OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu

LB: 0; EPG: 0

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bekainak belztu arrugar/fruncir el ceño, arrugar/fruncir el entrecejo, arrugar la frente, poner mala cara; enfadarse; Labayru: 0; Adorez: 0.

bekain 1 iz. Betzuloaren gainaldea, ilez estalia dagoena. Bekainak ile urdinez beterik. Bekain arteko zimurrak. Baina badator loa, bekainetan astun. Haren bekainek iduri dute eultzi-biltzaileen erratza. Bekain hezurrak, oso irtenak. Bekainak belztu, zimurtu: beltzuri egin.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da bekain sarreratik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bekain eta belztu sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

* Bekaina zimurtzearekin, dardarazten du yainkosa aizuna ta erortzen da zutondotik. Or Mi 133

LB: GERMANek bekainak zimurtzen ditu. Ez du MIMIk esandako sinesten. (EiTB); EPG: Nik hitz bat esan, keinu bat egin, arnasa hartu orduko, bekainak zimurtzen hasiko zinen eta zeharo errudun sentitzen hasiko nintzen ni oso argi jakin gabe zergatik (Monika Etxebarria), Domengak bekainak zimurtu zituen (Elena Touyarou), Karrikaren muturrean gelditu zirenean, autotik atera ziren bekainak zimurtuz. (Aurelia Arkotxa);

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: bekaina ilundu/zimurtu arrugar/fruncir el ceño, arrugar/fruncir el entrecejo, arrugar la frente dirua eskatu dionean bekaina ilundu dio: cuando le ha pedido dinero le ha fruncido el ceño; Labayru: 0; Adorez: 0.

bekain 1 iz. Betzuloaren gainaldea, ilez estalia dagoena. Bekainak ile urdinez beterik. Bekain arteko zimurrak. Baina badator loa, bekainetan astun. Haren bekainek iduri dute eultzi-biltzaileen erratza. Bekain hezurrak, oso irtenak. Bekainak belztu, zimurtu: beltzuri egin.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da bekain sarreratik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bekain eta zimurtu sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

G-B dira a) 'logalea' adierako Mari Bekaineko 1 (Or Eus: "Olako lau ipui arin jalki dituneko, / etorri zaio noribait Mari Bekaineko... [oharrean: "loaren izena"] / Kantuak balio dizu loak uxatzeko") eta 3 beka(i)neko (Zait Plat: "azkenik loak artzeko zanean, irriparrez auxe esan omen zuen: Bekaineko asia dut bere anaiarengana nerau eroaten"; eta OEH argitaratuan, Ezale 1897: "Umea loak artu dau. Nik eztot urrun bekanekoa; eure begiak bere oera begira dagoz. Tira Peru [oharrean: "Bekanekoak begi-ganekoa esan gura dau, edo begi-ganetik itxi edo zarratutera etorten dan loa"]; A s.u. txillotu: "Begiak txillotu jataz ta laster dot bekanekoa" ["Los ojos se me han entornado y pronto vendrá el sueño"]); b) 'bekainean jo edo hartutako kolpea' adierako bekañeko 2 (Anab Poli: "Badijoakio atea idikita, [...] "arrapatzen ba-aut itoko aut", "ni bezelako aita onik ire bizi guztiyan", "a ze bekañekua""; Ugald Iltz: "Bazekiten gizonak zenbat bekañeko ta ostiko ta kulata tankada ta masailleko ta porra zanpa aguanta lezaken!").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ager. banakoak dira a) 'logalea' adierako bekaneko (A Ipuiñak: "Nik eztot urrun bekanekoa; eure begiak bere oera begira dagoz").eta b) 'bekainean jo edo hartutako kolpea' adierako bekañeko (Inzag Euskera 1926: "bekañeko galanta jaurti-ta, satsetara bota").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bekaineko 'logalea' eta 'kolpea' adierakoa: HiztEn-LurE. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ik. Mok-ren 698. kontzeptuko (vigilia, sueño) esapideok, besteren artean: etorri zaio noribait Mari-Bekaiñeko (NG), Maria-Bekaneko yabilt gogait-eragiten (B, mund), "Martin-Itxu" etorri arte (G,t), Laster etorriko zait "Martin-Itxu" ("Mari-Bekaiñeko") (G,t) eta M. Ugarteren Legazpi Barrutiko Itzen Bilduma-n "zaldi-zurie (logalea, logurea)". Ez dugu aurkitu forma hau ap. Mok. Cf. Zubk ItxasA 77-78: "Marixe Beikaneko Arrigorrin bueltan. Lorik egin nai-ezka ibili ondoren, erdi lotan jausten igarten diran umiekaitik esaten da. Marixe Beikañeko, au da Begi Gaiñeko."

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bekaineko (logalea / kolpea): EuskHizt, HiruMila (logalea: "se emplea generalmente precedido de maritxu en lenguaje infantil"), ElhHizt, EskolaHE. // DRA: bekaneko (sueño; golpe en la sobreceja; siestita); PMuj DVC: bekaineko (duermevela, sueño ligero, cabezada de sueño, siesta; ganas de dormir); bekaneko (sueño: vulg.); Maria-bekaneko. // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz. 'bekainetan eman edo hartutako kolpea'

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: Maria bekaineko Haur. 'logalea'.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

bekainetan eman edo hartutako kolpea