5 emaitza ahaldun bilaketarentzat - [1 - 5] bistaratzen.
Aztergaia: ahaldun
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau44 | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:10 | 1993-10-20 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Corpus eta hiztegietako datuak
ahaldun + eratorriak (a(ha)ldundi ez dugu landu).
OEHko datuak [laburduren azalpena]
ahaldun (eta aldun, aaldun) a) 'ahala duena' adierakoak 12 dira: G 4 (Ub 2; Or Aitork; Berron Kijote), L-BN 8 (SP Imit; Hb Egia; HU Aurp; Ox; Zub; JE Ber 2; Mde Pr); hauez gain, OEH argitaratuan: Echve Ongi; Dv Lc 3,16; Dv Apoc 4,8; Camp EE 1882a; Otag EE 1882c; Ur BulaG; SMiguel; JE Med; J.M. Tolosa EEs 1913; P. Ormetxe EEs 1917; b) 'ordezkaria' adierakoak 29, B-G: B 20 (Altuna; Enb 6; Eguzk GizAuz 3; Erkiag BatB 9; BEnb NereA), G 8 (Ldi IL 4; Lab EEguna; Zait Sof; Or QA 2); eta aldungai 1: Or QA; OEH argitaratuan gainera: A Gram; A EEs 1916; GMant LEItz; A LEItz; LEItz; Eusk 1919-1920 3; EEs 1920; A Y 1934; Zubim Y 1935; c) Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko 'capaz de' adiera ("2. Capaz de. En S "aháldün; sens exact: 'qui est à même de...', mais non pas 'puissant'" Lrq BasseS 21"), eta 'poderosos del pueblo...' adiera ("3. En un sentido más especializado: Eulate (Amézcoa), CEEN 19748, 144. nav aldunes. Parece tratarse de los poderosos del pueblo, propietarios en sociedad del molino, cuyo libro de cuentas empieza en 1702. v. VocNav s.v. aldunes", eta fB Ic III); eta ahalduntasun sarrera: ("(L, BN, S), potencia, capacidad" A. Sólo L sg. Lh No S sg. Lrq").
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
a(ha)ldun a) 'ahala duena' adierakoak EB 5 dira: J.C. Alonso; A. Etxeberria; X. Olarra; P. Añorga; Helburua. Bizizaletasunaren alde; b) 'ordezkaria' adierakoak 63, erdiak 1900-1939 epeko Egunkari-Astekarietakoak eta denak HMkoak: A. Arzelus; Laux 2; I. Enbeita; S. Onaindia 2; J. Fernandez 4 (aldun-izen 1); T. Elorrieta 4 (eusko aldun 3); B. de Arrizabalaga; J.E.; S. Letona; A.M. Labayen 2 (aldun batzar 1); G. Mujika; Zeleta 3; Euzkadi 1931 5 (4 aldun batzar); Argia 1931 2; El Día 1932; La Cruz 1932; El Día 1933 8 (eta 1933); El Pueblo Vasco 1935 2 (eusko aldun 1); Euzkadi 1936 2 (aldun-etxe 1); EAEg 1936 2; Zer 1986 (aldun nagusi); J.A. Pradera (ahaldun nagusi); Oinarrizko legeria Bizkaian 2 (ahaldun-batzarkide 1); Deia 1990 (foru aldun); EHAA 1989 6 (ahaldun(-)kontseilu); eta a(ha)ldundegi 5: El Pueblo Vasco 1935; S. Letona; S. Onaindia; Etxde.
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
DFrec: ahaldun 'diputatua': 2; aldun-batzar 1; erri-aldun 1 // AB38: ahaldun 'apoderado' 1; ahaldun 'diputado' 2; ahaldun nagusi 'diputado general' 2; ahaldundegi 'diputación' 2; ahaldundu 'apoderado' 1 // AB50: ahaldun 'diputatua' 7; ahaldun nagusi 11; foru-ahaldun 2; ahaldundi 10; foru(-)ahaldundi 14; aldun 'diputatua' 3; aldun nagusi 4; aldun general 1; aldundegi 2 // HiztEn: ahaldun : 1 adj. eta iz. ahala edo boterea duena; 2 norbaitek bere ordez ari dadin esku ematen dion pertsona; 3 iz. Batzar Nagusietako kide izateko herriak hautatutako agintari edo ordezkaria; 4 Ik. diputatu; ahaldundu : norbaiti zerbaitetarako boterea, ahalmena eman; ahaldundu : Zuz. ahalduna, beste baten izenean iharduteko ahalmena eman zaion pertsona // LurE: ahaldun : ahaltsua, ahala duena; ik. ahalguztidun; norbaitek, bere ordezkari bezala ari dadin, esku ematen dion pertsona. Bereziki, herriak Diputaziorako, Batzar edo Biltzar Nagusietarako, edo Legebiltzarrerako hautatutako ordezkaria. ik. diputatu; ahaldundu : norbait eginkizun jakin baterako aldun egin; ahalak eman; ahaldungai : diputatugaia // Euskalterm: foru-ahaldun 1, ahaldun nagusi 1; zuzendari ahalduna 'director apoderado' 1; ahaldundu 'facultar' 1; ahaldundu 'facultado' 1; ahaldundu bidezko ezkontza 'matrimonio por poder' 1; ahaldunduta 'por poder' 2.
Sektore jakin bateko informazioa
Admin. eremuan jasoak: AgAld hitz-bilduma: diputado: ahaldun; diputadu; diputado foral: foru-diputadu; diputado general: ahaldun Nagusi; diputados (congreso de): diputadu-batzar // HezkAdmin: aldun: diputado // AdminEL: diputado: 1 diputatu, pol.; 2 ahaldun, adm; 2 diputado general: ahaldun nagusi, adm. // Ez dugu aurkitu besteotan: EurItune; AdmMila; LurraldeAntol; AdmHizt.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
Beste hiztegietakoak: ahaldun : EuskHizt (1 ahaltsua, ahala duena; ik. ahalguztidun; 2 norbaitek, bere ordezkari bezala ari dadin, esku ematen dion pertsona; Berezk. herriak Diputaziorako, Batzar Nagusietarako, edo Legebiltzarrerako hautatutako ordezkaria. ik. diputatu) // ElhHizt (1 poderoso, potente; 2 (Zuz.) apoderado; 3 diputado (en la Diputación, en las Juntas Generales); 4 Ik. diputatu) // HiruMila (1 izlag. eta izond. quien tiene poder; poderoso; 2 iz. apoderado; procurador) // EskolaHE (ahaltsua, ahala duena; ik. ahalguztidun; norbaitek, bere ordezkari bezala ari dadin, esku ematen dion pertsona. Bereziki, herriak Diputaziorako, Batzar edo Biltzar Nagusietarako, edo Legebiltzarrerako hautetsitako ordezkaria. ik. diputatu) // Lur EG/CE (1 poderoso; 2 diputado) // Lur EF/FE (1 puissant; 2 qualifié) // XarHizt (adj. puissant, fondé de pouvoir, représentant, député; v. aldun) // Casve EF (ahaldün: 1 qui a pouvoir; 2 puissant) // HaizeG BF (capable, qui peut) // DRA (poderoso; II Según Larrasquet (Le Basque de la B.S., 21), en S. no significa poderoso, sino "el que verdaderamente tiene...") // PMuj DVC (aaldun: 1 potente, poderoso, potentado; 2 apoderado, poder-habiente); ahaldundu : ElhHizt ((Zuz.) apoderar, facultar) // HiruMila (delegar, apoderar, facultar) // EskolaHE (norbait eginkizun jakin baterako ahaldun egin; ahalak eman); ahaldundu : HiruMila (izond. apoderado; delegado); ahaldungai : EuskHizt (diputatugaia); ahalduntasun : DRA (potencia, capacidad) // PMuj DVC (capacidad, potencia); ahalduntze : HiruMila (apoderamiento). Hauez gain: Lur EF/FE: aldun : député provincial // DRA: aldun : poderoso; II que puede; III diputado; IV senador; V apoderado; VI embajador; aldundegi : diputación; aldungo : diputación // PMuj DVC: aldun : 1 diputado, delegado, sustituto, mandatario, apoderado, facultado, autorizado, procurador, representante; 2 poderoso, hombre de medios; 3 (pl.) potestades, coro angélico; aldun-aldi : diputación (duración del cargo); aldun-arazo : diputación, negocio encargado al diputado; aldundegi : diputación; aldundu : 1 apoderar, dar poderes, constituir apoderado, autorizar, dar a uno una facultad; 2 comisionar, encargar, dar una comisión; aldun-etxe : 1 diputación (palacio); 2 factoraje, residencia del factor; aldungo : 1 diputación, cargo de diputado; 2 factoraje, cargo de apoderado; aldun-lan : diputación, negocio encargado al diputado; alduntza : diputación, cargo de diputado; apoderamiento. Ez dugu aurkitu ap. Lh DBF.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [I102]: 'forma hau gehituko nuke, argi uzteko ahaldun hitzaren erabilera, batez ere aldundi bezalako bitxiak ontzat jo direnean eta diputatu-rekin diferentzia ondo markatzeko: "Gernikako Batzarreko ahaldunek Bizkaiko Ahaldun Nagusia izendatzen dute, eta beronek bere gobernuko diputatuak"'.
- [E210]: 'Horren azpisarrera gisa, ahaldun nagusi 'diputatu nagusi' jar daiteke'.
- [E123]: 'Konforme'.
- Erabakia: Erabakia (2001-10-19): 'azpisarrera modura ahaldun nagusi sartzea eskatzen du ohargileak. JLL jaunak ekarriko du hurrengorako txostena'. Erabakia (2002-03-22): 'Zerrendako ondoko hitzak honela uztea onartu da [...] ahaldun Batzar Nagusietako ahaldun edo ordezkariei 'apoderado' (Bizkaian) eta 'procurador' (Araba eta Gipuzkoan) deitu izan zaie historian zehar'.
- Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): ahaldun nagusi [azpisarrera gehitu]
Aztergaia: ahaldun nagusi
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4B:EEBS:005 | 2002-09-10 | Azpisarrera gisa onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
I102: "forma hau gehituko nuke, argi uzteko ahaldun hitzaren erabilera, batez ere aldundi bezalako bitxiak ontzat jo direnean eta diputatu-rekin diferentzia ondo markatzeko: "Gernikako Batzarreko ahaldunek Bizkaiko Ahaldun Nagusia izendatzen dute, eta beronek bere gobernuko diputatuak"" // E210: "Horren azpisarrera gisa, ahaldun nagusi 'diputatu nagusi' jar daiteke" // E123: "Konforme" // BAgiria (2001-10-19): "azpisarrera modura ahaldun nagusi sartzea eskatzen du ohargileak. Jose Luis Lizundia jaunak ekarriko du hurrengorako txostena" // BAgiria (2002-03-22): "honela uztea onartu da: [...] Batzar Nagusietako ahaldun edo ordezkariei 'apoderado' (Bizkaian) eta 'procurador' (Araba eta Gipuzkoan) deitu izan zaie historian zehar"
Informazio osagarria
Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak
-nagusi.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
ahaldun sarrerari dagokion azpisarrera.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Osoko bilkura (2014-12-19): ahaldun nagusi [azpisarrera gehitu da].
Aztergaia: ahaldundi
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau44 | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:06 | 1993-10-20 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
ahaldundi* e. aldundi, diputazio
Lantaldearen irizpideak
Forma lehiakideak ditu, eta erabilerak ikusiko dira
Erabiltzen ez bada (eta, dirudienez, ez da erabiltzen), zerrendatik baztertzekoa litzateke.
Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten
Itzultzaileek jakinarazi digutenez, hau da egoera: Bizkaikoaren eta Arabakoaren izena Aldundia da; Gipuzkoakoarena, berriz, Diputazioa eta, gero eta gehiago, Aldundia. ('Procurador' adierazteko ahaldun darabilte hiru Herrialdeetan eta diputatu 'diputado' adierazteko).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "aldundi [grafia proposatzen dut]" (1994-05-23)
- [I102]: honetaz JLLk eginen luke hobeto berba, baina hitz hori ontzat jotzean astakeria historiko-juridiko bat sagaratzen dugula uste dut. Diputazioa ez da ahaldunen multzoa, ahaldunen ordezkari eragilea baizik. Ahaldun nagusia halandaze diputazio-aren burua da, baina berarekin daudenak, ostera, deputatuak dira. Bai aldundi, eta bai ahaldundi kentzea proposatuko nuke. Proposamendu hori ontzat joko ez balitz edozelan ere, ondokoak argi utziko nituzke: Ahaldundi/Aldundi: Diputazioa/ Ahaldun: Batzarkidea / Ahaldun Nagusia: Diputazioburua / Deputatu: Ahaldun Nagusiaren gobernua edo talde eragilearen kidea, probintziako gobernukidea" (1995-01-10)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: ordena alderantziz ipiniko nuke, hots: "Diputazio, Aldundi". Letra larriz, gainera.
- Erabakia: Batzordea (JAA, MA, IS): ez da orain aldatzekoa.
Aztergaia: ahaldundu
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | EArau | 2001-10-19 | |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | EOh |
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 'Hitz hori aditz nahiz izenondo gisa erabili ohi da Zuzenbidearen esparruan, eta zerrendaratzeko modukoa izan daiteke'.
- [E123]: 'Agian hobe Administrazio-Zuzenbideko lantaldeak egingo duen proposamenaren zain geratzea?'
- Erabakia: Erabakia (2001-10-19): 'ohargileak hitz egokia dela uste du Zuzenbidearen esparrurako. Gai horietaz proposamena egin behar duen lantalderako utzi da'.
Aztergaia: ahaldungai
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1997-04-09 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-gai.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
diputatugaia.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: ''diputatugaia'. Ez dut uste definizio hori egokia denik, ahaldun eta diputatu gauza bera ez direlako. Bestalde, gure inkongruentziaren erruz, ez dator bat, aldundi hitzarekin ere, kontzeptu berberaren ingurua grafiaz alferrik ezberdindurik'.
- Erabakia: Erabakia (2001-09-28): 'adiera kentzea onartu da'.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
