Euskaltzaindiaren Arauak

iz. eta izond.: beroan egon (Ipar. eta Naf.): 'berotan egon' / AS: bero-beroan, bero-bero egin, bero izan.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: beroarena kendu, bero egin , bero egon ; eta adib. gisa, hala onartuz gero: beroaren beroaz.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bero-beroan, bero izan

Kategoria

iz. / izond.

Deklinabidea

bero(t)an egon

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 84 (UEU 72); ETC: 362 (200 bat EHU).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: bero-ahalmen (Fis.) capacidad calorífica; Adorez: bero-ahalmena: capacidad calorífica; Labayru: 0; NolaErran: 0.; Euskalterm: bero-ahalmen (es capacidad calorífica; fr capacité calorifique); ZTHB-Fis: bero-ahalmen.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa azpisarrera gisa dagokion markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bero eta ahalmen sarreretan, Fis. markarekin.

Jakite-arloak

Fis.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bero sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Hegoaizea badabil, bero egingo du.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

egon.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bero sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Bero zegoen kalean, bero etxeetan.

LB: 32; ETC: 102

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: bero-energia energía calorífica / Adorez: bero-energia: energía calorífica / Labayru: bero-energia 1 iz. energía calorífica / NolaErran: 0 / Euskalterm: bero-energia (Fis.).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta sartzeko proposatua.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bero eta energia sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

LBeh (2016-10-26): bero(-)ponpa : Elhuyar 15 (adib.: “Hala, bero-ponpak etxeko hodietako beroa lur azpiko hodietara eramango du. Horregatik esaten da bero-ponpak itzulgarriak direla, edozein etxebizitza edo eraikin berotzeko nahiz hozteko erabil daitezkeelako”), Consumer 12 (adib.: “Eguneko kontsumoa dela eta, duela pare bat urte arte bero-ponparen eragozpen latza energi kontsumo altuegia zen”), Berria 5 (adib.: “Bero ponpak argindarrarekin dabiltza”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: Ez dugu bero(-)ponpa formarik aurkitu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: bero-ponpa geotermiko (es bomba de calor geotérmica; fr pompe à chaleur géothermique).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: Ez dugu bero(-)ponpa formarik aurkitu.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ondo eratua eta erabilgarria; azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa sartzekoa bero sarreran.

LB: 118; ETC: 112

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ElhHizt: bero-trukagailu (Teknol.) intercambiador de calor, cambiador de calor; Adorez: trukagailu: iz. (Teknol.) intercambiador/cambiador (de calor); Labayru: 0; NolaErran: 0. Euskalterm: bero-trukagailu (intercambiador de calor/cambiador de calor ; heat exchanger Industria). [hotz-trukagailu formarik ez dago, ioi-trukagailu bai].

trukagailu iz. Teknol. Fluido bat berotzeko edo hozteko erabiltzen den gailua. Aire girotuaren instalazioak bi bero-trukagailu ditu; bi trukagailuen artean presio alde handia sortzen da eta aireak presio handiko trukagailuan beroa uzten du eta presio txikiko trukagailua hoztu egiten da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Teknologia arlokoa dela adieraziko da. Adibidea azpisarrera berrira eraman.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bero eta trukagailu sarreretan.

Jakite-arloak

Teknol.

bero-bero 67: EiTB.com 11, Onintza Irureta, Kike Diez de Ulzurrun, Mikel Asurmendi 2, Unai Zubeldia 5, Aitor Manterola 3, Andoni Urbistondo 14, Joan Canela, Galo Martinez de la Pera, Igor Susaeta 6, Agurtzane Ormatza, Arkaitz Mendoza, Xabier Lopetegi, Ane Muñoz, Ekaitz Goienetxea, Berria 2, Edorta Jimenez, Begoña del Teso, Haritz Gallastegi, Eneko Bidegain, Arantxa Elizegi, Edorta Agirre 2, Laurentzi Garmendia, Xabier Martin 2, J.B. Andueza, Xabier Lopetegi, Beñat Zamalloa, Aitziber Arzallus, Ekaitz Agirre.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: bero-bero 560: Berria 90, Herria 94, Luis Elberdin 26, Juan Martin Elexpuru 14, Jon Muñoz 14, Txillardegi 12, Karlos Zabala 22, Elizen arteko Biblia 10, Urtzi Urrutikoetxea 10, Aitor Arana 10, Anjel Lertxundi 10, Ramuntxo Etxeberri 6, Joxu Zabaleta 6, etab.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: adib. / ElhHizt: adib. / EskolaHE: adib.

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

librea da, adibide gisa sartzekoa Euskaltzaindiaren Hiztegiaren 8. adieran: adlag. bero-bero etorri zen.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

beroarazi, beroaraz, beroarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

beroarazi, beroaraz, beroarazten

Formatu erabaki gabeak

adib. gisa ematekoa izan liteke; edo eraikuntza libretzat uztekoa (nahiz ez dirudien erabat librea).

Esapideei dagokien sistematika

kendu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

bero sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Horrek esaten duenari beroarena kendu behar zaio beti.

Atzizkien araberako erabakiak

-dura.

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Maiztasuna

g.er.

Jatorrizko forma

berogailu, labexka

Euskaltzaindiaren Arauak

iz. eta izond.

Kategoria

iz. / izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren Arauak

1 'leku babesa'. 2 'arropa'.

Forma batek ez d(it)uen adiera(k)

'leku babesa'; 'arropa'

Forma berria da, eta hobestekoa lehiakideen kaltetan

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ontzi.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

Heg. 1 pronominala: iritzi hori berori. 2 izord. (ia bakarrik Heg.) / AS: berorika.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

berorika (Heg.)

Kategoria

1 pronominala ("iritzi hori berori"); 2 izord. (ia bakarrik Heg.)

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BEROTAN. a) Con calor, en el calor. Bere etxe torrean su andiaz berotan, / Zaldun bat familiaz egoan apaltzen, / Baita pobre bat larri etxe aren kanpotik, / Danba, danba, atea makilleaz joten. AB AmaE 388. Emen berotan eta gure errian elurra baztarrak zuritzen, agian. NEtx Antz 111. [Artoa] ereiten berotan. (V-gip). EZBB I 43. Oso ondo izan zan berotan edo beroarekin sufrituta etortzea. Albeniz 96. Urtero Elizondora jotzen zuten Uzta-aldean, eta Dagonilleko berotan Ondarribira aldatu oi-ziran. NEtx Antz 154. Izugarrizko berotan entrenatzen nintzan eguerdiero. Albeniz 96. b) En caliente, estando caliente. Artoak tenple bat bera bihar dau beti: ereiten berotan, aziten berotan, jaten be berotan. (V-gip). EZBB I 43. c) En caliente, en estado de entusiasmo. Salda eta ezkontza, berotan. EZBB II 98 (cf. supra (2)).

adib: bero 1 iz. Materiaren egoera, tenperaturak gora egitean gauzatzen dena; egoera horretan dagoen zerbait ukitzeak eragiten duen sentipena. Ik. berotasun. Dirakien uraren beroa. Eguzkiaren, suaren beroa. Beroak landareak ihartzen ditu. Bero handia egiten ez badu. Bero zakarra. Kiskaltzeko, itotzeko beroa. Udako bero kiskalgarria. Beroaz erdi itoan. Beroa eman. Berotan egon (Ipar. eta Naf. beroan egon).

berotan 90: Deia 2, Elhuyar, Consumer 19, HABE, Berria 22, EiTB 13, Argia 4, Laneki 25, DiarioVasco 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

berotan : Berria (“Kontzertu haren berotan harrapatu eta biraren inguruko analisia egin zuen”), Pello Zabala (“Lur-zoruak zenbat jaso eta zenbat gorde dezake berotan?”), Patxi Zubizarreta (“esate baterako, ardoaren berotan konfidentzia batzuk egin eta gero, haien etxera itzuli, eta ohera sartutakoan”), Xabier Amuriza (“Gainera, zergatik dakusgu arrosa udaberrian, garia berotan”), Unai Iturriaga (“Hotzean, planteamendu horrek ez garamatza inora; baina epelean edo, zergatik ez, berotan aztertuko bagenu, eta Bilbon, Euskal Herriko hiriburuan kokatuko bagenu, ba bai”), Anton Garikano (“Emakume haurdun baten tankera hartu zuen, larrugorri eta irribarretsu, arratsaldeko eguzkiaren berotan”), Julen Gabiria (“Batzuetan ilun zegoen eta besteetan argi, eta orain hotzez zeuden eta segituan berotan”), Andoni Egaña (“Berotan luze utzi ezkero, bigundu egin liteke”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bero sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-te.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

bero egiten duen aldia.

LBeh (2014-04-03): berotegi-gas 31, Elhuyar 22 (adib.: “Baina, egia da, bestalde, giza jarduera berotegi-gas batzuen mailak aldatzen ari dela”), Berria (“Estatu Espainiarra omen da hitzarmenaren 1. erantsiaren 41 herrialdeen artean okerrena, berotegi-gasen jaurtitzean %49,5 igo baita 1990 urtetik hona”), EiTB 5 (adib.: “Gure gaurko mundua ezagutu ezin izateraino alda daitekeela, eguratseko berotegi-gasen kontzentrazioa igota bakarrik”), Jakin 2 (adib.: “atmosferan aerosol kopuruaren gehiegia gutxitu zen eta, berotegi-gasen ekoizpen gero eta handiagorekin batera, berokuntza berriro agertu zen”), Argia (“Egun, teknologia berrien erabileragatik Europako berotegi-gasen emisioak %2 dira gutxienez, eta esponentzialki hazten ari dira”); berotegi gas 6: EiTB (adib.: “berotegi gasen emisioari aurre egiteko”), Jakin 3 (“Bizitza-ziklo osoan berotegi gasen eta poluitzaileen emisioak zero edo ia zero dutenak kontsideratu dituzte”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: berotegi gas 5, Berria (adib.: “Beroketa azkarra 1975. urtetik aurrera gertatu dela dio Goddard Institutuak, eta erantzukizuna gizakiek ekoitzitako berotegi gasei egozten die”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

ZTH: berotegi-gas sin. berotegi-efektuko gas . Eguzki-erradiazioari Lurrera heltzen uzten dion baina lurrak itzultzen duen erradiazio infragorria xurgatzen duen gasa, atmosfera berotzea dakarren berotegi-efektuaren erantzule dena. Gas nagusiak ur-lurruna, karbono dioxidoa, metanoa, oxido nitrosoa, ozonoa, klorofluorokarburoak, hidrofluorokarburoak, perfluorokarburoak eta sufre-hexafluoruroa dira.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es gas de efecto invernadero, gas invernadero / fr gaz à effet de serre, gaz de serre: Elhuyar: - / Nolaerran: - / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta premia dago.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa sartzekoa berotegi sarreran

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

berotegi-efektuko gasa.

Euskaltzaindiaren Arauak

berotu, bero(tu), berotzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

berotu, bero(tu), berotzen

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

bero-bero egin

Sistematika zainduz gehitzekoa

-tze