OEHko datuak [laburduren azalpena]

"Ber(t)so es la forma propia de la tradición meridional. Al Norte hay siempre -u; pertsu (...) lo emplean generalmente autores bajo-navarros. En DFrec hay 301 ejs. de bertso, 23 de bertsu, 9 de pertsu y uno de berso"

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

(forma soila eta eratorri-konposatuak bilduz) ber(t)so (1.060 ager.; B: 108; G: 355; IE: 15; EB: 409; sg: 174); ber(t)su (91 ager.; B: 3; G: 6; IE: 18; EB: 42; sg: 22); pertsu (33 ager., denak IEkoak)

Jatorrizko forma

bertso, bertsu

Jatorrizko forma

bertso, bertsu

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: bertso(-)jartzaile, bertso(-)saio, bertsotan

Batera bizkaiera eta gipuzkera euskalkietakoa da

bertso da EBrako hobestekoa, B eta G denez.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

gehitzeko eskatuz, AS gisa, bertsoz ; eta adib. azaldu gisa, bertso berri, bertso jarri, bertso zahar.

Zerrendako forma hobetsiari dago(z)kion bigarren mailako forma(k)

pertsu: Ipar. Ik. bertso

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bertso-jartzaile, bertso-paper, bertso-saio, bertsotan

LBeh (2014-04-03): bertso-afari 76: EiTB 13 (adib.: “Festa borobiltzeko Sebastian Lizaso eta Iker Zubeldiarekin bertso-afaritan 170en bat lagun elkartu ziren”), Argia 4 (“Ez gara gu bertso-afari eta saio libre askotan elkarrekin egon orduan”), DiarioVasco 59 (adib.: “Sebastian Deunaren jaiek jarraipena izango dute gaur hasi eta asteburu osoan. Neska-Mutil Ardoak gaurko bertso-afaria antolatu dute”); bertso afari 218: Berria 36 (adib.: “bertso afari bat ere prestatuko dute”), EiTB 34 (adib.: “Durangoko finalerdia eta Urretxuko bertso afaria, 'Hitzetik Hortzera'n”), Argia 2 (adib.: “gozatzeko aukera gehiago ematen du bertso afari batek”), DiarioVasco 146 (adib.: “Atzo bertso afariaz gozatu bazuten, gaur, arratsaldean, puzgarriak izango dira”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bertso(-)afari 32: Berria 25 (“Bere azken bertso afarian kantatutako bertsoak jaso dituzte, argazkiz hornitutako liburuan”), Bat-bateko bertsolaritza 2 (adib.: “Taldearen partehartzea oraindik nabarmenagoa da otordu osteko saioetan,bertso-afari edo bertso-bazkarietan”), Andoni Egaña 2 (adib.: “Duela gutxi ipini zidaten gaia bertso-afari batean”), Jokin Urain (“Ederrak gaude gu, bertso afaritara joateko!”), Xabier Etxabe (“Ostirala da gaur, eta gauean bertso afaria da hementxe”), Koldo Zuazo (“Gipuzkoako bertsolariak, era berean, berean jardun dezake bere herrialdeko eta inguruetako plazetan eta bertso-afarietan”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa ematekoa da bertso sarreraren barruan.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

bertso-afaria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-berri.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adib. gisa azaltzekoa, bertso sarreran.

Forma baten adiera(k)

idatziz ezagutarazitako bertsoa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Bertso berriak, Xenpelarrek jarriak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bertso jarri 6: Karmel 1979 4 ("Sasoe batez, lehengo mendean batez ere, eta azkenengo gerratera arte, indar aundia eukan bertso jarrien molde honek", "Xabier Amuritzaren asmoa, behar bada, asmo berbera izango da, bertso jarrien berbultzapena", "Bat bateko bertsoetan goi maillakoa dalarik, bertso jarrietan agertu dau nausitasuna", "Bestetik, bertso jarriekin agiriko saioak egiteak erreztasun baten jaustera bultzatu leikeala bertsolaria"), HizkLiter/BBB/1 ("Geroago ikusiko ditugun bertso jarrien bidez, idatziz ezaguterazi izan da hainbat bertsolari"), Bapatean/93 ("93. urtean bapatean kantatutako bertsoak ditu oinarri eta ez dira barne sartzen, Nafarroako Txapelketa edo Txapelketa Nagusiko bertsoak, ez eta eskolarteko edo bertso jarrien alorrekoak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bertso jarri : DFrec 1 (Egin: "liburuaren bigarren partea bertso jarriak dira") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-jarri.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

adib. gisa azaltzekoa, bertso sarreran.

Forma baten adiera(k)

bertso berria, idatziz ezagutarazia.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BERTSO-KANTARI. Cantando versos. Gure Txomin Txiki, ostera, ez dot uste inguruetako baserritarrak arratsalde aretan baño pozagorik iñoiz ikusi ebenik. Bertso-kantari ta guzti eldu zan etxera zitala alakoa. Bilbao IpuiB 34. Nik Uztapide ezautu neban / bertso kantari beñola, / bertsolari lez onena dala / erri guztiak diñola. BEnb NereA 153. Egondu ziren ordu erdi bat kontu-kontari, ta zerbait bertso-kantari ere bai. Auspoa 77-78, 42. Bertso kantari nator / gaur alaitasunez. MMant 147. Bertso kantari etxe aldean / lenengo aoa iriki. Insausti 208.

adib: kantari 3 adb. Kantatzen. Hiru gizon kantari Azpeitiko plazan. Baina dantzari eta kantari –eta zahatoari eragiten– hasi direino... Haurrek, artzain-jantzian eta kantari, etxerik etxe daramatzate jaiotzak. Ez zen karnaba bat besterik, leiho aurrean kantari. || Honelaxe hasi zen bertso kantari Xenpelar.

bertso kantari 9: Deia, EiTB 3, Karmel, Argia 3, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bertso kantari 3, Pablo Sastre, Patziku Perurena, Koldo Izagirre.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Egokia eta adibide gisa jasoa dago jada.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa da kantari sarreran, eta gehitzekoa bertso sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BERTSO-LAN. Trabajo poético; ejercicio de versificar. Ikusi diat jarri aizala / bertso lanean nagusi. In SM Zirik 96. Ni ez nauk iñor bertso lanian / irekin jarraitutzeko. Ib. 98. Beti urrats edo biharamun hobe baten peskizan lan eta lan bere bertso lanetan ari zaikun gizon hori. Larre in Xa Odol 14. Une onetan gu nola gauden / bertso-lanari emanak, / zerbait esan nai ta ezin degu, / badira naikua lanak. Uzt Sas 58. Bertso-lanian pasa giñuzen / ingurutako erriak. Ib. 147. Lau urte laste eldu dirade / nik bertso-lana utzirik. Ib. 279. Etorritzeko esan ziraten / onuntza bertso-lanera. Uzt LEG I 174. Ala ere askoz naiago det nik / bat-bateko bertso-lana. Insausti 181. Bere [Etxepareren] hizkera eta bertsolana euskalaririk gehienek ukitu behintzat egin dute, hala nola Stempfek. MIH 283. Obra poética. Otoi ta asperen, ertsa baititut / San Mikel eta Trintate, / nere bertsu-lan au egitean, / arren, datozkidala alde! Or Eus 252. Bertsolariak oitura baitu / esaten urtegarrena, / bertsu-lan oni jakin, zer urtez / eman diodan azkena. Ib. 425.

adib: esetsi1, esets, esesten 1 du/dio ad. Eraso. (dio ad. denean, nor osagarririk gabea da). Ardiari esesten dion otsoa. Banaka batzuek gutxietsi eta are esetsi izan dute Etxepareren bertso lana. Esetsi zion berriro lotsak.

bertso(-)lan 9: Berria, EiTB 2, Euskaltzaindia, Karmel 2, Argia, Erlea, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

bertso(-)lan 3: Bat-bateko bertsolaritza, Andoni Egaña.

LB: 9; EPG: 3; ETC: 0.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0.

bertso 3 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Banaka batzuek gutxietsi eta are esetsi izan dute Etxepareren bertso lana. Ez dut uste Arresek, zein ere olerkari ugaria zen, bertso sail miragarri hori baino gehiago egin zezakeenik. Maiz doazkit bertso sortak bihotz barnetik gaindika.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Egokia eta adibide gisa jasoa dago jada.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Gainera, bertso 3 adiera erabat ezabatzekoa da.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa gehitzekoa da bertso sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da bertso eta lan sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 4 “Bertso saltzaile hauek dira umetan nik ikusi eta urteen buruan bidea erakutsi zidatenak” (Berria), “Aita Zavalaren Lexo bertsolarialiburuan ere, badago Abarrategiren gaineko aipamen interesgarri bat, bertso saltzailearen bizimodua iruzkintzen duena” (Karmel); EPG: 0; ETC: 10 (“Eskutitz batean ere horixe eskatu nien etxekoei Oñatik, Burgosko probintziatik: Tolosako merkatura bertso-saltzaileren bat azaltzen bazen, kanta-papera erosteko faborez, eta bidaltzeko”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bertso-saltzaile vendedor de versos ; Labayru: bertso-saltzaile vendedor de hojas de versos; Adorez: 0.

bertso 2 iz. Euskal herri-literaturako ahapaldia, bat-batean botatzen dena edo jartzen dena. Bederatzi puntuko bertsoa. Hamabi bertso, zortziko txikian. Bertsoak kantatu. Bertsoak moldatu, ondu. Bertsoaren gaia. Bertso-saltzailea: bertsopaperak saltzen dituena.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da bertso sarreratik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

izozki(-)saltzaile aztertzean azpisarrera diren saltzaile osaerakoak ohiko lexia egitea proposatu da: arrain(-)saltzaile, bertso(-)saltzaile, erloju(-)saltzaile, esne(-)saltzaile eta fruta(-)saltzaile.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bertso eta saltzaile sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BERTSOAK (BERTSO BAT, etc.) MOLDATU. Componer versos. Ardien zaintzen, pertsu moldatzen. Etcham 225. Beste bertso bat moldatuko det / nik ezkongai oientzako. Basarri 119. Etxerakoan hiru pertsu hauk moldatu nituen delako gai hortaz. Xa Odol 347. Ori zala-ta, onoko bertso auek moldatu nituen. MMant 45. Bertso-pare au moldatu nuan 1984-eko abuztuaren 30-ean. AZink 145. Bertso auek moldatu nituala ez dira oraindik urte asko. Insausti 305. v. tbn. Olea 251.

adib: bertso 2 iz. Euskal herri-literaturako ahapaldia, bat-batean botatzen dena edo jartzen dena. Bederatzi puntuko bertsoa. Hamabi bertso, zortziko txikian. Bertsoak bota (bat-batean). Bertsoak jarri (paperean). Bertsoak paratu: bertsoak jarri. Bertsoak kantatu. Bertsoak moldatu, ondu. Bertsoaren gaia. Bertso-saltzailea: bertsopaperak saltzen dituena. Hori bertso zaharra da, honelako garaitan paperean jarria.

Ez dugu aurkitu bertsoak moldatu formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu bertsoak moldatu formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Egokia eta adibide gisa jasoa dago jada.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da. OEHn azpisarrera gisa jasoa dago, baina corpusetan agerraldi gutxi ditu. Bide batez, moldatu sarrerako 2. adiera zabaldu, bertsoaren aipamena gehituta, ondu sarrerako 9. adieraren estilora.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa da bertso sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

bertso-sorta.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

bertsotan.

LBeh (2014-04-03): bertsokera 69: Berria 13 (adib.: “Gaur egungo bertsokeran baliabide paratestualek duten garrantziak baliabide teknologikoak erabiltzera behartu gaitu”), EiTB 4 (adib.: “Gaztezulo aldizkariaren festa eta beste bertsokera bat: bertsorap-a”), Argia 44 (adib.: “anorexiatik atera berri zen amaz aritu zirenean, elkarrengandik oso hurbil sentitu nituen bi bertsokerak. Arzallusek teknika perfektuz egindako margolanak eskaini zizkigun egun osoan, Lujanbiok ñabardura aberatsak”), DiarioVasco 8 (adib.: “Martxoaren 4an, Iruñeko Hizkuntz Eskolan, Jon Martin eta Estitxu Eizagirre bertso eskolei buruz ariko dira, eta Jon Ansa bertsokeraz eta sistemaz”); bertsoera 13, Berria (adib.: “Nik oraindik bizpahiru baino ez daramatzat, baina igartzen dut nire bertsoera zein den bila ari naizela”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bertsokera 13: Berria 8 (adib.: “60ko hamarkadako bertsokera gogoratuko du Bertso Egunak larunbatean, Kursaaleko kubo handian”), Bat-bateko bertsolaritza 2 (adib.: “Bietatik apur bat izango da, ziur asko, ahaztu gabe bataren zein bestearen arrakastaren arrazoi nagusia bertsokera berri bat taxutzeko gaitasuna izan zuen bertsolari taldea dela”), Andoni Egaña 2 (adib.: “Entzuleekiko errespetu gehiegi bezala sumatzen zaie; beren bertsokera entzule desberdinei egokitu nahia”), Patxi Ezkiaga (“Liburuok, hiruok, - apaizak - gazteleraz guda bertsokeran idatzi diren hoberenak dira”); bertsoera 3, Berria (adib.: “Lehengo bertsoera belarrietatik sartu zitzaigun, entzutetik”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: bertso, bertso jartzaile, bertso saio, bertsokera, bertsopaper, bertsozale.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta premia dago.

Ondo osatua eta hedatua, bertsokera forman.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bertso sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

bertsotan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -