OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ARDURA EDUKI (Lcc). Tener cuidado de; responsabilizarse de, harcerse cargo de; interesarse por, preocuparse por. (Principalmente con sintagna nominal con suf. instr. o gen., o con sust. vbal. -(t)zeko como complemento; tbn., mucho menos frec., con complemento con suf. -gatik, -gaz, -(e)tan, con vb. subjuntivo, con interrogativa indirecta o con dativo --como en el caso de Arrese Beitia--)). "Curar, tener cuidado, ardura eukia [sic]" Lcc. v. ARDURA HARTU, ARDURA IZAN. Tr. Documentado en autores vizcaínos desde principios del s. XIX, y en los labortanos Etcheberri de Ziburu, Materre, Duvoisin y los guipuzcoanos Ubillos, Beovide, Etxaide (JJ 100) y Uztapide. [Mesiaren] baitan behar duzu / esperantza segura, / zure othoitzaz duela idukiren ardura. EZ Man I 54. Bekhatu hauk ziaudezek mendeku eske zerura, / Behaztopa ezadintzat iduki zak ardura. Ib. 13. Gure zorrak pagaturik igan zela Zerura, / Handik ere dadukala gure gatik ardura. Ib. 71. Pensamenduak dituzte itzuliren mundura / Eta eztute izanen Iongoikoaz ardura. Ib. 79. Nor da Aurrari dotriña erakusteko arta, ardura edo kontua iduki behar duana? Ub 198. Ezkonduba naz, ta baditut iru ume; baña Amak dauka dotrinia irakasteko arduria, etab

ardura eduki 91: Ortzadar, Deia 4, Elhuyar, Consumer 11, HABE, Berria 37, EiTB 14, Jakin 3, Karmel, Argia 12, Laneki 4, DiarioVasco 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ardura eduki 22: Berria 14, Juan Kruz Igerabide, Itxaro Borda, Xabier Montoia, Jose Ramon Goikoetxea, Pablo Sastre, Koldo Izagirre, Xabier Mendiguren Elizegi, Mikel Hernandez Abaitua.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa ardura sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ARDURA EMAN. Preocupar, producir preocupación. Tr. Documentado en autores vizcaínos desde principios del s. XIX, y en Urruzuno y Basarri. Sabelak emoten deutsu ardura geijago arimako gauzak baño. Mg PAb 69. Gauza astun ta arduria emoten dabenetan zelan gabilz? Mg CO 17. Auzi arduria emoten dabeenetan, billatuten da letradurik onena. Ib. 287. Ala ere, ez zidak ardura andirik ematen ire ezten txaarrak ateratzen bazidak odol apur bat. Nere gañean dijoan Mandazai onen zigorrak beldurrago egiten naitziak. VMg 33. --Zer egiten da infernuan? --Kitututen da bekatuen ordea ta kaltea, zeinek orain ain ardura gitxi emoten deuskun. Añ EL1 52. [Gurari txarrak] bijotzian mina, ta arduria sarri emoten deuskubeenak. fB Ic II 259. Egiñ eban aitak testamentuba, ta erabagi zituban bere gauza gustijak. Ez zituban gura izan itxi arazu oneek, arimakuak ardurarik asko emon oi dabeen azkeneengo geisorako. JJMg BasEsc 277. Egija esan nai badozu, ezteutsu zuri ardura andirik emoten baserrikuari egiten jakan kaltiak. Astar II 74. Eta ain ardura gitxi emoten deust salbaziñoiak, edo argiruago esateko, uste dot ain ziur daukadala? Ur MarIl 12. Baiña egiaz, ematen zien ardura apurtxo bat [...] ikusi bearrak. Ib. 86. Orretariko umekeriak ezeutsen ardura ta aizola andirik emoten. A BeinB 43. --Zure gurasoak zarrak badira ta [...]. --Ezteust, andrea, añbeste ardura orrek emoten. Ag Kr 159. Etxeko arazoak baño auzokoak ardura geiago emoten deutsen asko. Echta Jos 62. Esan deiela nai dabena; orrek ezteust ardurarik emoten. Ib. 66. Ardurarikan eztit ematen izenak, kontua daukakigu gauzaren izanak. Urruz Zer 103. Eta oneek ikusi ta yakitiak ardura geiago emon biar dausku. Kk Ab II 137. Entzun-gorrak, Jaungoikoak ardura gitxi emoten eutsienak. Bilbao IpuiB 217. Jazteak ez eutsan ardura aundirik emoten Mautsari. Izan bere, etxean sartuta egon oi zan ia beti, bere loditasuna zala-ta edo. Erkiag BatB 137 (92 ardura esatekorik emon ez). Ardura gutxi ematen die nunai lanean asteak. Basarri 136.

ardura eman 71: Deia 2, Elkar, Consumer, HABE, Berria 45, EiTB 10, Eusko Legebiltzarra, Jakin 3, Karmel 2, Argia 2, Laneki 2, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ardura eman 38: Berria 14, Herria, Anjel Lertxundi, Itxaro Borda, Joan Mari Irigoien, Javi Cillero, Iban Zaldua, Jose Antonio Mujika, Janbattitt Dirassar, Fernando Rey, Fernando Morillo…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa ardura sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: ardura izan 'axola izan'

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ardura 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

arduragabe izond.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: arduragabeko .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gabe/-gabeko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

arduragabe sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Kategoria

izlag.

Forma baten adiera(k)

arduragabea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

arduragabe(tu), arduragabetzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ardura 1 sarrerako adlag.ari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Forma baten adiera(k)

ohikoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma saihestekoa

Saih. Ik. administrazio.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ardura 1 sarrerako adlag.ari dagokion azpisarrera.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

ardura, maiz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ARDURATAN (V-gip ap. Elexp Berg). a) Preocupado. "Arduratan egon, estar preocupado, impaciente. Oinddio eztoskue pagau ta arduratan gare" Elexp Berg. "Etziñan agertzen da arduratan neuan" Ib. (s.v. ardura). Aixe otz puska batek, izerdi batek, gose apur batek, [...] edo gau bateko lorik ezak bildurtuten ditubala, edo illgo ete dirian arduratan, iminten ditubala. fB Ic II 278. Eta au esan bear eutsan, ez bakarrik etxekoak arduratan eukazalako. A BGuzur 153. Eta gu, beraren bizilagun guztiok, arduratan geunden, ardura gorritan, zer ikusiko. A Ardi 116. Ez egon bada arduratan biarko egunaz; biaramonak beretzat ardura izango du (Mt 6, 34). Ir YKBiz 134 (Lç, TB, HeH, SalabBN artha, Dv grina, Ip lankheia, Ur arazoa, IBk kezka). Ba, beti arduratan senarra emaztian gustua eitteko, eta au, bere aldetik, aura kontentuz erabiltzeko. Etxba Ibilt 469. (Precedido de gen.). Preocupado por. Zeu zara gure Ama, elorri latzean, geure arduratan beti. Gand Elorri 124. (Acompañado de sust. vbal. con suf. -t(z)eko). Ocupado en. Banabil beraren soinekoak kutxatik ateratzen, garbiak egurastu ta zikinak garbierazteko arduratan: eta galtza batzuk astintzen ari naizelarik plaust. A Ardi 25. b) Con cuidado. Riktrudisek arduratan ibilli zeiteala esan eutsan, arerioak eukazala-ta. Ag AL 163. Agur, baiña ez aztu gero arduratan ibilteagaz. Ib. 156.

arduratan 4: Berria, Karmel 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

arduratan 1, Unai Iturriaga (“Ez zuen maite amari gezurrik esatea, nahikoa entzun zituen bizitzan zehar, baina oraindik gutxiago ama arduratan ibiltzea”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ez da automatikoa eta jasotzekoa izan liteke azpisarrera gisa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa ardura sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

arduratu, ardura(tu), arduratzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

arduratu, ardura(tu), arduratzen

Aditz-erregimena

da-du ad.