Gaztelaniazko ordainak

Adorez Hiztegia

izan, izan, izaten1: da ad. existir;
izan edo ez izan: existir o no existir
eta Jainkoak esan zuen "izan bedi argia": y dijo Dios ‘exista la luz”
ezin izan daitekeen gauza: cosa que no puede existir
izan, izan, izaten2:
  1. da ad. ser;
    gizakia hilkorra da: el ser humano es mortal
    bi eta bi lau dira: dos y dos son cuatro
    gaztea zen: era joven
    liburu hori oso ederra da: ese libro es bueno
    haur hori oso zintzoa izan da beti: ese niño ha sido siempre muy fiel
    hori lehendakari izanik gertatu zen: sucedió siendo ése presidente
  2. da ad. (h. gertatu) suceder, acontecer, tener lugar, ser;
    lapurreta kalean izan zen: el robo tubo lugar en la calle
    zer izango da nitaz?: ¿qué será de mi?
  3. da ad. (h. gertatu) ser, resultar;
    hil-berri hori mingarria izan da guretzat alde guztietarik: esa muerte reciente ha sido dolorosa para nosotros desde todos los aspectos
    inoren begia zorrotzagoa izaten baita bereizketa horietan norberarena baino: el ojo ajeno suele ser más agudo que el de uno mismo en esas distinciones
  4. da ad. estar;
    gure amona ongi da: nuestra abuela está bien
    apaiza elizan da: el sacerdote está en la iglesia
    Erroman izan nintzen iaz: el año pasado estuve en Roma
    lehengo batean Arantzazun izana naiz: uno de los días pasados estuve en Aranzazu
    non da zure laguna?: ¿dónde está tu compañero?
    menditik da: está por el monte
    azokan izan naiz: he estado en el mercado
  5. da ad. haber, vivir;
    gauza onik nigan bada, Jauna, zurea da: si hay algo bueno en mi, Señor, es tuyo
    infernuan ez da elurrik: en el infierno no hay nieve
    gose onarentzat ez da ogi beltzik: para el buen hambriento no hay pan duro
    hemen naizeino gure etxeko atea zabalik izango duzu: mientras viva aquí tendrás abiertas las puertas de nuestra casa
  6. da ad. no poder, no tener posibilidad;
    neke gabe ez da bizitzerik: no hay vida sin cansancio
    ez zen gibelera itzultzerik: no había posibilidad de volver atrás
    ez zen, inolaz ere, ihesi joaterik: no se podía de ningún modo huir
  7. da ad. tener, sentir sensaciones físicas o psíquicas;
    beldur izan, lotsa izan, egarri izan, hotz izan, bero izan...: tener miedo, tener vergüenza, tener sed, tener frío, tener calor...
    edaten ematea egarri denari: dar de beber al sedienteo
    ez dugu zeren ahalke izan gure hizkuntzaz: no tenemos por qué avergonarnos de nuestro idioma
    fraideak ez ziren gose, baina bai egarri: los frailes no tenían hambre, pero si sed
  8. da ad. (3ª persona singular, con tiempo…) hacer, haber;
    jaitsiko dira meza entzutera elurra bada ere: bajará oir misa, aunque nieve
    bero handia zen: hacía mucho calor
    hego haizea da: hay viento sur
    euria denean estali eta haize denean babestu: cuando llueve tapar y cuando hace viento proteger
    zein ilun den kanpoan!: ¡qué oscuro está el tiempo!
  9. da ad. (3ª persona singular, hora, época…) ser;
    barau eguna da: es día de ayuno
    uda da: es verano
    eguerdia da: es mediodía
    ordu biak dira: son las dos
    gaua zen: era de noche
    goiz da oraindik: todavía es pronto
  10. da ad. (participio pasado) quien fue/ha sido;
    nire lagun eta adiskide izana: quien era compañero y amigo mío
    Tolosako unibertsitateko irakasle izana: quien fue profesor de la universidad de Tolosa
    seme bat Bilbon zinegotzi izana: quien tuvo un hijo concejal en Bilbao
  11. da/du ad. (3ª persona, señalando tiempo pasado) ser, hacer, pasar, transcurrir;
    hamar urte izango dira laster hura hil zela: pronto hará diez años desde que murió aquél
    orain dela hamar urte hil zen: murió hace diez años
    badira hogei urte hemen bizi naizela: ya son veinte años que vivo aquí
    egun asko da elkar ikusi ez yugula: son muchos días que no nos hemos visto
    hamasei bat urte dira liburua argitaratu nuela: son unos dieciséis años que publiqué el libro
    bi urte badu hemen dela: ya son dos años que está quí
  12. (verbo auxiliar intransitivo);
    gaur etorri da: ha venido hoy
    neskame joan zen: se fue de criada
    agertu izan balitz: si hubiera aparecido
    aholkulari izendatua izan zen: fue nombrado consejera
  13. (verbo auxiliar intransitivo, cuando la acción no lleva sujeto);
    urre asko ekartzen zen Ameriketatik garai hartan: en aquella época se traía mucho oro de América
    erdal liburu gutxi saldu da aurten Durangoko Azokan: este año se han vendido pocos libros en castellano en la Feria de Durango
  14. zaio ad. Ipar. (h. iruditu) parecer (3ª pers. sing.);
    zer zaizue gure solasez?: ¿qué os parece nuestra conversación
    zer zaizu?, emazte hori edo arras gutaz trufatzen da edo xoro eder bat da: ¿qué te parece?, esa mujer está riendose de lo lindo de nosotros o es una gran loca
  15. zaio/dio ad. (h. axola izan) importar, valer (3ª pers. sing.);
    zer zaik, esnezalearen iloba ezkontzen delako?: ¿qué te importa que se case la nieta del lechero?
    zer litzaizuke mundu osoa irabaztea, zure arima galtzen baduzu?: ¿qué te valdría ganar todo el mundo, si pierdes tu alma?
    zuri zer dizu lagunen jardunagatik?, zuk egizu zeurea: ¿a ti qué te importa la actuación de compañero?, tu haz lo tuyo
  16. du ad. gozar, poseer, tener;
    etxe bat izan: tener una casa
    diru asko du: tiene mucho direro
    osasuna duenak: quien goza de salud
    eguraldi ona izan dugu azken bolada honetan: esta última temporada hemos tenido buen tiempo
    hiru seme-alaba ditu: tiene tres hijos
  17. du ad. (hablando de edad) tener;
    urte eta erdi du: tiene año y medio
    hogei urte zituenean: cuando tenía veinte años
  18. du ad. (para destacar o señalar un sujeto);
    eske zetorkidana adiskide dudalako: porque el que viene a suplicar es amigo mío
    Sarasketa jauna aspaldiko ezaguna dut: el señor Sarasketa es antiguo conocido mío
    gaur Pazko dugu: hoy es Pazcoa
    berandu dugu: es tarde
  19. du ad. tener, poseer (alguien consigo, en sí);
    begi politak ditu: tiene ojos bonitos
    ile horailak zituen: tenía pelos rubios
    zintzo itxura zuelako: porque tenía aspecto de honrado
  20. du ad. (hablando de cosas) tener, poseer;
    zuhaitzek hostoak dituztenean: cuando los árboles tienen hojas
    berrehun mila biztanle dituen hiria: una ciudad que tiene doscientos mil habitantes
    estalki biribila duen ontzia: recipiente que tiene tapa redonda
  21. du ad. sentir, tener;
    buruko mina izan: tener dolor de cabeza
    sukarra du: sentir calentura
    ez du ezertarako gogorik: no tiene ganas para nada
  22. du ad. (auxiliar transitivo) bi ogi ekarri zituen: trajo dos panes;
    ibaiak eraman zuen: lo llevó el río
    behar bezala azaldu izan balu: si hubiera explicado como se debía
    behin eta berriro irakurria dut: lo tengo leído una y otra vez
  23. du ad. (3ª perts. sing. con nombre verbal);
    ez dut hara joaterik izan: no he podido ir allí
    ez zuen atzera egiterik: no podía retroceder
izan3:
  1. ser, realidad;
    izena eta izana: el nombre y el ser
    ea giristinoak, giristino izenarekin izana duzuenak, hurbil zakizkidate: a ver cristianos, que tenéis el nombre de cristianos con serlo, acercaos
  2. postps. ('-(r)en izanez') por naturaleza, según la naturaleza, esencia o condición;
    gu geure izanez leialak gara: nosotros somo leales por naturaleza
    eta hauek guztiok, bere egitez eta izanez, obra onak dira: y todas éstas, por su naturaleza y condición, son obras buenas
© Bostak Bat Kultur Elkartea

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper