Erabilera zainduetan nagusitu den forma

EBak ez du bideraturiko batasunik hautsi, eta bidea egina du beldur formak, diziplinaren eta alfabetatuen aldetik.

Jatorrizko forma

beldur, bildur [beldur hobestekoa da]

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: beldur(-)damu Sin. atrizio, beldur-ikara, beldur izan, beldurrak ( egon batez ere)

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: beldur eman , beldurrak airean , beldurrak akabatzen , beldurrarren , beldurrean , beldurretan , beldurrez, beldurrezko ; eta adib. gisa: beldurraren beldurrez.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

beldur-ikara, beldur izan, beldurrak (egon batez ere)

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: beldur(-)damu. Sin. atrizio.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BELDUR EGON. Estar de miedo, atemorizado. v. BELDUR IZAN. Bilboko Banko edo Españako Banko edo Caja de Ahorros eztago bildur, gizona. Kk Ab I 104. Beldur nago ez baitut nigarrik ixurtzen, / Beldur bihotza zapart eginik ez naizen / Penak salatu gabe, hemen flakatuko. Iratz 85. Ez ama, eztiogu esango. Orren bildur ez egon beñepein. Etxde JJ 218. Ontsa ager zure aintzindarien aintzinean. Ez beldur egon. JEtchep 94. Orain bi urte emen nitzan da / berriro emen nator gaur, / zertan egongo nazute emen / zuei itzegiteko bildur? Uzt Auspoa 67, 103.

beldur egon 30: Consumer 7 (adib.: “Adopzioak porrot egingo duen beldur dago“), Berria 9 (“Jaurlaritza berriarekin euskaltzaleek ez dugu noski beldur egon behar”), EiTB 10 (“Hala ere, Bermeo eta kostako beste herrialdeek arratsaldeko itsasgora arreta handiz espero dute, izan ere, atzoko uholdeak berriro izatearen beldur daude”), Jakin (“Orain, euroa denean dibisa merkatuetan balioa galtzen ari dena, lehiakortasunaren galeraren beldur egon daitezke AEBetako arduradun politiko zein ekonomikoak”), Argia 3 (“Solaskideen hitzetan lehenbiziko urtean espainoleria jinen zela uzkur zegoen baigorriar asko, Baigorri okupatua izanen ote zen beldur zegoen jendea”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beldur egon 22: Jon Muñoz 5 (“Zure sentimenduetan sinestea, ez litzateke sentimendu horien beldur egoteko bertze arrazoi bat?”), Joxan Elosegi 6 (“Gar haien guztien, grina haien guztien beldur zegoen zalantzarik gabe, eta bridatzen saiatzen zen inolaz ere”), Fernando Rey 2 (“Alberto kolegiotik etortzen zenean oporretan, gure ama beti beldur egoten zen zerbait eramanen ote zuen bahitura-etxera”), Aingeru Epaltza 2 (“Ez nuen zertaz beldur egonik”), Txema Ramirez de la Piscina, Jon Alonso, Agustin Otsoa, Gotzon Garate, Juan Garzia, Jean Baptiste Etxarren, Unai Iturriaga.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beldur sarreran.

Txostenaren laburpena

beldur eman, beldurra eman eta beldurrik ez eman aditz-esapideak begiratu dira, alde batera utziz, adibidez, beldur + {adjektibo, determinatzaile} + eman kateak (cf. Mog: "korputzeko peligroak beldur geiago ematean animoak baño"; Ch: "beldur gehiago eman"; edo EEBSko X. Monasterio: "beldur handia ematen diete"; A. Ormaetxea: "txakurrek beldur handia ematen didate"). Ik. ondoan testuinguruak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH argitaratuan (s.u. beldur adibideetan) eta corpusean (bilaketa arin baten ondoren) jasotakoak BG-EB dira eta FIr, Mde: beldur eman 11 (eta ez bildur eman 1): Lard, Or 4, Kk, JAIraz, Bilbao, Mde 2, Anab, Vill ("Ertigille Aundiari desordenuak eztio bildur ematen"); beldurra eman 11: Ag, Astar, TAg 2, Etxab, MAtx, NEtx, Salav, Uzt 2, Berron; beldurrik ez eman 5: FIr, Ldi, Anab, Mde, MEIG; beldur-emaile : Mde.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

beldur eman 6: Elizondo, E. Bustintza, Euzkadi 1931, S. Onaindia, A. M. Labaien eta X. Gereño; beldurra eman : 11: Hitz 1974, D. Izpizua, Baietz/2, J.M. Sarasola, X. Galarreta 2, I. Zubiri, X. Mendiguren E., A. Aizpuru, Gaur express 1989, Kezkak 1987; beldurrik ez eman 5: Zabal 1976, Herria 2000 Eliza 1988, El Día 1936, B. Latiegi, M. Arrieta.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beldurra eman : DFrec 1 ("horrek bildurra ematen dit"); beldurrik ez eman : DFrec 3 ("kapitainaren pistolak beldurrik ematen ez ziola adieraziz"; "arriskuak eta eragozpenak ez diote beldurrik ematen"; "ez zidaten bildurrik ematen"). Ez dugu aurkitu iturriotan: AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm. Cf. beldurra (...) eman kate ez-jarraikia, DFrec: "murriztasun horrek beldurra ere ematen du".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beldurra eman : EuskHizt (adib.: "Beldurra ematen dio"). // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 25 (II.1.b): "bereiz idaztekoak [dira (...)] egin, eragin, eman eta hartu-rekin osatzen diren aditz-elkarteak: (...) beldur eman, hitz eman, kontu eman, su eman (...) Loturik idazten diren salbuespenetarako, ikus AAAren 6. atala".

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

eman.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beldur sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adib. gisa agertzeko eskatuz: ez ziren heriotzaren beldur; beldur izateko(a) da.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-bera/-ti.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

beldurtia.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Atzizki-aldaera hobestekoa darama

-gabe

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ro.

Kategoria

adlag.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: + / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-zko: -garri-zko.

Kategoria

izlag.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

beldurra.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

>Azpisarrera gisa jasotzekoa da, adiera definitu ahal izateko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BELDURRA HARTU (bildurra a. V-gip; billurra a. V-gip). "Bildurra artu [...], tomar, cobrar [...] miedo" Etxba Eib. "Bildurra artu detsa itxasuari" Ib. "Billurra artu dotsat bolantiai" Elexp Berg. Ez bildurrik zeuren biotzetan artu. Lazarraga 1153r. Jainkoak dotrina, sermoi ta besteen ejenplo onakin abiso asko eman zion [...]. Ortik bildur puska bat artu orduko aztutzen zan. Cb Eg II 188. Lotsa ta bildur txit andia artu zuten. Cb Just 24. Bizi dira nasai ta ardura baga munduko atseginen ondoren arerijo donga oni bildurrik artu baga. Mg CO 99. Artu bildur andia Jangoikoaren justizia ta aserreari. Añ EL1 40. Artu billdur geijago, dalako benenua itxaaskorragua. JJMg BasEsc 102. Eta bildur aundia artu zuten guztiak. Oteiza Lc 7, 16 (Lç beldur batek hartu). Gero deüsetan ere ez beldürrik hartü, / Ama birjina saintiak lagüntüren gütü. Etch 666. Guziak Jaunari bildur andia artu zioten eta Jesusen izen santua altxatua zan. Lard 517. Apostoluak etzion Jesusen esanari bildurrik artzen. Ib. 442. Esaten eutsan, ezeiela euren bilddurrik artu. Echta Jos 46. Yainkoak emango digun zigorradaren beldurra ar dezagun. Ir YKBiz 287. Denbora dalik artu dezagun / beste artako beldurra. Yanzi 157. Oraingo gazteak Jaungoikoari baiño eguzkiari bildur geiago artzen diote. And AUzta 84. [Emakume] oiei bildur geiago artuko die [etsaiak]. NEtx LBB 173. Txakurrak barrurako / ez dira jaioak, / baiña bildurra artu / zuen arraioak. Zendoia 216.

adib: beldur iz. Egiazko nahiz irudipenezko arriskuaren aurrean sortzen den urduritasunezko egoera. Ik. izu; ikara. Esker onez eta beldur gaiztoz beterik. Beldur handia. Beldur izugarri batek hartu ninduen. Beldurra hartu dio itsasoari. Huts egiteko beldurrik gabe. Guk gosea berdintzeko daukagu; ez dugu oraingoz asearen beldurrik. Beldurrik gabe esan. Haren beldur gaitza nuen. Aitak jakingo zuelako beldurrak eraginda. Deusen beharrik baduzue, deitu beldur gabe (Ik. beldurgabe). Jainkoaren beldurreko gizona zen. || Esr. zah.: Ez egik gaitzik eta ez euk beldurrik. Beldurra bera zaldi.

beldurra hartu 11: Consumer, HABE, Berria 6, EiTB, DiarioVasco 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beldurra hartu 17: Bernardo Atxaga 3, Koldo Izagirre 3, Elizen arteko Biblia 2, Josu Zabaleta, Anjel Lertxundi, Xabier Etxabe, Joxan Elosegi, Aingeru Epaltza, Xabier Olarra, Patziku Perurena, Jon Muñoz, Xabier Mendiguren Elizegi.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, hedatua eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beldur sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BELDURRA SARTU. "Bildurra sartu, (vb. trans.) meter miedo, atemorizar" Etxba Eib. "Bildurra sartuta dauka jendiari saskar arek" Ib. "Umiai billurra sartzen ibiltzen da" Elexp Berg. Zenbat ikara ta beldur sartuko dio Jangoiko berak bere begi berekin begiratzen diola oroitzen den edozein mundukori. Mb IArg I 382. Egunak eta hasteak joan ta epeldu zen S. Francisco Xabierren hitz mehatxariak Fernandez bekatariari sartu zion beldurra. Mb IArg II 332. Beldurra sartuaz gure animako etsaiai. Mg CC 223. Goian anbeste Egazti atzapardun, bean lau oñeko izugarri beldurra sartu bear zutenak. VMg 49. Euk sartzen deutsek guztiai bildurra. Zav Fab RIEV 1907, 543. Astoak sartu zien / alako beldurra, / non ez zuten ikusten / begiakin lurra. It Fab 125. Ez apaiz jaun guziak / igualak diralako, / baizik batek beldurra / sartu ziralako. Bil 125. Ari beldurra sartzeagatik asmatu zuten Herodek bizia kendu nai ziolako kontu ori. Ir YKBiz 292. Eta gero ni urruti, infernuari berari / beldurra sartu nion goitik-beiti. Berron Kijote 29. Oraingo ontan ezurretara / beldurra sartu digute. MMant 131.Uste det sartu ziola bizi guziko bildurra. BBarand 24. Ta, txarrena, bildurra sartzen eustana. Gerrika 283. (Aux. intrans.). Entrar miedo, atemorizarse. Sartu zitzaien beldurra inguru artako errietakoai. VMg 68. Ez zan motzagua izan Aragille eta onen emaztiari sartu jakuen bildurra. Etxba Ibilt 462. Sartu zaiote beldurra, / egiten baitu elurra. Xa Odol 97. Aizearen indarra somaturik, bildurra sartu yakon. Ker Mt 14, 30.

adib: sartu, sar, sartzen 2 da ad. Irud. Zerbait buruan sartzen zaizunean. Beldur handia sartu zitzaion bihotzean. Ekandu gaiztoetan sarturik daudenak. Aurrerabidean sartuak ginen Euskal Herrian. Xehetasunetan sartuz gero. Salerosi itsusietan sartu dena. Politika auzietan sartu. Ez nekien ongi, gaixo honek, non sartzen nintzen. Ez naiz orain etimologia kontuan sartuko. Baina erdalkeria sartu zaigu harrezkero musikan ere. Gaingiroki, nor eta zerekikoetan gehiegi sartu gabe. Erdaratik sartu diren hitzak. // zukurutz iz. Beldurra, izua; beldur aldia, izualdia. Herioari buruz ohi zuten izu-ikara, laborria eta zukurutza ezertarako ez zela adierazten zien bere ikasleei. Bazter guztietan sartu duzu zuk zukurutza edo beldurra.

beldurra sartu 60: Deia 2, Elhuyar, Berria 31, EiTB 16, Jakin 2, Argia 4, Erlea, DiarioVasco 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beldurra sartu 66: Herria 11, Berria 17, Elizen arteko Biblia 10, Josu Zabaleta 4, Xabier Mendiguren Elizegi 3, Esteban Antxustegi 2, Xabier Amuriza 2, Iñaki Iñurrieta 2, Juan Garzia, Koldo Biguri, Lourdes Oñederra, Jokin Urain, Patxi Ezkiaga…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, hedatua eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beldur sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

beldurrak airean (eta b. aidean 3, b. aidian 1 // egon 2, eduki 2, jarri 1) 6: AA II ("zer kezkak, gauak gizonaren zai, ta noiz berri gaiztoren bat izango duen beldurrak aidean daudela?"), Tx B II ("zer izango dan iñork ez daki, / danak beldurrak aidian"), Lab SuEm 2 ("Ezin egon gindezke beti beldurrak aidean!", "Biedermann jauna beldurrak aidean jarri duk"), Berron Kijote 2 ("Ez zuan, Santxok aren ondotik alde-egiten, lepoa ta begiak luze-luze, Rozinanteren anka-tartetik begira, beldurrak airean euki zuana iñondik ere ikusten ote zuan", "argi ta garbi agertu zitzaien zerk iñolaz-ere egiten zuan aako zarata-ots izugarri ura, gau guzian beldurrak airean euki zituana") // Ik. OEH argitaratuan, ap. ELok jasoak: Auspoa 61 ("Eztakit bide abek nola egiñak diran / estropozoka nua bildurrak aidian"), Ib. 76 ("Allegatu zanian Sansonen parian / beriala jarri zan bildurrak aidian").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

beldurrak airean (eta b. aidean 4, bildurrak a. 2 // egon 4 eta ipini, jarri, joan bana) 10: I.M. de Lezea ("Behin baten zurrumurru beldurgarri bat zabaldu zen herrialdean eta jendeak hala esaten zuen beldurrak aidean, zazpi urtetako aldia zazpi bider igaro ondoren, Hiriburuko herensugea bere leizetik irten zela eta bidean harrapatzen zuen guztia suntsitzen ari zela"), X. Olarra ("Bildurrak aidean zegoen, bere laguna, berriro ere odoletan barrura sartu zutenean"), J.A. Mujika ("Itzultzailea, ordea, beldurrak airean zegoen"), PPer ("mundu guzia bildurrak aidean jartzen zuan"), M. Gorospe ("Ala, bear zituzten sokak eta gaiñontzeko trepetak artu eta an dijoaz, beldurrak aidean, baiña pozik, aitari laguntzeko asmo biziaz"), Eutsi/2 ("Hirikoek solturaz erabiltzen zuten aparatoa [telefonikoa, noski], ez ziren beldurrak aidean ipintzen txirrin zaratatsua entzutearekin"), Basarri ("Beldurrak aidean geundela oraintxe goizeroko egunekoa zabaltzeko, nion aurreko batean"), J. Muñoz ("Pablo, beldurrak airean, jaitsi eta korralera atzera bueltatzeko esaten ari zitzaidan behin eta berriro"), P. Zubizarreta ("Une honetan Naima te bat eskaintzera etorriko balitzait, ixua baino errazago izua aterako litzaidake, beldurrak airean bainago, lo egin ezinik"), X. Diaz (albo-ohar batean, "Dabid: [Beldurrak airean] Itxoin pixka bat").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beldurrak airean (egon) : HiztEn (beldurrak airean AS), LurE (adib. batean: "beldurrak airean dago: guztiz beldur da"); beldurrak airean (eta b. aidean): DFrec 1 (La Voz de España: "beldurrak aidean ibili behar gutxien uste dutenean"), HiztEn (AS) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beldurrak airean (egon) : EuskHizt (adib. batean: "beldurrak airean dago [beh.]: guztiz beldur da"), ElhHizt (beldurrak airean egon: hed. morirse de miedo, estar muerto de miedo), EskolaHE (adib. gisa: "beldurrak airean dago: guztiz beldur da") // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: adib. / ElhHizt: AS: beldurrak airean egon / EskolaHE: adib.

[aire] airean 1 adb. Azkar, presaka. Zoaz hemendik airean. Airean bidali zuen. 2 adb. (eduki, egon... aditzekin). Ernai, urduri. Jaidurarik ahalkegarrienek airean daukate nire bihotza. || (Beldurrak airean, beldurrez airean eta kideko esapideetan). Ezin egon gaitezke beti beldurrak airean! Ainhoako ezkilak pozik airean dauzka baserri hurbilak. Horretan pentsatze hutsak beldurrez airean daukala? Pozak airean zegoen hura, Athletic-ek irabazi zuelako. [beldur] beldurrak airean adb. Guztiz beldur. Beldurrak airean dago.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabat ezabatzekoa da, lehendik jasoa baitago azpisarrera gisa beldur sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beldur sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da aire sarreran ere.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu x-k / x-z akabatzen egon egiturakorik; cf. goseak / miñak akabatu bana: Noe ("Aurten ainbeste libra / izango zan iyaz, / gosiak akabatu / diyo miseriyaz"); Cb Just ("S. Francisco Sales suabeak dio, Estanislao Jainkoaren amorioz iltzala, edo amorezko miñak akabatu zuela"); penaz akabatu 1, Or Eus ("Lumazko bururkoan dauka deabrua, / penaz akabatzeko gure medikua").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

beldurrak akabatzen (egon) 3: J. Goikoetxea ("Lapurrak noiz irtengo, beldurrak akabatzen"), P. Zubizarreta ("Denak beldurrak akabatzen han edo hemen babesten"), M. Garmendia ("Beldurrak akabatzen nengoen"); beldurrez akabatzen (egon) 2: A. Letamendia ("Lenoir anderea beldurrez akabatzen zegoen"), M. Landa ("Hasieran beldurrez akabatzen egon ohi nintzen"); goseak akabatzen (egon) 2: J. Goikoetxea ("Goseak akabatzen eta egarriak itotzen egon naiz aldiz-aldiz"), K. Navarro ("Leamas goseak akabatzen zegoen"); gosez akabatzen 1, M. Landa ("Saguak gosez akabatzen"); hotzez akabatzen (egon) 1, M. Sarriegi ("Blai eginda eta hotzez akabatzen zegoen"); buruko minak akabatzen 1, A. Iturbe ("#mdash#Zer egiten duzu ohean etzanda? #mdash#Hementxe, buruko minak akabatzen"); minez akabatzen (egon) 1, P. Aristi ("Gisa honetako konsueloak benetan motz eta hotz gertatuko zaizkio minez akabatzen dagoenari"); cf. goseak/gosez akabatu bana: Egunk 1996 ("Goseak akabatutakoak"), M. Etxezarreta ("Gaztainarik ere ez dugu izango gaizkilen batek heldu / gabeak arbolatik amiltzen bait ditu gu gosez akabatzeko asmoz edo").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beldurrak akabatzen : LurE (adib. gisa) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beldurrak akabatzen : EuskHizt - EskolaHE (adib. gisa) // eta ElhHizt: gosez/goseak amorratzen/hiltzen/akabatzen egon (AS), hotzak akabatzen egon (AS) // Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

ezaguna da ahozko erabileran, testuetan asko ageri ez bada ere, eta jasotzekoa da, Heg. marka duela (goseak akabatzen eta hotzak akabatzen bezala: hiru hauek dira erabilienak, lantaldearen ustez).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beldur sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Heg.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: beldurrak ( egon batez ere).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BELDURRAK (BELDUR HANDIAK, etc.) HARTU. Atemorizarse; entrar el miedo (de). Har zitzan guziak beldur batek, eta glorifikatzen zuten Iainkoa. Lç Lc 7, 16 (IBe beldurrak hartu, Ker bildurrak artu; He izialdurak sesitu,TB beldurrez ikharatu, Oteiza bildur aundia artu, Dv lazturak hartu, Ol izutu, Leon harritu). [Herodes] hartu zuan, Errege berriak Erreinua kenduko ziolako suspetxak, gogoan-beharrak eta bildurrak. Ub 63. Bereala artu zuan eriotzaren beldur andiak. Mg CC 182. Illteko billdurrak artu egizanian. JJMg BasEsc 83. Etsaien eskuetan eroriko zan bildurrak artu zuen. Lard 143. Mundu guzia bildurrak artu zuen. Ib. 462. Ostikuaz iltzeko / ez bildurrak artu. Noe 63. Halako beldur batek hartzen nau, zure itxurari behatu eta! Barb Sup 18. Andik atera ta iges egin zuten bildurrak arturik. Inza Azalp 76. Arriturik eta beldur-laborriak arturik. Ir YKBiz 188. Ura ikustean Zakaria izutu zan ta beldurrak artu zuen. Ib. 2s. Beldur aundiak arturik zeuden. Ib. 191. Nere etorreraz, bildur berriak artu dituala zuen arpegiak ba-dakusat. Zait Sof 126. Mayi, bildurrak artuta sukalde bazter batean ixil-ixilik zetzan. Etxde JJ 30. Bildurrak artu zun, gizonen aurrean Kristo aitor-bildur ba zan, Onek bere aingeruen aurrean uka zezakela. Or Aitork 187. Bildurrak artu nenduan, eta joanda, zure talentua lurpean gorde neban. Ker Mt 25, 25. Beldur batek hartua nago ni ere, orain artean idatzi ditudanak ikusita. Xa Odol 18

def: beldurtu, beldur/beldurtu, beldurtzen da/du ad. Beldurrak hartu; beldurra eragin, beldurra eman.

beldurrak hartu 12: Elhuyar, Berria 5, EiTB 3, Karmel, Argia, Erlea.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beldurrak hartu 42: Berria, Elizen arteko Biblia 13, Asisko Frantzizko 4, Xipri Arbelbide 3, Alberto Ladron Arana 3, Matias Mugica 2, Iñaki Segurola, Josu Zabaleta…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beldur sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BELDURRAK (BELDUR HANDIAK, etc.) JO. Atemorizarse; entrar miedo (de). "Bildurrak yota ebilen gaixoa (V)" A EY III 249. Beldur handiak jo ditu / Lurreko botereak, / Zeren Jaunak ganbiatu / Diotzoten zorteak. Monho 152. [Herbia] beldurrak yotzen du zenbait salatari nahasik / Erreporta dezan egiñ erregeren gorthean. Gy 68. Zerbaiten utsunea izango eukelako bildurrak joa zirudian. Erkiag Arran 125. "Bildur txarrak yo nau, me ha dado mala espina (V-ger)" A EY III 286.

beldurrak jo 24: Aizu, Deia, Consumer, Berria 9, EiTB 8, Argia 3, Erlea.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beldurrak jo 25: Berria 4, Elizen arteko Biblia 7, Julen Gabiria 3, Asisko Frantzizko 2, Martin Anso, Iban Zaldua, Juan Garzia 2, Hasier Etxeberria, Daniel Landart, Joseba Sarrionandia, Harkaitz Cano, Fernando Morillo.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beldur sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

beldurrarazi, beldurraraz, beldurrarazten. du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

beldur sarreran adib. gisa agertzekoa.

Atzizkien araberako erabakiak

-arren.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beldur sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

beldurrez.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beldur sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

beldurrez.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

beldurretan (eta bildurretan 4, beldürretan 1 // izan 2, egon 3, eduki 2; eta hil b., akhit b.) 8: Lç (Erm 8,15: "Ezen eztuzue suiekzionetako spiritu bat rezebitu, berriz beldurretan izateko"), Bp I ("ihor erori baliz bekhatü mortaliala, laster kofesatü behar lüke, [...]; berhala eri denian, edo beste hil beldürretan"), AzpPr ("ez gerade metitu / enplio txarretan, / propinak partitzeko / kale baztarretan, / nago bildurretan, / ori indarretan, / ez dala zorretan / dabil gezurretan"), Arb Igand ("Nere solas goraitiarrez zuek akhit beldurretan nindagon"), Or QA ("Illunaren kate berak zeduzkan bildurretan denak"), Mde HaurB ("etsean zegoen espiritu berriak beldurretan zedukan ordea"), Etxde JJ ("bera ere erraiñaren bildurretan dago"), Etxba Ibilt ("asmau ebela etxeko-andria izutu eta alde eraittia andik sorgiñen bildurretan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

beldurretan (eta bildurretan 3 // egon 2; eta -tzeko b. 1) 6: L. Unzueta ("itxasgoraren bildurretan itzartu nintzaneko lehorrean nengoan"), Ker ElizG ("Iñazio, Kristo'ren gudari zintzoa, Antiokia'ko Elizagaitik bildurretan, bere gogoz Trajano'gana aurkeztu zan"), IMuj AzBel ("Anaiei galdetzeko asmoak berriz, kilkerraren soinu errepikatua puskatzeko beldurretan ito zaizkit"), A. Eguzkitza ("... aitagaz Areatzeko Jondone Nikola elizara joan nintzen egokiera hura ez baitzait inoiz ahaztu, etxerantz beldurretan itzulita polizia jendea jotzen ikusten nuen lehen abagadunea izateagatik"), X. Kaltzakorta ("Ez dozu bildurretan egon behar"), A. Gabikagogeaskoa ("Horrelakoek, afer garrantzitsu baten emaitzaren beldurretan daudenean, erantzunaren zain daudela, etxeetako leihoak edo kaleko arbolak kontatzen dihardukete").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm, ez ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -etan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beldur sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

beldurrez.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-z

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beldur sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

BELDURREZ AIREAN (Estar, etc.) atemorizado, con temor. v. BELDURRAK AIREAN. * Bere nortasuna desegitea nahi ote du? Saia bedi ahaleginean makina bat budista zintzoren antzera. Ez duela nahi, horretan pentsatze hutsak beldurrez airean daukala? Sasi-budista da orduan, ez budista. MIH 338.

LB: 2 “Pew bera abandonatu egin zuten, ez dakit nik beldurrez airean zeudelako edo haren hitz gaizto eta makilazoak mendekatzeko” (Elkar) ; EPG: 5 “Auzoren batek nire oihuak entzun eta gure arazoa ezagutuko ote zuen zeuden biak, beldurrez airean” (Anjel Lertxundi); ETC: 21 “Maiatzaren 27ko hauteskundeen ondoren beldurrez airean eduki gaituzue herritarrak” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: beldurrez airean atemorizado, -a, asustado, -a; muerto de miedo; en vilo zerbait gertatu ote zaion pentsatze hutsak beldurrez airean nauka: estoy temblando solo de pensar que le haya podido pasar algo zarata-hots izugarri hura, gau guztian beldurrak airean eduki zituena: aquel terrible ruido, que les tuvo muertos de miedo toda la noche horretan pentsatze hutsak beldurrez airean dauka: el mero hecho de pensar en ello le asusta muchísimo; Adorez: beldurrak/beldurrez airean egon, utzi: estar, dejar preocupado/da por el miedo; Labayru: 0

[aire] airean 1 adb. Azkar, presaka. Zoaz hemendik airean. Airean bidali zuen. 2 adb. (eduki, egon... aditzekin). Ernai, urduri. Jaidurarik ahalkegarrienek airean daukate nire bihotza. || (Beldurrak airean, beldurrez airean eta kideko esapideetan). Ezin egon gaitezke beti beldurrak airean! Ainhoako ezkilak pozik airean dauzka baserri hurbilak. Horretan pentsatze hutsak beldurrez airean daukala? Pozak airean zegoen hura, Athletic-ek irabazi zuelako.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, eta, beraz, azpiadieratik ezabatzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beldur eta aire sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-zko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beldur sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Diakronia

Zah.

Euskaltzaindiaren Arauak

beldurtu, beldur(tu), beldurtzen. da/du ad.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: beldurtzeko .

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

beldurtu, beldur(tu), beldurtzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tzeko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

beldurtu sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

beldurtzeko gaitza.