezala zur hitzaren azpian: bizkar-zur'.

bizkar(ra) eman
1 ad.-lok. Zerbaiti edo norbaiti bizkarraldea erakutsiz jarri. Atea itxi eta ateari bizkarra emanaz gelditzen da.
2 ad.-lok. Norbaiten edo zerbaiten aurrean, hura ez balego bezala jokatu; norbaiti laguntza ukatu. Baina horixe da errealitatea, ezin diogu bizkarra eman. Europako gobernuek, baina, mugak itxiz eta bizkarra emanez erantzun diote errefuxiatuen etorrerari.
bizkargune
iz. Mendixka zabala; muinoa. Bidezidorrik gabe ere iritsiko gara bizkargunera.

Aztergaia: bizkargune

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z2:IkHizt 1993-01-27 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-06-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan bizkargune (Ker 1 Sm 22,6: "Saulek Gibean, bizkargune baten, ametz-azpian jesarrita egoala" #mdash# BiblE: muino).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizkarrune G 2 (J. Agirre: "Aldatzeko bi metrotik bi metrora erretenak atera ditezke, eta bi metroko bizkarrune ortan 8 errenkada aldatu, errenkadatik errenkadara 20 zm.ko tartea utzi", "Orregatik emengo soro askotan lurrari erretenak atera eta bizkarrunetan aldatu bear litzake").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bizkargune : AB38 1, HiztEn; bizkarrune : HiztEn (Ik. bizkargune), LurE. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bizkargune : EuskHizt (muinoa, mendixka zabala), HiruMila (loma, colina), ElhHizt (montículo, colina, parte elevada del terreno), Casve EF (bizkargüne: colline), Lh DBF (colline), DRA (colina, altura), PMuj DVC (1 altura, loma, cerro, colina, otero; 2 bombeo, comba (parte convexa), cambio de rasante); bizkarrune : EuskHizt (Ik. bizkargune), HiruMila (1 colina, altura; 2 combado, hecho en forma convexa), EskolaHE (mendixka zabala), Casve EF (bizkarrüne: 1 colline, hauteur; 2 bombé, convexe), Lh DBF (bizkarrüne: 1 colline, hauteur; 2 bombé, de forme convexe), DRA (1 colina, altura; 2 combado, hecho en forma convexa), PMuj DVC (bizkarr-une: 1 convexidad, parte convexa, comba, bombeo, curvatura; 2 colina, montículo, cerro, altura, loma, cima). Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF.

Lantaldearen irizpideak
Lexia konplexua (erabileremu mugatukoa)
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gune.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [K204]: [Lhande-renetik hartu ditut...] (1995-03-03)

bizkarka
1 adb. Bizkar gainean. Bizkarka garraiatu.
2 adb. Bizkarrez.

Aztergaia: bizkarka

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
bizkarkada
iz. Bizkarrean eraman daitekeen zama kantitatea. Bizkarkada bat egur.

Aztergaia: bizkarkada

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: EArau
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-06-10 Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Lantaldearen irizpideak
Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-kada (automatiko-erregularra; erabili gabea, ordea).

Formari buruzko oharrak

Euskaltzainen oharrak

 - Erabakia: (EH2016): sartzea erabaki da bizkartararen definitzaile gisa erabiltzen denez.

bizkarkari
iz. g. er. Salgaiak etxez etxe saltzen dituen saltzailea.

Aztergaia: bizkarkari

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:IrEm
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kari.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [K204]: [Lhande-renetik hartu ditut...] (1995-03-03)

bizkarki
iz. Bizkar aldeko okela. Haragietan bizkarkia sarritan hoberena da.

Aztergaia: bizkarki

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

iz. 'bizkar aldeko okela'.

Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)

bizkar aldeko okela

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [K204]: "bizkarreko haragi [Lhande-renetik hartu ditut...]" (1995-03-03)

bizkarkin
adj. Ipar. Pertsonez mintzatuz, bizkarroia. Bere lagunei ez nahiz bizkarkin izan, joan zen Ignazio Jaun Done Jakueko erietxera. Gorteko jaun-andereak bizkarkin maltzur eta gaiztotzat edukiak.

Aztergaia: bizkarkin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'bizkarroia'.

Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala

Ipar. bizkarroi

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [K204]: "parasite [Lhande-renetik hartu ditut...]" (1995-03-03)

bizkarra altxatu
1 du ad.-lok. Norbaitek zerbaitez ezer ez dakiela edo ez duela jakin nahi adierazi, sorbaldak jasoz. Bizkarra altxatu eta txistu egingo zuen, ezeren azalpenik gabe.
2 du ad.-lok. Norbaitek zerbaitez ezer ez dakiela edo ez duela jakin nahi adierazteko erabiltzen den esapidea. Hala ere, lehen ministroaren kasuan, italiar gehienek bizkarra altxatu zuten.

Aztergaia: bizkarra altxatu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHL 2021-04-20 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 2 “Eta ze gogorra den, osaba, zure adin bera daukan gazte batek bizkarra altxatu eta esatea: "Denbora kontua da, Josu. Gaur edo bihar... ez dakit noiz etorriko diren, baina badakit kartzelan bukatuko dudala"” (Elkar), “bizkarra altxa, "ez zakiat" esanez bezala” (EiTB); EPG: “Min zorrotza sentitu nuen eta lehertu egin nintzen ia, koltxoian gora irristatu nahi izan nuen, baina hura nire barrenean sartu zen azkeneraino, besterik ez, eta hala egon zen geldirik, nire gorputzari tinko eutsiz, musua bukatu zuen arte, eta orduan bizkarra altxatu eta larrua jotzen hasi zen, aurpegira begiratzen zidala.” (Karlos Zabala), “Ustekabeak eraginda bizkarra altxatu du eta arantzak bizkarra ziztatu dio” (Pello Lizarralde)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bizkarra jaso/altxatu encogerse de hombros bizkarra jaso du, zer esan ez zekielako: se ha encogido de hombros porque no sabía que decir; Labayru: 0; Adorez: 0.

Bestelakoak

bizkar 2 iz. (Esapideetan). Egilearen bizkarrera erruak egotzi. Harria bizkarrean berdindu (harri-jasotzaileak). Bizkarra jaso, altxatu: norbaitek zerbaitez ezer ez dakiela edo jakin nahi ez duela adierazi.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizkar eta altxatu sarreretan.

bizkarra berotu
ad.-lok. Jipoitu. Baserritarrari behi bat kendu eta bizkarra berotu.

Aztergaia: bizkarra berotu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau58

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS

bizkarra hautsi
ad.-lok. g. er. Bizkarra berotu.

Aztergaia: bizkarra hautsi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-06-10 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika

hautsi: -a.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bizkar sarrerari dagokion azpisarrera.

Maiztasuna

g.er.

bizkarra jaso
1 du ad.-lok. Norbaitek zerbaitez ezer ez dakiela edo ez duela jakin nahi adierazi, sorbaldak jasoz. Manexek bizkarra jaso eta ez du ezer esango.
2 du ad.-lok. Norbaitek zerbaitez ezer ez dakiela edo ez duela jakin nahi adierazteko erabiltzen den esapidea. Nire azken galderak bizkarra jasotzea baino ez zuen eragin.

Aztergaia: bizkarra jaso

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHL 2021-04-20 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

BIZKARRA JASO (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Encogerse de hombros. "Se dice de los que se desentienden de cualquier negocio. Bizkarra jaso eta juan zan betiko ez dakigu nora" Etxba Eib. * Patxi jiratu zan beste aldera bizkarra jasoaz, eta sartu zan etxean kantatuaz. Apaol 84. Orrela bada [...], kendu dit gure Jaunak eriotza bengatu-bearreko lana, baldin-ta beste norbaitek il balu alegia; baiña il duanak illa izanik, ixildu besterik ez dago bizkarra jasoaz. Berron Kijote 211.

LB: 5: “MANEXek bizkarra jaso eta ez du ezer esango” (EiTB), “Bizkarra jaso eta zer duzu, zer ari zara adierazten zuten keinuak egin zituen” (Ana Jaka); EPG: “Gure amak horixe egin ohi du beti, norbait kezkaturik dagoenean - Ronek ahopean, bizkarra jasoz “ (Iñaki Mendiguren), “Anne alaiak barre egiten du, lotsagabe erantzuten du, bizkarra jasotzen du, ezer axolako ez balitzaio bezala egiten du, baina ez da egia: Anne isilaren erreakzioa guztiz kontrakoa da. “ (Josu Zabaleta)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bizkarra jaso/altxatu encogerse de hombros bizkarra jaso du, zer esan ez zekielako: se ha encogido de hombros porque no sabía que decir; Labayru: bizkarra jaso 1 ad. lok., ad. deutso desentenderse de algo. Arazoari bizkarra jaso: Desentenderse del problema. Ardurai bizkarra jaso eutsen: Se desentendió de las preocupaciones; Adorez: 0.

Bestelakoak

bizkar 2 iz. (Esapideetan). Egilearen bizkarrera erruak egotzi. Harria bizkarrean berdindu (harri-jasotzaileak). Bizkarra jaso, altxatu: norbaitek zerbaitez ezer ez dakiela edo jakin nahi ez duela adierazi.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizkar eta jaso sarreretan.

bizkarra makurtu
1 da/du ad.-lok. Bizkarra beherantz higitu. Zumea bezala biguntzen dute gerrialdea eta bizkarra makurtzen. Hainbat urteko lanaren kargaz bizkar denak makurtuta.
2 du ad.-lok. Zerbaiten aurrean umildu, amore eman. Fatalismoari eta halabeharrari burua eta bizkarra makurtzen dizkiete. Miarritzek bizkarra makurtu zuen Racingen erritmoaren aurrean.

Aztergaia: bizkarra makurtu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH-AS 2018-01-16 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIZKARRA MAKURTU. Hacer doblar la espalda, (fig.) someter(se). Eta haién bizkarra bethiere makhur ezak. Lç Rom 11, 10 (He, TB, Dv, Ol, Ker, IBk, IBe bizkarra mak(h)urtu; Bibl bizkarra konkortu). Doblar(se) la espalda. Zumea bezela biguntzen dute gerrialdea ta bizkarra makurtzen. TAg Uzt 80. Zure uztarri biguñari lepoa uzkurtzeko eta Zure zama ariñari bizkarra makurtzeko. Or Aitork 211. Ainbat urteko lanaren kargaz / bizkar danak makurtuta. Basarri 128. Gurari ilun bateri / makurtuz bizkarra. Gand Elorri 158. (Hablando de árboles). Zuk, egia da, orai arte, / [Haize] heien kolpe gogorrener, / Azpiz sendo, gaiñez fier, / Iharduki diozute, / bizkarra makurtu gabe. Gy 173. Morka mardulen kargapean makurtu bear izan due bizkarra matsondoak ere. TAg Uzt 277. (Bizkarra makur-arazi). Leio aldera egin zuan, burutapen illunak bizkarra makur-arazten ziotelarik. NEtx LBB 32.

bizkarra makurtu 6: Consumer (“Horretarako, ez ibili bularra aurrera aterata, ezta bizkarra makurtuta ere“), Berria 3 (“Miarritzek bizkarra makurtu zuen”), EiTB (“orain belaunak tolestu eta gogor jotzen dute lurra, bizkarra makurtu eta gorputzeko giharrak erabiliz“), Laneki (“Bizkarra makurtuta egon daiteke”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizkarra makurtu 19: Berria (“Besaurrea heldulekuan jarri, bizkarra makurtu eta pedalei astindu, 15 hortzeko pinoitik gora beti, arin-arin ibiltzeko”), Karlos Zabala 8 (“Hilabete luzeak behar izan zituen bizkarra makurtu eta erdipurdiko gizon itsusi behartsu baten sufrikarioak onartzeko”), Monika Etxebarria 2 (“Segundo batez egon zen mugitu gabe hiribidearen erdian, gero alde egin zuen, bizkarra makurturik”), Anjel Lertxundi (“Ni eserita nengoen, bizkarra makurtuta eta lurrari begira”), Mirentxu Larrañaga (“Jantzitegira sarturik, kapela zintzilikatu zuen, eta, hurrengo, bizkarra makurtu zuen feltrozko txapinak hartzeko”), Joseba Urteaga (“Eskolatik itzultzen nintzenean, sukaldean eserita egoten zen, ostatuko salara ematen zuen ate ondoan, Paris-Normandie irakurtzen, bizkarra makurtuta, besoak luzaturik mahai gainean zabaldutako egunkariaren bi aldeetara”), Gotzon Garate (“Fatalismoari eta halabeharrari burua eta bizkarra makurtzen dizkiete”), Jose Antonio Mujika (“Ukuiluko atsedena gozoa / eta lurraldea ederra direla ikusita, / bizkarra makurtu du / eta zama onartu; / esklabo-lanetara jarri da”), Elizen arteko Biblia (“Atsedena gozoa eta lurraldea ederra zela ikustean, bizkarra makurtu du, zamak eramateko; esklabo-lanetara jarri da”), Pello Lizarralde (“Saldu? - Joxepak burua eta bizkarra makurtuz“), Fernando Rey (“Eta beti oroituko naiz bizkarra makurturik nola biltzen zituen geletan gure arropa barreiatuak eta haurren zapatak, xalotasun apalaren keinuz, errukibera, eraman onean”).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta erabilia; azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizkar sarreran.

bizkarralde
1 iz. Bizkarreko aldea, bizkarra dagoen aldea. Bizkarraldea eta bular gaina igurtzi zizkion. Kopeta eta bizkarraldea izerditan blai zituen.
2 iz. Jarlekuetan, bizkarra bermatzen den aldea. Ik. bizkar 6. Aulkiaren bizkarraldean utzi zuen berokia.

Aztergaia: bizkarralde

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:EEBS:17 1998-06-10 Lantaldeak besterik gabe onartua

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

bizkarralde (eta bizkar alde, bizkar-alde) 15 ager.: B 3 (Kk Ab I, Erkiag 2), G 12 (Cb Eg II, TAg Uzt 6, NEtx 2, Anab Aprika, Berron Kijote 2) eta OEH argitaratuan beste ager. bat 'respaldo' adierakoa (Garm EskL: "Eser-aulkiaren goia aldean, eserlekutik gora daukanean, bizkar eta buruko ziriak daramatzi, sillagaieri edo atzeko ankaeri loturik, bizkarraldea osatzen diotela").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bizkarralde EB 14: gorputzaren zatiari dagozkio 11 (Kuxkux/3 2, M. Etxaide, J.M. Txurruka, UZEI, M.A. Unanua 2, I.A. Berriotxoa, I. Aldabe, X. Kintana, Ene Bada 1990; ik. ondoan testuinguruak); 'atzealdea' da bat (K. Santisteban: "Gure bizkarraldean, axtxiki, Alluitz eta Udalatx"), eta jarlekuaren zatia bitan (I. Mendiguren: "bizkarralde altuko aulkia").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bizkarralde : HiztEn (1 bizkarreko edo atzeko aldea; 2 jarleku batean, bizkarra jartzen den aldea), Euskalterm 2 (1 "cara dorsal, región dorsal, dorso" itzulia, eta beste bat "zona dorsal"); bizkar(raldeko) : Euskalterm 1 (dortsal sinonimoarekin); bizkarraldeko : Euskalterm 6 (hauetan 1 bizkarraldeko txerri-txuleta: txerri-solomoko txuleta sinonimoarekin, "chuleta de cerdo de lomo, chuleta de lomo de cerdo" itzulia; bizkarraldeko aleman 1 "alemán dorsal" itzulia; bizkarraldeko bikoitz 1: "doble dorsal"; bizkarraldeko bira-erdi 1: "media vuelta dorsal"; bizkarraldeko txekiar 1: "checa dorsal").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bizkarralde : HiruMila (eta bizkarraldeko), ElhHizt, Casve EF, PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-alde.

bizkarrean
adb. Pisuez eta kidekoez mintzatuz, bizkar gainean. Ik. lepoan. Zakua bizkarrean zeramala. Lanetik etxerat zihoala, tresnak bizkarrean. Urtea franko dauka horrek bizkarrean.
Loturak

Aztergaia: bizkarrean

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z9:OEH-AS 2017-12-19 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BIZKARREAN (G-azp-goi-nav, AN-gip-5vill, B, BN-arb, S; Lar, Aq, Añ). Ref.: Gte Erd 54, 66. A cuestas, a hombros. "Acuestas" Lar y Añ. "Tomar a cuestas, lepoan, soinean, bizkarrean artu (AN, G)" Aq 693. "Bizkarrean artuta (G-azp-nav, B) [...] bizkarrean zintzilika (G-azp) [...] paltoa bizkarrean joan da (BN-arb)" Gte Erd 66. "Otarra bizkarrean eraman zuen (V-gip, G-azp-nav) [...] lepasaskia bizkarrean artuta (G-goi) [...] zaku patata bizkarrean gan zuen (AN-gip-5vill, B), bizkarrean jun (S)" Ib. 66. v. BIZKAR-GAINEAN. Hark gure bekhatiak bere bizkarrian kurutziala eramanik. Tt Onsa 122. Kürütxe sortha bat bizkarrian ezarri zerien. Bp II 49. Zeren Jaiñkoaren Semea, eta hunen ondotik Saindu guziak, bere gurutzeak bizkarrean [...] Zeruan sartu bait dire. He Gudu 95. [Esleyitu zituen] hirur hogoi eta hamar milla gizon bizkarrean ekhartzeko behar ziren gauzak. Lg I 329. Bost mila ta sei edo zazpi urthe bizkarrian. Egiat 165. Gurutzea bizkarrean zuala. Ub 90. Nere bizkarrean daramadala ogi zorroa. VMg 35. Beren bizkarrean daramee Jainkoaren maradikazioa. AA III 559. Bizkarrean zeraman [mandoak] / urre-zama andia. It Fab 133. Landare pilla andi bat bizkarrean dabela. Izt C 165. Gurutzeko habea bizkarrean, igan duzu Golgothako mendia. Dv LEd 230. Arma bizkarrean artuta zetorrela. Zab Gabon 69. Aita zarra arturik laster bizkarrean. AB AmaE 292. Gizon horrek nik bezala ezarria zuela maripulisa bizkarrean, makhilaren puntan trebeska. Elzb PAd 4. Merkatari batzu ikhusten ditugu beren ontasun guzia bizkarrean darabilatenak eta bethi herriz-herri dabiltzanak. Arb Igand 74. Urtia franko dauka / orrek bizkarrian. AzpPr 105. Artu du bere kofre gorriya bizkarrian. Iraola 109. Banindoan ihizirat, pala bizkarrean. JE Bur 15. Aizkora berri bana bizkarrean zekardela. Ag G 97. Lauk bizkarrean artuta bere txabolara ekarri zuten. A Ardi 131. Ixtudiant frantsesen bizkarrean huts handienak ezarririk. StPierre 31. Hila lau gizonek bizkarrian. Const 30. Jauregia bizkarrean, / Apoharmatu badoa. Ox 88. Xutitu zen gizona eta ohea bizkarrean bideari lothu. Zerb IxtS 85. Or ikusten dezu, eskupeta bizkarrean dula, eiztari bat. Munita 80. Ni bizkarrean eramatera. Or QA 40. Artu eban zorroa bizkarrean. Bilbao IpuiB 96. Lanetik etxerat zoala, tresnak bizkarrean. JEtchep 110. [Jainkoa ukatuz] gizonen bizkarrean pisu astunak ezarri eta era berean pisu oiek jasaitzeko laguntzak kendu. Vill Jaink 162. Urteak, adiskide; urteak bizkarrean. Erkiag BatB 72. Indiano bat eremaiten nuen bizkarrean. Ardoy SFran 140. Illundu orduko asiko ziran / paketiak bizkarrian. Uzt Sas 178. Haatik ba dut bizkarrean zenbait urte gehiago. Etchebarne 112. Garai artan gruarik etzan. Arri guzi-guzia bizkarrean jasoa da iru peoiek. JAzpiroz 59. Zama astun hori gurasoek zeramaten bizkarrean. MIH 31. v. tbn. AstLas 61. Arch Fab 193. Gy 58. Hb Esk 120. Laph 55. Xe 244. Jnn SBi 43. Zby RIEV 1908, 760. HU Zez 68. Ill Testim 29. EusJok 94. Barb Sup 93. Mok 4. Jaukol Biozk 96. Tx B II 70. Zub 25. Enb 205. Lek EunD 21. Ir YKBiz 88. TAg Uzt 76. Lf Murtuts 47. SMitx Aranz 119. JAIraz Bizia 71. NEtx Antz 144. SM Zirik 39. Anab Poli 119. Akes Ipiñ 30. Arti MaldanB 210. And AUzta 38. Larz Iru 64. Salav 23. Ibiñ Virgil 101. Xa Odol 136. Casve SGrazi 102.

adib: bizkar 1 iz. Giza gorputzaren atzeko aldea, besaburuetatik gerrira. Zakua bizkarrean zeramala. Bizkarrean hartuta ekarri. Bizkarra izerdiz bustia. Bizkarrean konkorra zuen. // 3 iz. Animalia baten gainaldea, lepotik isatsera. Arropa horiek zuk baino lehen erabili zituen bere bizkarrean ardiak. Astoaren bizkar gainean jarrita. Herensuge haren bizkarreko ezkatak. Bizkar hegala.

bizkarrean 854.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizkarrean 998.

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizkar sarreran.

bizkarrean hartu
1 du ad.-lok. Zerbait bizkar gainean edo bizkarretik zintzilik jarri, garraiatzeko. Ik. lepoan hartu. Motxila bizkarrean hartu eta Europa korritzeko asmotan da. Porlan zaku bat bizkarrean hartuta. Aitzurrak eta palak bizkarrean hartuta. Bizkarrean hartu laguna eta aurrera jarraitu du.
2 du ad.-lok. (Erantzukizun bat, zerbaitek eragindako ondorioak...) norberaren gain hartu, haien erantzule egin edo haien zama jasan. Geure erabakien erantzukizuna bizkarrean hartzeko prest beti. Gizarteari leporatzen zaizkio erruak, akatsak eta ardurak, nork bereak bizkarrean hartu nahi ez dituenean. Ahaztu hori; bizkarrean hartu beharra dago egindakoa.

Aztergaia: bizkarrean hartu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z11:EHadib 2023-05-16 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, adierak bereiziz: 1) kolpeak, 2) karga.

bizkarreko
1 iz. Bizkarrean ahurraz ematen den ukaldi txikia. Hango "kaixo!" eta bizkarrekoak!
2 iz. Bizkarrean hartzen edo ematen den kolpea. Bizkarreko ederrak hartu zituen.

Aztergaia: bizkarreko

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau58
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-01-13 Lantaldeak besterik gabe onartua
bizkarrera
1 adb. Pisuez eta kidekoez mintzatuz, bizkar gainera. Zeinek garo zama handiagoa bizkarrera jaso.
2 adb. (Erruaz, ardurez eta kidekoez mintzatuz, irudizko adieran). Egilearen bizkarrera erruak egotziaz.
Loturak
bizkarreratu, bizkarrera/bizkarreratu, bizkarreratzen
da/du ad. Bizkarrean jarri; norbaiten bizkar ezarri. Berrehun kiloko harria bizkarreratzeko gai direnak. Azken boladan bertsolariei bizkarreratzen zaizkien salakuntzak. Zoritxarren bat bizkarreratzen bazaio, berea da errua.

Aztergaia: bizkarreratu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArauB
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

bizkarreratu, bizkarrera, bizkarreratzen. da/du ad.

Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

bizkarreratu, bizkarrera, bizkarreratzen

bizkarrez
adb. Bizkarra emanda. Bizkarrez itzulirik, badoa ingelesa. Mailegatu nahi dizunari ez jar bizkarrez. Aldude bizkarrez dago, baina anaia du Baztan.
Loturak

Aztergaia: bizkarrez

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau58

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bizkarrez itzulirik, badoa ingelesa.

bizkarrezur
1 iz. Gizakietan eta animalia nagusietan bizkarra goitik behera zeharkatzen duen hezurra, ornoek osatua. Artzainak harriz jo eta bizkarrezurra hautsi dion sugea bezala. Bizkarrezurrean halako ikara hotz batekin itzuli ziren jendarmeak.
2 iz. Zerbaiten ardatz eta euskarri den gauza. Gure hizkuntzaren bizkarrezurrak batasunean iraun dezan. Hiru hitzaldik osatzen dute jardunaldiaren bizkarrezurra. Hezkuntza-sistemaren bizkarrezurra.

Aztergaia: bizkarrezur

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau58
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:EEBS:09 1994-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]

bizkar-hezur [bizkar ezur, bizkarhezur]: Xarlem; Mg in VMg; It Fab; HB Egia; Arrantz; ChantP; HU Zez; JE Med; StPierre; Barb Sup; Or Tormes; Tx B I; Lf Murtuts; Lek SClar; Mde HaurB; Arti Ipuin; Berron Kijote; MEIG IX; VMg; And AUzta; bizkarrezur : Lh Yol; JAIraz Bizia

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EBko testuetan bizkarrezur da forma nagusia, 37 ager.ekin; bizkar-hezur 8 aldiz azaldu da

Lantaldearen irizpideak
Gaurko erabilera zainduan nagusitua da hobestekoa

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [A106]: "Buru-hezurra bezala idaztea da egokiena: bizkar-hezurra" (1994-07-21)

bizkarrezur muin, bizkarrezur-muin
iz. Orno hodiaren barruan dagoen nerbio sorta, entzefaloan hasi eta lehen edo bigarren orno lunbarreraino iristen dena. Ik. bizkar muin; orno muin. Normalean, biriketatik garunera edo bizkarrezur-muinera zabaltzen da gaitza. Bizkarrezur muineko lesioak.

Aztergaia: bizkarrezur-muin

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z10: LBeh82 2020-07-14 Azpisarrera gisa onartzekoa

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Txostenak

bizkarrezur 1 iz. Gizakietan eta animalia nagusietan bizkarra goitik behera zeharkatzen duen hezurra, ornoek osatua. Artzainak harriz jo eta bizkarrezurra hautsi dion sugea bezala. Bizkarrezurrean halako ikara hotz batekin itzuli ziren jendarmeak. Bizkarrezurreko muina: bizkar-muina.[s.u. bizkar] bizkar muin, bizkar-muin Bizkarrezurreko muina. Ik. orno muin. Eritasun horrek burmuina eta bizkar muina suntsitzen ditu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu bizkarrezur(-)muin formarik.

bizkarrezur(-)muin 117: Argia 2, Berria 41, DiarioVasco 4, EiTB 14, Elhuyar 14, Consumer 10, Laneki 32; bizkarrezurreko muin 1: Consumer; bizkar(-)muin 26, bizkarmuin 1.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bizkarrezur(-)muin 21: Berria 13, Luis Elberdin 8; bizkarrezurreko muin 4: Agurtzane Juanena, Bego Montorio, Luis Elberdin, Xabier Olarra; bizkar(-)muin 19; bizkarmuin 1.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: bizkarrezur-muin (TN).

Lantaldearen irizpideak
Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta, beraz, azpisarrera gisa jasotzekoa.

Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bizkarrezur sarreran.

bizkarroi
1 adj./iz. Organismoez mintzatuz, beste organismo baten bizkarretik bizi dena, harengandik janaria eta babesa hartzen dituena, hura hiltzera iritsi gabe. Ik. parasito. Oidioa edo zurina landarea lehortzen duen onddo bizkarroi bat da. Normalean, bakterioak, bizkarroiak edo birusak dira zoonosien eragileak.
2 adj. Pertsonez mintzatuz, besteren bizkarretik bizi dena. Halakorik zuzenean inoiz erran ez bazion ere, harentzat beti izan zen bere alabatxoa lapurtu zion arlotea, Anaren dirutik bizi zen bizkarroia. Oskarrek ederki zekien Marisak alfer eta bizkarroitzat hartzen zuela. || Alderdi baten mesedetan ari den elkarte bizkarroia izatea egotzi dio.

Aztergaia: bizkarroi

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau58
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-01-13 Lantaldeak besterik gabe onartua
bizkarroikeria
iz. Besteren bizkarretik bizi denaren biziera. Egun, neke zait neure burua hain lasai ikustea bizkarroikeria lotsagarri hartan.

Aztergaia: bizkarroikeria

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

bizkartara
iz. Ipar. Bizkarkada.

Aztergaia: bizkartara

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kada/-tara.

Informazio lexikografikoa
Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

bizkarkada.

bizkartu, bizkar/bizkartu, bizkartzen
da/du ad. Bizkar itxura hartu edo eman, zerbaiten erdialdea ertzak baino gorago jarri. Lastoz egiten dute etxearen teilatua eta itaxura erorarazteko, bizkartzen.

Aztergaia: bizkartu

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z4:HBL 1998-06-10 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

bizkar(tu), bizkartzen.

Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena

da/du ad.

Forma baten adiera(k)

bizkar-itxura hartu edo eman.

bizkartzain
iz. Beste pertsona bat fisikoki babesteko ardura duen pertsona. Politikari askok bizkartzainen babespean bizi behar dute.

Aztergaia: bizkartzain

Iturria:

Kodea [?] Data Proposamena
Araua: Z3:EArau58
Hiztegi Batuko Lantaldea: Z3:HBB 1994-01-13 Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz

Formari buruzko datuak

Erabilerak
Bestelakoak
Adierazle egokia da, eta horren premia dago

Formari buruzko oharrak

Iritzi-emaileak

 - [E124]: "ongi, baina edozein kasutan gogoan izan behar dugu ez dela hori erdarazko guardaespaldas-erako egin daitekeen kalko bakarra, ingelesezko bodyguard-etik abiatuz gero gorputzain genuke eta" (1995-01-25)

 

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper