Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-o+a-.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ate.

Euskaltzaindiaren Arauak

albatros Fam. Diomedeidae.

betearazle adj. Zerbait betearazten duena; bereziki, legeak, aginduak edo erabakiak gauzatzeaz arduratzen dena. Ik. exekutibo. Botere legegilea, betearazlea eta judiziala. Kontseilu betearazlea. Hildakoaren testamentu-betearazle izendatu zuten.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

albazea Albacea. Albazea edo heredero izanik kunplidu ez ote deban. OA 156. Bere testamentua egin zuanean, albazea ni utzi ninduan. JAzpiroz 189.

albazea 153: Deustuko Unibertsitatea 39, Euskal Herriko Agintaritza 2, EiTB 2, Erlea, Gomilex 108, Jakin; testamentu-betearazle 2 (EiTB).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

albazea 5: Berria 2, Edorta Jimenez, Joan Mari Irigoien, Juan Garzia; testamentu-betearazle 4: Oskar Arana, Lopez de Arana, Bego Montorio, Aritz Gorrotxategi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Iusplaza: albazea; Euskalterm: albazea, testamentu-albazea.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es albacea / fr exécuteur, -trice testamentaire: Adorez: (testamentu-)betearazle, (ordenu-)betearazle / Elhuyar: (Der.) (testamentu-)betearazle, (ordenu-)betearazle / Labayru: (Der) testamentu- | ordenu-betearazle (tb. con -betetzaile), hilburuko-zain / Zehazki: (Zuz) (testamentu) betearazle / NolaErran: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Hori da nagusiki erabiltzen dena, eta, beraz, jasotzekoa, baina Heg. markarekin. Horrez gain, testamentu-betearazle azpisarrera proposatua erabil liteke definitzaile gisa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

albeni(a) 1 (Ax: "Nolako baita ehaiten den ehuna, eta oihala, halako izanen da oihalaren albenia eta bazterra ere"); albeni 'albainua' adierako B 1 (ik. OEH argitaratuan s.u. albainu; AB AmaE: "Ulle-kopeten albeni baten zenduan jarri, Katigaturik Esposoren arimea").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu albeni(a) formarik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

albeni(a) : HiztEn; albenia : LurE. Ez dugu aurkitu besteetan (DFrec, AB38, AB50, Euskalterm).

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietakoak: albeni : EuskHizt; PMuj; DRA; albeni(a) : HiruMila; ElhHizt; albenia : EskolaHE, HLEH. Ez da albeni(a) formarik aurkitu ondokoetan: Lur EG/CE, Lur EF/FE, HaizeG, Casve, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: albeni / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: albeni(a) / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

(oihalaren) bazterra.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu albeolo formarik.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira denak: albeolo 4 (UZEI Medikuntza/2 Arnas Aparatua: "albeoloak estaltzen dituen likidoa"; eta albeolo-barneko 1, albeolobarneko 2: "albeolobarneko presio"); albeolu 1 (B. Astobiza: albeoluhortzari: "masailan lotua, ligamentu albeoluhortzariaren bidez"); albeolare 2 (L.M. Mujika: apiko-albeolare : "afrikari apiko-albeolare gorra"; bizkar-albeolare : "afrikari bizkar-albeolare gorra").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

albeolo : AB38 1, HiztEn-LurE (eta Harluxet-EskolaHE), Euskalterm 6 (eta albeolo(ko) 1, albeolobarneko 2; albeolu : AB38 1 (eta birikatako albeolu); albeolar : HiztEn-LurE (eta Harluxet-EskolaHE), Euskalterm 12 (eta apiko-albeolar, mingain-albeolar, sabaikari-albeolar); albeolatu : Euskalterm 2; albeolisi : LurE; albeolitis : HiztEn-LurE (eta Harluxet-EskolaHE), Euskalterm 1.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

alveolo / alvéole formen ordainak beste hiztegietan: ElhHizt: "s.m. 1 (Anat.) albeolo (...) 2 erlazulo (abaraskarena)" eta alveolar: "adj. (Anat.) albeolar; (hitz-elkarteetan) albeolo- ". // HiruMila: "m. 1 (en general) gelatxo, zulotxo. 2 (de colmenas) gelatxo, erlazulo. 3 (de los bronquiolos) albeolu . 4 (de los dientes) oi". // Lur EF/FE: hobi, zulotxo. // Casve FE: "gelatto, sagi; (dent) horzgüne". // HaizeG FB: (dentaire) obixka, xiloxka; (ruche) behaska, breska; (pulmonaire) xagiño". // T-L LFB: hobixka, zilhoxka, barnexka; - des dents: hobi. // PMuj DCV: "1 celdilla del panal: erlazulo. 2 alveolo dentario: ortzulo obi". // BeraLzM: erlazulo / oegi, obi, oi. // Azkue Aurkibidea: erlazulo; alvéolos cera gastados: breska. // Senda Jakindi: alveolo en general: obi; alveolo dentario: ortzulo, agin-zulo; alveolo pulmonar: biri-xagiño (eta alveolisis: ortzulo ezeztatze, ortzulo ezeztapen; alveolitis: ortzulousi).

Erdaretako formak

es alveolo-ren ordainak beste hizkuntzetan: fr (DLLF): alvéole (eta alveolado: alvéolé; alveolar: alvéolaire / Gram. dental (sonido) / arco alveolar arcade dentaire); it (L. Ambruzzi): alveolo, celletta (eta alveolado: "agg. Bot. alveolato"; alveolar: "agg. alveolare; pronunciación - (puntando la lingua sugli alveoli degli incisivi superiori)"; alveoliforme: alveoliforme); ca (GEC): alvèol, alveolar; en (Collins): "nm (Anat) alveolus; socket; (de panal) cell; (fig.) network, honeycomb" (eta alveolar: alveolar); de (Slaby-Grossmann): "m Grübchen / Zelle, Bienenzelle / (An) Zahn-, Kieferhöhle, Alveole / Endbläschen der Lunge / (Bot) Grübchen, Fach / (Bot) Fruchtboden / (Zool) Alveole, Zahnfach / (Tech) Zelle" (eta alveolado: "adj. zellenförmig, grübchenförmig, zellig, wabenförmig"; alveolar: "adj. zellenförmig / (An) alveolär / (An) mit Hohlräumen versehen / (Phon) alveolar"; alveolitis: "(Med) Alveolitis, Konchenhautentzündung an den Zahnfächern").

albeolo 76: Argia 2, EiTB 2, Elhuyar 4, Elkar 4, Consumer 9, Laneki 53, Uztarria 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

albeolo 12: Berria, Irene Aldasoro 9, Isabel Arrigain 2.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: albeolo (TN).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa. Termino normalizatua da Euskaltermen. Anat. marka dagokio.

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-olo.

Jakite-arloak

Tekn.

Jakite-arloak

Anat.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

alberdanian.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS.

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alberdania sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

alberjinia Solanum melongena.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. abrikot.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. abrikotondo.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ondo.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -etan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alba 3 sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

arnasestuka; azken hatsetan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan albetxe, beltxata, beltxanburu (ez dute testu-lekukotasunik).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez ditugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

albetxe : HiztEn ("ik. beltxata"), LurE; beltxata : HiztEn-LurE, Euskalterm 2.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia; eta horko hustuketakoak: abetxe : PMuj DCV; albetxea : Lcq, Guinea Vizcaya, Loidi; azuzenas : JIr OnomBot; beltxabis : JIr OnomBot; beltxaburu : Azkue DVEF; beltxamuru : PMuj DCV; beltxanburu : PMuj DCV, Azkue DVEF; beltxari : JIr OnomBot; beltxata : PMuj DCV, Azkue DVEF, X. Irigarai; garbeltxagi : PMuj DCV; gare : PMuj DCV; gorgora : JIr OnomBot; gorgores : JIr OnomBot; gorgorikos : JIr OnomBot; kabezon : JIr OnomBot; klabeles : JIr OnomBot; klabelina : JIr OnomBot; negrilla : JIr OnomBot; negrillo : JIr OnomBot; negrillon : JIr OnomBot; otso-julufrai : PMuj DCV; sonajas : JIr OnomBot; suge-idar : PMuj DCV; suge-ilar : PMuj DCV; suge-ilhar : Azkue DVEF, Bouda-Baum; suge-illar : G. Larrañaga LandareJak; sugidar : PMuj DCV; sugilar : PMuj DCV, X. Kintana Hizt80; suilar : PMuj DCV; usagari ilindi : PMuj DCV; usagarri : D. Lapedes Dictionary of the life sciencies, Polunin Flores de Europa.

Hiztegietako informazioa

Hiztegietako formak: albertxe : DRA; albetxe : ElhHizt; HLEH; EuskHizt; PMuj; beltxamuru : DRA; beltxanburu : EuskHizt; beltxanbürü: Casve EF; Lh DBF; beltxanuru : PMuj; beltxata : HiruMila; ElhHizt; EskolaHE; EuskHizt; PMuj.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. beltxata / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

beltxata (Agrostemma githago).

Onartzekoa da, euskal osaerako ordainarekin batera

Nazioarteko forma da, eta beste gabe onartzekoa.

LBeh (2014-04-03): albino 38: Elhuyar 2 (adib.: “genea erabat isilduta dutenak pertsona albinoak dira”), Consumer(“pertsona albinoen fotofobia”), Berria 29 (adib.: “Tanzania bezalako herrialdeetan, albinoak baztertu ez ezik, hil ere egiten dituzte, sorginkeria errituetan gorputz atalekin edabeak egiteko”), EiTB 6 (adib.: albino mordoaren hilketa salatu dute).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: albino 6: Berria (“albino jaiotzea zorte txarrekotzat hartzen dute kultura askotan”), Jose Morales 2 (“gazte albino batek irribarre maltzurrez begiratzen zion Liubari”), Irene Aldasoro 2 (adib.: “albinoek ez dute larruazaleko pigmentaziorik”), Patziku Perurena (“albino hitzak ere badu zer ikusirik kolorearekin”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es albino / fr albinos: Elhuyar: albino / Nolaerran: albino / Zehazki: albino / Labayru: albino, zuri / Adorez5000: albino.

Onartzekoa da, euskal osaerako ordainarekin batera

Nazioarteko forma da, eta beste gabe onartzekoa. Horrekin batera albinismo forma ere onartzekoa da.

Atzera egiterik ez dago

albiste nagusitua delakoan

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tza: -ari-tza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

albista, albistatzen.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-e/-a-.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

1 bisitatu. 2 berri eman: "aro berri bat albistatzen zuen".

LBeh (2013-06-10): albiste(-)agentzia 470: Deia, Berria 59, EiTB 409, Argia, berri(-)agentzia 251: Berria 235, EiTB 10, Argia 6. // albiste(-)agentzia 655; berri(-)agentzia 841.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: albiste(-)agentzia 42: Berria 38, Txema Ramirez de la Piscina, Txiliku, Iñaki Mendiguren, Iñigo Aranbarri; berri(-)agentzia 111: Berria 107, Aingeru Epaltza 1, Edorta Jimenez 1, Patxi Iturritegi 1, Lutxo Egia 1. // berri(-)agentzia 218.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: AFP. /a-fe-pe/ France-Press berri agentzia. Efe. /efe/ Espainiako berri agentzia.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es agencia de noticias / fr agence de presse: Elhuyar: berri-agentzia / Nolaerran: berri agentzia, albiste agentzia / Zehazki: albiste agentzia / Labayru: - / Adorez5000: -.

adib: agentzia iz. Zerbitzu jakin batzuk ematen dituen enpresa. AFP albiste agentziako argazkilaria. Bidaia agentziako egitaraua aldatuz, Powell aintzirara ekarri gaitu. Publizitate agentzia. Katalunian Zerga Agentzia bakarra ezartzearen alde daude. Energia Atomikoaren Nazioarteko Agentzia. // berri 5 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Berri-ekarlea. Berri-biltzailea. Berri-agentzia.

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

osaera librea da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Horrekin batera berri(-)agentzia ere jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa albiste eta agentzia sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ALBISTE EMAN. Dar noticia de, comunicar; avisar. Haren ama joan zen bezain sarri, lehiatu zen Am-Eskolastikari albiste ematerat. Birjin 132. Sorterriko laguntza / eraman deiegun / ta albiste eman esanaz / nola bete degun / berenez ezin zuten / promesa Arantzazun. SMItx Aranz 234s. Lengo batian Seguratikan / eman ziaten albista. Olea 110. Albiste eman zion bere ezkutari Santxori zeiñ egun ta zeiñ ordu erabakiak zeuzkan, bidean abiatzeko. "Avisó a su escudero". Berron Kijote 88. Utsa litzake noski albiste-ematea. "Más gran simpleza es avisarte desto". Ib. 157. Ta ala zai ta zai noiz itzuliko / zeudela... aiek baño len / Mirariaren albiste emanaz / euri mardula ari zuen. SMitx Aranz 64. Gabaz lo egin zutenari're / beren albixta emana. Uzt Sas 178. Albistea eman zien bentariak, bentan zeuden guztiei, etxe-lagunaren eroaldia. "Contó el ventero a todos". Berron Kijote 53

albiste eman 30: Elhuyar, Consumer 11, Berria 8, EiTB 5, Jakin 2, Argia 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

albiste eman 17: Berria 4, Anjel Lertxundi 7, Hasier Etxeberria 3, Patxi Ezkiaga 2, Juan Garzia.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa albiste sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Gure corpusean eta OEH argitaratuan ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

albistegi EB 4 (X. Mendiguren Bereziartu: "Bestalde irratiak eta telebistak egunero bolumen nabarmena eskaintzen digute albistegietan"; J.J. Iribar: "Albistegietan edo "Hemen eta Munduan" saioan ez dute off-eko abotsa sartzeko erreparorik erdal katean eskeinitako albisteak izan arren"; "bazkalondoko albistegiaren aurretik"; Egin 1989: "Alemaniako telebistatik ere aipatzen zen Gernikakoa munduko albistegian".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

albistegi : DFrec 2, AB38 1 ('tablón de anuncios'), HiztEn. // 'informativo' itzulitako besteak: albistari: AB50 2, albistegintza: AB50 4; argipide-: AB50 4, argipideketza: AB50 2, informatibo: AB50 9, Euskalterm; informatze-: AB38 1, informagarri: AB38 1; laburpen: AB50 1; 'noticiario/noticiero' itzuliak: albistari: AB38 1, AB50 1; berriketari: AB38 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Bestetan albistegi : ElhHizt ("noticiario, parte informativo"); HiruMila ("tablero de anuncios"); Harluxet ("ikusentzunezko komunikabideetan, albisteak ematen direneko tartea edo programa"). Hiztegiotan ez dugu albistegi forma aurkitu: EskolaHE, EuskHizt, Casve EF, Lh DBF, HaizeG BF, PMuj DVC, DRA.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdarazko informativo /noticiario, noticiero, formen ordainak beste hiztegietan: ElhHizt: albistegi- berri-emankizun / albistegi; (berri) laburrak. // HiruMila: "adj. informazio-, informagarri, berri emateko, berriemaile, informatibo" / albistari, berriketari, berriemaile. // Lur EG/CE eta EF/FE: ø / albistari. // PMuj DCV: "Cfr. informador: (noticiero) berri-emaile, berri-ekarle, berrikari, berridun, berri-biltzaile, bildu-banata, albistari, berrilari, txosten-emaile". // Azkue Aurkibidea: ø / eleerrakari. // Ez ditugu aurkitu ap. Casve FE, HaizeG FB, T-L LFB.

Sektore jakin bateko informazioa

Cf. M. Arrasateren Euskarazko Albistegietarako Esku-liburua, EITB, 1992.

Erdaretako formak

es informativo / noticiario formen ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): servicios informativos de la televisión: services d'information de la télévision / journal parlé, informations; actualités; it (L. Ambruzzi): informativo / notiziario; ca (DCC): informatiu / noticiari; en (Collins): news; un folleto- a booklet of information, an explanatory booklet; programa- news programme / news bulletin; Cine: newsreel; de (Slaby-Grossmann): adj. informativ, unterrichtend, unterweisend; Bericht(s)-; libro- Leitfaden, Ratgeber / Wochenschau; (radio TV) Nachrichten, Nachrichtendienst.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

osaeraz zalantzak ditu lantaldeak; ETBk (bederen) erabili izan du.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

albita: Harluxet; ez dugu aurkitu ap. LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

albita: ZTC 12 (eta albitizatu 1), denak ap. Geologia HE (“Ortoklasa eta albitaren segiden artekoak feldespato alkalinoak dira eta anortita eta albitaren artekoak, plagioklasak”, “feldespatoen artean, albita edo albita-oligoklasa eta, normalean, mineral sekundario modura azaltzen diren klorita, epidota eta kaltzita”, etab.) // Ez dugu aurkitu ap. EPG.

Erdaretako formak

es (RAE): albita; fr (DLLF): albite; it (S. Carbonell): albite; de (Langenscheidts): weisser Feldspat // Ez dugu aurkitu ap. en (Collins).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Mineralak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

albijo 2 eta albixo 1, IE-Zu (Ip Hil: "Franzian egiazko erlejioniaren etsai batzü, Albijoak deitzen zirenak", "Albijoa heretiko haietarik bat"; MarIl: "Albixoen heresia"); albitar 5: B 1 (Eguzk GizAuz: "albitar eta birruguzleak"), IE 4 (Zerb IxtS: "Albitar heretikoak", "Albitar tropak", "Huna bada zer erraiten zuen Albitar horiez Latraneko eliza-gizon bilkurak"; Mde Pr: "Albitarren aurkako gurutzadatik landa").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

albigetar G 1 (Gomiga: "Albigetar-Gerrate ondoren").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

albiar : LurE (eta EskolaHE); albitar : HiztEn (eta Harluxet), Euskalterm 1; ik. gainera Albige'tar (Or MB, 1056).

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietakoak: albitar : ElhHizt ("adj./s. albitar; Albiko"); EuskHizt; DRA. Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE, Lur EF/FB, Casve FE, HaizeG FB, T-L LFB, Lh DBF, PMuj DCV, BeraLzM, Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

es albigense-ren ordainak beste hizkuntzetan: fr (DLLF): albigeois, e; it (L. Ambruzzi): "(Rel.) albigese"; ca (GEC): albigès; en (Collins): Albigenser; de (Slaby-Grossmann): ez dugu aurkitu.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: albitar: ElhHizt ("adj./s. albitar; Albiko"); EuskHizt; DRA. Ez dugu aurkitu ap. HiruMila, Lur EG/CE, Lur EF/FB, Casve FE, HaizeG FB, T-L LFB, Lh DBF, PMuj DCV, BeraLzM, Azkue Aurkibidea.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

albitar: Erlijioa Hiztegia (s.u. eta s.u. kataroak); Azurm EspEusk ("gurutzada albitarra").

Erdaretako formak

es albigense-ren ordainak beste hizkuntzetan: fr (DLLF): albigeois, e; it (L. Ambruzzi): "(Rel.) albigese"; ca (GEC): albigès; en (Collins): Albigenser; de (Slaby-Grossmann): ez dugu aurkitu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: albiar / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma arautuaren azalpenaz oharra

kategoriak aipatzea komeni da, lantaldearen ustez: «iz. eta izond. edo izlag.» (2007-07-04).

Atzizkien araberako erabakiak

-tar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuko testuetakoak: elbitz ('Heno...') 2 ager. (fB Ic III: "Azalak azurrai oratuta eukeezan, ta eurak bere sikatuta eukeezan, elbitza legez"; Onaind MEOE: "Baita okullu barne badira / #mdash#arto ta elbitz beti begira#mdash# / bei, idi, zekor, txarri ta asto"); amiritx ('amaranto, cola de perro') 1 (A: "Almiritxa zer xun? Belar bat, xankarron-luze, me, gariak bezala burua du, bikor xexe anitx gaiztoak txu. Loloaren iduri xu"), almitz-belar ('amaranto') 1 (Zubill: "An dagoan almitz-belarra, oso zalla da austen"); eta corpuseko alpitz 'erratza' adierako 1 (Or Eus: "Izpia mami belarrak duño, gorritu baiño leen alpitz (erratz), ebaki nai du").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

almitz EB 1 (X. Mendiguren: "Goroldioa, otea eta almitz zakar ugaria baizik ez zen hazten han"); elbitz B 1 (Akes Salmoak: "Guztiok dira, #mdash#elbitza legez#mdash#, arin galtzen, / soloetako #mdash#bedarra legez#mdash# dira igartzen").

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: albitz-belar ; eta horko hustuketako lekukotasunak: albitz-belar: X. Irigarai; albitz: Azkue DVEF, HLEH; albiz: Azkue DVEF; alka-belar: X. Irigarai; alke-belar: X. Irigarai; almitz-belar: M. Aizpurua; almitz-belar: X. Irigarai; almitz: Azkue DVEF; flitx : Peillen; laston: Peillen, JIr OnomBot; zerbero: JIr OnomBot.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

EuskHizt: albitz: "iz. (*1888). Elbitza"; alka: "iz. (XVII ea.). 1 Larreoloa, basaoloa. 2 (1888). Abereak bazkatzeko erabiltzen den belar bat (Dactilus Hispanica)"; elbitz: "iz. (* -1800, 1819). Landare lastodun batzuei ematen zaien izena". // HiztEn (eta Harluxet): albitz(-belar): Brachypodium pinnatum; alka: "iz. Bot. Larre-oloa"; alkebelar: Dactylis glomerata; elbitz: ik. albitz. // LurE (eta EskolaHE): albitz: "iz. elbitza"; alka: "iz. Bot. Larreoloa, basaoloa / Abereak bazkatzeko erabiltzen den belar bat (Dactilus Hispanica)"; elbitz: "iz. Hainbat landare lastodunei ematen zaien izena".

Erdara/euskara hiztegietako datuak

lastón / brachypode formen ordainak beste hiztegietan: ElhHizt: "(Bot.) albitz(-belar) (Brachypodium pinnatum)". HiruMila: "(Bot.) albitz-belar (Brachypodium pinnatum)". Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE, Lur EF/FB, Casve FE, HaizeG FB, T-L LFB, PMuj DCV, BeraLzM, Azkue Aurkibidea.

Zerrendakoaren pareko forma(k)

albitz-belar (hots: bietara erabil daiteke).

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-belar.

Landare eta animalien taxonomi izena

Brachypodium pinnatum.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

utzi.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

albo sarrerari dagokion azpisarrera.

LBeh (2014-04-03): albo-ondorio 35: Elhuyar 28 (adib.: “Kontuan izan behar da, gainera, garai hartako botikek egungoek baino albo-ondorio gehiago eta okerragoak zituztela"), Consumer 2 (adib.: “Jogurt guztiek laktosarik baduten arren azukre hori toleratzen ez duten pertsonengan ere ez dute albo-ondorio kaltegarririk eragiten”), Berria 2 (adib.: “Lehen ere aipatu dut kininak albo-ondorio ugari dituela”), Jakin (“albo-ondorio larriak”), Argia 2 (adib.: “bi albo-ondorio horiek saihesteko”); albo ondorio 20: Consumer 2 (adib.: “aditibo honek gure organismoan albo ondoriorik ez omen dauka”), Berria 16 (adib.: “Minbiziaren aurkako terapiek albo ondorioak izan ohi dituzte”), EiTB (“Bihotz-gelditzea eragin dezake albo ondorio gisa, zenbait analgesikorekin konbinatuz gero edo dosi ikaragarria hartuz gero”), Argia (“dietaren albo ondorio nagusiak oka eta beherakoa ziren”). // albo(-)ondorio 203: Argia 14, Berria 46, Deia, EiTB 14, Elhuyar 98, Elkar 4, Erlea, Consumer 9, Jakin, Laneki 13, UEU 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: albo ondorio 8: Berria 7 (adib.: “Hiesak kutsatutakoen egoera eta jasaten dituzten albo ondorioen gainean aritu ziren bertan”), Luis Elberdin (“Diote gizonentzako pilula aurretik albo ondorioak galarazteko beharrezkoak diren proba guztiak egin gabe ezin dela merkatura atera”); albo-ondorio 8: Berria 6 (adib.: “lortu da albo-ondorioak, gripearen moduko ezinegon bat, desagerraraztea”), Joxan Elosegi (“Zainketa berezien unitatean zegoen botika baten albo-ondorio bakan horietako batzuek eraginiko osasun txartzearen ostean”), Josu Zabaleta (“albo-ondorio bat eragiten duena”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: albo ondorio. Askotan eufemismoa da, eta gehienetan 'biktima zibil' ordezkatzen du. Inoren esanetan bakarrik erabiltzekoa.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es daños colaterales; efectos secundarios / fr: effet secondaire / Elhuyar: -; albo-ondorio (Med.) / Nolaerran: -; bazter ondorio, nahi gabeko ondorio / Zehazki: albo kalte(ak); albo ondorio(ak), nahi gabeko ondorio(ak), albo eragin(ak) / Labayru: -; - / Adorez5000: -; albo ondorioak, albo eraginak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu albo(-)ondorio formarik.

Baztertzekoa da, beste bat nagusitu baita

nahi gabeko ondorio eta zehar(-)kalte azpisarrerak bultzatzea proposatu da honen ordez.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta jasotzekoa, azpisarrera gisa, zehar-kalte formarekin egin den bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa albo eta ondorio sarreretan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ka bikoiztapenekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alboka 2sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kada.

Diakronia

Zah.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

alboka-jotzailea.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: adjunto; alboko bitarteko / adjunto interino; alboko kontratatu / adjunto contratado; alboko numerari / adjunto numerario; alboko zerrenda / relación adjunta.

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-ko osaerako librea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa sartzekoa albo 1 sarreran.

Kategoria

izlag. eta iz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

alboko orriko taula; albokoekiko elkarrizketa abiatuz.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

albo sarreran adibide azaldu gisa ematekoa.

Forma baten adiera(k)

alborengoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

albondiga EB 1 (Balea eta euskaldunak: "Adituek diotenez, horrelako albondigak halako ardo berezi batekin lagunduz gero, "boccata cardinale" duzue mahai gainean").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

albondiga : HiztEn, Euskalterm 6 (bestetan ez da jaso forma edo/eta ordainik).

Hiztegietako informazioa

albóndiga / boulette formen ordainak hiztegietan: HiruMila: almandrongila, albondiga; ElhHizt: albondiga, almandrongila; Lur EC/GE: albondiga; Lur EF/FE: "1. albondiga, xehakin; 2. bolattoa"; Casve FE: "bibilxko; (viande) arbilget"; PMuj DCV: amandongilla, txitxi-opil. Hiztegiotan ez dugu aurkitu: EuskHizt, EskolaHE, Casve EF, Lh DBF, PMuj DVC, DRA, HaizeG FB eta BF, T-L LFB.

Sektore jakin bateko informazioa

Sukaldaritzakoetan jasoak: albondiga (SukaldHas 66. or.); arrain-pilotak (GiltzSukal 64-65. or.)

albondiga iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, albondiga-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. haragi bola].

albondiga 45: Argia (“Cadet ek agintailuak aldatu ditu, sweetpad izeneko esfera erdiak jarri ohiko tresnen ordez; helburua: betiko moduan botoiak urduri, azkar eta gogor zapaltzen ibili beharrean, jokalariak agintailua xuabe, kariño handiz ukitu behar izatea, etsaia albondiga odoldu bat bihurtu nahi badu”), Berria 4 (“Albondigak ere bazeudela, eta solomoa, baina, ezetz, izkirak ere eman zizkigutelako, eta sabelak ere bere mugak dituelako”), EiTB 17 (“Haragi gisatua eta albondiga batzuk ekarri dizkizut”), Elkar 4 (“Aspaldi jan al dituzu albondigak? -galdetzen dio aitak, Jaione berera iristen denean, maletatxoa husten hasi orduko”), Consumer 19 (“Hasieran, adibidez, errazago jango dute berdurak xehe-xehe egin, eta haragi xehatuarekin haragi-bola edo albondiga eginda, edo etxean egindako hanburger gisa, edo, bestela, haragia, arraina edo arrautza duten plateren osagarri“).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

albondiga 2, Karlos Zabala (“Bibote exkaxa zuen, hankak hezur eta azal, sabela zepelin bat baino handiagoa, albondiga bat ematen zuen bi txotxen gainean”).

Forma hedatua onartzekoa da, ordain egokirik ez duenean

ez du baldintza minimoa betetzen; baina ez dugu ordezko hoberik ezagutzen, eta onarpen eske aurkezten da.

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Arrakasta handirik ez du izan ordezko gisa proposatuak baina albondigak ez ditu gutxienekoak betetzen. Oraingoz ordezko egokiagorik ez da aurkitu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

egin: -ra.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

albo sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

utzi: -ra.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

albo sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 38 (Elkar 4, Euskaltzaindia 15, UEU 19); ETC 79

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: alborakuntza iz. (Hizkl.) parataxis, yuxtaposición / Adorez: 0 / Labayru: alborakuntza iz. Hizkl. yuxtaposición. Esaldi konposatuak osatzeko erabiltzen da alborakuntza: La yuxtaposición se utiliza para crear frases compuestas / NolaErran: 0 / Euskalterm: justaposizio, alborakuntza // EGram: alborakuntza 23, justaposizio 2.

Erdaretako formak

[Hizkl.] es yuxtaposición / fr juxtaposition: Elhuyar: justaposizio, alborakuntza / Adorez: justaposizio / Labayru: justaposizio, alborakuntza / NolaErran: alboratze, alboraketa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa dagokion markarekin.

Jakite-arloak

Hizkl.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 38 (Berria 2, Elhuyar, UEU 35); ETC 206

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: alborapen iz. (Mat.) sesgo / Adorez: alborapen iz. (Mat.) sesgo; alborapenaren zuzenketa: corrección del sesgo / Labayru: 0 / NolaErran: 0

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Nahiko espezializatua da, baina jaso liteke dagokion markarekin.

Jakite-arloak

Mat.

Euskaltzaindiaren Arauak

alboratu, albora, alboratzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

alboratu, albora, alboratzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alboratze 1: J. de Txurruka (“Erromatar zuzenbidearen ikasketengan gehien ikusi izan den gaien artean XIX. gizaldiaren azkenaldean hasi eta, interesaren alboratze nabarmentsua ikusi daikegu; jadanik ez da erromatar zuzenbidea oraindino pandektistak zerabilen justiniarrek ezarritako oso-osoko eran ikasten”).

alboratze 2: Deia (“Lehen esan dut pertenentzia sentimenduekin eta nortasunekin ere antzeko zerbait gertatuko dela, eta nortasunen ezkutaketak inolako ezeztatzerik suposatzen ez duen bezala, eta nik, pertsonalki, euskaldun izaten jarraituko dudan arren, etengabe aldatzen ari den Europa honetan, Europaren hazkundeak, tipula baten geruza kontzentrikoen metaketa edo alboratze gisako prozesu gisa, beste sentimendu batzuk gainjarriko dizkie nire egungo pertenentzia sentimenduei”), Berria (“Isiltasun luzea, isilik egoten ohitutako gizonarentzat. Independentzia ondorengo garaietako loria, 70eko hamarkadatik aurrera gertatutako 20 urtetako alboratze eta ahaztura, eta azkenik 1990etik gaur egun arte iraun duen bigarren loraldia”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alboratze 1: Filosofiako gida (“Eta erlijioen historiak ezer erakusten badigu, alde baterako edo besterako alboratzeak dira”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-tze.

Jatorrizko forma

alborengo, pneumonia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

albornoz "Albornoz, capote de aquella tela [barragán], albornoza, albornozko kapa andia " Lar.

albornoz 40: Berria 1, Deia 1, DiarioVasco 4, EiTB 26, Elkar 8.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

albornoz 20: Joxe Azurmendi 6, Unai Iturriaga 5, Aingeru Epaltza 3, Piarres Xarriton, Arantxa Iturbe, Jon Alonso, Lourdes Oñederra, Patziku Perurena, Iñigo Aranbarri.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: bainu-txabusina (TN).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es albornoz / fr peignoir: Adorez: bainu-txabusina, bainu-soineko, bainu-bata / Elhuyar: bainu-txabusina, bainu-bata; albornoz (Heg.) / Labayru: bainu-bata | -txabusina, albornoz / Zehazki: bainu soineko / NolaErran: bainu soineko.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Proposatutako ordezkoek ez dute arrakastarik izan. Jasotzekoa da Heg. markarekin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan alboroke 1 (Mg PAb: "Alan egin daiguzan bake osuak, emoidazu esku ori, ta adiskide garialako ezaugarritzat egin daigun alborokia...").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

albroka ("Bildu ziren albroka batetan eta tratu bat zigilatu zuten") eta alboroka ("Partidaren bezperan alboroka moduko bat egin zuten ezkien plaza erdian, despedida moduan") bana jaso dira, F. Juaristiren obra banatan.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alboroke : HiztEn-LurE; alboke : LurE. Ez da agertu besteetan (DFrec, AB38, AB50, Euskalterm).

Hiztegietako informazioa

Hiztegietakoak: alboroke bakarrik eman dutenak: HiruMila; ElhHizt; EuskHizt; Lh DBF; alboroke eta alboke : EskolaHE, HLEH; cf. PMuj: alboka, alboke, alboroka, alboroke, alboroko; DRA: alboka, alboke, alboroka. Ez da alboke, alboroke formarik aurkitu hiztegiotan: Lur EG/CE, Lur EF/FE, HaizeG, Casve.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

otordu arina, gertaeraren bat ospatzeko lagunartean egina.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu albufera forma aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

albufera 1 (Kuxkux 6. Giza Zientziak).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

albufera : AB38 1; HiztEn: "itsasotik lur-zerrenda batez banandurik dagoen ur gazia"; Euskalterm 1; itsaspadura : HiztEn ("Ik. albufera"); Euskalterm 1.

Adiera bereko beste formen erabilerak

cf. inguruko batzuk: aintzira : LurE-EskolaHE ("ur geldizko hedadura iraunkorra eta aski handia, ik. lintzura, laku, umantzi"; umantzi : LurE-EskolaHE ("ik. aintzira"); EuskHizt ("aintzira txikia"); urmael : HiztEn ("lurrazaleko sakonune natural edo kokaleku artifizial batean dagoen urbildu ez oso handia, normalean iraunkorra"); LurE-EskolaHE ("parke edo lorategietako urtegia, askotan barandaz eta apaingarriz hornitua dagoena (...); aintzira txikia"); EuskHizt ("1 aintzira txikia; 2 parke edo lorategietako urtegia, askotan barandaz eta apaingarriz hornitua dagoena").

Hiztegietako informazioa

albufera / lagune, étang naturel formen ordainak beste hiztegietan: ElhHizt: albufera; HiruMila: albufera, itsas padura, itsas aintzira; Lur EF/FE: umantzi, urmael; HaizeG FB: ur-langa, ur-mael; PMuj DCV: ur-langa; kresal-aintzira. Ez ditugu aurkitu Casve FE, Lur EG/CE, T-L LFB hiztegietan.

Erdaretako formak

Erdaretako formak: fr (DLLF): lagune, étang naturel [en particulier sur la côte du Levant espagnol]; (DCF): étang maritime; it (L. Ambruzzi): laguna presso il mare: "la Albufera de Valencia"; ca (DCC): albufera; en (Collins): (Valencia y Mallorca) lagoon; de (Slaby-Grossman): Val Mall Strand-, Salzwasser/see / Lagune, Tidelagune.

Jakite-arloak

Tekn. (ia izen propioa da, eta gaztelaniazkoa; baina hedapen-arriskurik gabea).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ø

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EEBS: album: 3 ager.; albun: 5 ager.

Jatorrizko forma

album, (albun)

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta egokituz onartzekoa

album hobetsiko luke batzordeak

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-m

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

tokiz aldatzea; aldaketa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

aldako usoak 'paseko usoak'.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Idazkera egokia eskaintzen du

-aa- formakoa proposatu da, bestela identifikagaitza litzatekeelako.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Maiztasuna

g.er.

Forma hedatua onartzekoa da, ordain egokirik ez duenean

ez du mailegu onartzekoen minimoa betetzen (ezezaguna da Ipar.); baina ez da ikusten ordezkatzeko modu errazik.

Erabileremu dialektala

Heg.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-bera/-kor.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

aldakorra.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-etxe.

Forma baten adiera(k)

janztetxea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ezin.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +