Tr. La forma mejor documentada en la tradición meridional es zaunka, y en la septentrional, sainga. Hay además sanga en Larreguy, Goyhetche, Arrue y en un ej. de EE,saunka en Mendiburu, Aguirre de Asteasu, J.J. Moguel, Olabide y Orixe, zainga en fray Bartolomé, zanga en Iturriaga y Apaolaza, zauka en Moguel, V. Moguel y Etxegarai, zaunga en Jautarkol y T. Agirre, y xanga, quizás con valor diminutivo, en un ej. de GAlm. En DFrec hay 2 ejs. de zaunka y 2 de zauka.
sense-1
I .(Sust.).
azpiadiera-1.1
1.
(V, G-goi-to; Añ (V), VocCB (s.v. zanga), Dv (G), H (V, G), Zam Voc),
jaunka (G-nav),
sainga (AN-5vill-araq, L, B (+ -e); SP, Lar Sup , Dv (L), H (L, BN)),
sanga (G, AN-gip; Dv(G), H(G)),
saunka (V, G, AN-5vill; Aq 87 (G), Dv(V, G), H(V)),
sauka,
seinga (L; Dv(L)),
txainka (R),
xainga (Hb),
xanga,
zainga (G, AN-gip-5vill, L-ain; Zam Voc (G)),
zanga (G-to, L; Lar, Añ(G, AN), Dv(G), H(G, AN)),
zanka (H),
zauka (G-bet, AN; Añ(G, AN), H),
zauk (G),
zaungaRef.:
A (zaunka, zainga, zanga, zauk, sainga, sanga, saunka, seinga, txainka); Ond Bac (jaunka); Iz ArOñ (sáunka), Als (jaunka), To (saunka); Etxba Eib ; Elexp Berg ; Izeta BHizt2 (sainge). Ladrido (sdos. prop. y fig.). "Ladra, ladrido" Lar y Añ. "Ladrido, [...]sainga" Lar Sup. "Latido de perro" Añ. En AxN se explica sainga (426) por saunka. Cf. Mg PAb 175 zaukorra, voz facticia creada para apoyar una etimología de zakur. v. aunka. Halakoak konzientziaren sainga guti aditzen du, lo guti hargatik galtzen du. Ax 426 (V 275).
Zakurren saunkekin ta bere oju-arri ta makilekin igorzen ditu agerzen diranak igesi. MbIArg I 310.
Ez eban zaunka aserre usaiñekorik egingo [txakurrak]. MgPAb 92.
Entzun zituen txakur zaukak. VMg 54.
Zer egiten due anima doakabe oek konzienziaren zaunka izugarriak ez aditzeko?AA III 594.
Txakur saunkia urriñetik entzun orduko. JJMgBasEsc 14.
Zangak aditzen ditu / ez txit urrutian. ItFab 91.
Ordea [ora] hunen sangez, / eta marraska miñez, / zauden guti beratuak. Gy 143.
Zakurren sanga aditzean. EE 1882c, 552.
Iratzarri [txakurrak] ta euren zaunkaz ume koitauak / negarrez ipinteko arturik bildurrak. ABAmaE 389.
Ohoinak ere noiz-nahi / horren sainga ilhaunari / gabaz ziren irriz ari. ZbyRIEV 1909, 103.
Azeriaren zaunka. AgG 3.
Hogoi-ta-hamar Aleman makilak eskuetan, zakur saingak iduriko karrasia batean sartzen dira. StPierre 37.
Mendi guzia bere saingaz bethetzen zuela. BarbLeg 149.
Zeren eta baitaki, [axeri] hunen xangak jin arazten ahal lukela laborari edo ihiztari zenbeit. GAlm 1934, 91.
(ap. DRA; s.v. xangatu)Zakur-zaungak. TAgUzt 78.
Egon-eziñik zaunkari biziki ekin zioten. EtxdeJJ 260.
Nolako zaunkak ateratzen dituzten. AnabPoli 47.
Txakurren zaunka artean. BilbaoIpuiB 52.
Ez duzia entzun deus arrabotsik edo zakur saingarik, zuen etxe inguruan?LarzSenper 84.
Atari-txakurrak bere zaunka zakarra jo zuan. NEtxLBB 59.
[Ez da] txakur txiki ondo erakutsittakorik, noren zaunkak aittuko ez zittuanik beste aitturen batek. EtxbaIbilt 486.
Saingak ez du baitezpada zakurra ontzen.EZBB II 97.
Txakur zaunka erteten zan. AZink 158.
Onen zaunkak, geruago eta gogorrago, ez ziran normalak. Gerrika 176.
v. tbn.
CrIc 31. Zav Fab RIEV 1909, 28. Lek EunD 30. Ldi UO 36. JAIraz Bizia 82. Gand Eusk 1956, 220 (V-gip). Ugalde Iltz 20. Gand Elorri 197. Osk Kurl 97. Erkiag BatB 58. Ibiñ Virgil 37. Lab SuEm 214. Uzt Sas 178. Ataño TxanKan 74. Zauka: Mg PAb 175.
azpiadiera-1.2
2."
Sainga (B), petición disimulada"A.
azpiadiera-1.3
3.Tema o argumento manido, tópico. Bethi sainga bera. Eztitasuna behar dela bekatorosekin... ba,ba... Predikatzea da errexenik. LarzSenper 54.
sense-2
II .(Adv.).
azpiadiera-2.1
(V-gip ap. ElexpBerg),
sainga (-eB ap. IzetaBHizt2). Ladrando (sentidos prop. y fig.)."
Txakurra zaunka dago Elexp Berg.
"Zakurre sainge ai de" Izeta BHizt2. v. zaunkaka..
Beste batzuk, negarrik egiten ez ebeelako, zainga ta penaz egozanak. fBIc III 177.
Zakurra, aiek pasatzean zaunka amorratua. OrEus 53.
Onelakoak zaunka esaten ditu [emakume orrek]. ZaitSof 19.
Ietargixa ederra euen ta ietargitan txakurra zaunka. (V-gip). GandEusk 1956, 220.
Baserriko zakurra, lotuta zegoana, asten da bere aldiko zaunka esnatuta. AnabPoli 114s.
¡Que bajes! --Nemexiok aldamenean zeukan txapel-gorriak zaunka. Ugalde Iltz 24. Baiñan Hilax zaunka ari da ate-subillean. IbiñVirgil 57.
azpisarrera-1
BULLA ETA ZAUNKA.
Haciendo ruido y ladrando. Zakurrak or dabiltza / bulla eta zaunka. UztLEG II 307.
azpisarrera-2
ZAUNKA EGIN(V-gip; sainga e. SP; sanga e. Urt I 511; saunka e. V, G, AN; Aq 87; zanga e. Lar). Ref.: A (saunka); Iz ArOñ (sáunka); Etxba Eib; Elexp Berg. Ladrar. "Ládreme el perro y no me muerda, txakurrak zanga badegit, ordean ozkarik ez begit" Lar. Gaizki aiphatzen bazaituzte, utzkitzu ozarrak illargiaren kontra sainga egitera. SPPhil 226 (He 228 sainga egitera).
Lenengo pekatubetan konzienzijak egiten deutsee zaunka. MgCO 106 (CC 78 zauka egin).
Nola zauka eginda igoten zion beste batzuetan belau gañera. VMg 20.
Ez egik zaukarik. Ib. 27.
Egin dezake zanga, eta ortzak ere irrika, baña ez dezake ortzka egin. LEUrt 112 (ms. 39v aunka in).
Oju egitearekin artzaiak, aunka edo zanga zakurrrak, eskapa leizke agian ardiak. Ib. 269 (Harriet cita erróneamente aunka edo zanga ekitearekin).
Zakhurra ere ilkhi lo zagon tokitik; / ezin geldiraz nihork sainga egitetik. HbEsk 58.
Asi dira gabonzaleak kantari, eta oiei zaunka egingo die. ZabGabon 36.
Eun otsok egiñ arren inguruan zaunka. ABAmaE 260.
Urabillan txakurrik ezpalego, etsekoak eurek zaunke egingo leuskite. ABGuzur 150.
Orregatik zauk egingo du. EtxegEzale 1898, 189b.
Emakume danak gizon ajolagabeari zaunk egin bear zion, zakurrak gibel-puzkari egiten zionan bezela. InzagRIEV 1923, 503.
Alderatu zanean, gizonak ez zion zaunkik egin; zakurrak ere ezer esan ez. MujPAm 33.
Pozez zaunga dagi / alboan zakurrak. JaukolBiozk 93.
Eiza-usaira, zaunga ta jauzi zegien zakurrak. TAgUzt 76.
Ukatzen dutenek egin bezate nai aiña zaunka, belarrieri eragozteko. OrAitork 355.
Neure aragizko gogoeta zoroen aurka saunka egin nulako. Ib. 130.
Ez-ezagunari zaunka egiten baitiote alakoek. ZaitPlat 30.
Zaunka egiteko gertu egoala. ErkiagBatB 95.
Etzuan zaunkarik egiten erbia altxatu arte. BBarand 60.
v. tbn. Ag AL 33. Itz Azald 6. Zink Crit 79. Ataño TxanKan 75. Zendoia 145.
azpisarrerakoSense-2.1
"
Beste zakur batek zaunka egingo lioke (G-azp)"[con el significado de 'otro gallo le cantaría'] Gte Erd 236. Ura bizi izan bazan, beste zakurrak zaunka egingo ziakan!Iraola 99.
Or-emen alertze-sail batzuek baleuzkate, beste txakurrek zaunka egingo lieteke berai ta abereai, zenbait eraso-aldi gogorretan. Munita 72.
Erakusketa bear bezela / moldaturik bagenduke, / agian beste zakur batek gaur / zaunka egingo liguke.Olea 141.
azpisarrerakoSense-2.2
(G-azp-to). "
Uste etzuen zakurrak zaunka egin dio (G-to), ha recibido un gran chasco"A.
"
Bai taberna jarrita izugarriyak itekua zun, baña uste etzun txakurrak indiyo zaunka
"ZestErret.
azpisarrera-3
ZAUNKA ETA ZAUNKA.
Ladrando continuamente. Otsoari jarraika artzaiaren zakurra, zaunka ta zaunka. AgG 155.
Gure dantza-korda errabiatua aldean iragaitearekin, xakurra sainga eta sainga emaiten da, asikika atsoeri. BarbLeg 137.
Basetxeko txakurrak zaunka ta zaunka asi ziran. ErkiagArran 120.
azpisarrera-4
ZAUNKA-LUZEKA.
"Saunkalúseka, aullando" Iz ArOñ.
azpisarrera-5
ZAUNKA-HOTS.
Ruido de ladridos. Mollarriko arkaitzak berriztatzen zuen geroxeago zakurraren zaunga-otsa. TAgUzt 72.
Irten da etxetik, txakurraren zaunka-otsetara. Ib. 14.
Aitz ondotik zetorren Nabarren zaunka otsa. NEtxLBB 98.
Sentitzen genituan zakurren zaunka otsak. BBarand 61.
azpisarrera-6
ZAUNKAZ(V-gip, G-azp; zangaz Lar, Añ (G); zaukaz G; saingaz SP, H (s.v. saingatzea)). Ref.: A (zaukaz); Elexp Berg; Gte Erd 304. Ladrando. "Ladrar, [...] zangaz [...] egon" Lar y Añ. AxN explica saingaz (426) por saungaz. Eta eztago ez alferrik ere [konzientzia], alha zaiku, saingaz eta eranzutez dagoku. Ax 426 (V 276).
Haren inguruan saingaz zeudezin potxoak. SPPhil 131 (He 134 saingaz).
Zakhur ttipi bat zakharkela bere erraietan sangaz hari zena. Lg II 383.
Asiko jako zaunkaz ta gura leuke agiñen artian euki. MgCO 106.
Poztuko lirate infernurik ezpalego; ezpalegoz zaunkaz legez Jaunaren ministruak bildur baga pekatu egiteko. Ib. 51.
Txakur bi datozela arinka ta saukaz. VMg 56.
Egunaren anza ezagutzen duanetik asiko da [erbi-zakurra] saunkaz. AA I 400.
Azeriak sangaz zebilltzan. ArrGB 68.
Zer du gure Pinttok zaunkaz?ZabGabon 36.
Illargiari zaunkaz egoten diran txakurrai bezela. AJauregiEE 1885b, 272.
Halako boz herdoil eta erlats bat, saingaz bezala mintzo dena. ElzbPAd 39.
Zakurrak okolluan asi ziraden zangaz. Apaol 70 (43 zaunkaz).
Arrotza emen ikustean / zaunkaz oi da zakurdia. AgAL 32.
Ateraiño iritxi zanean zaukaz asi zan. EtxegEzale 1898, 189b.
Xakurrak ere saingaz / urrun herrietan. Etcham 194.
Aita ta ama errietan da / zakurra zaunkaz atzetik. TxB 33.
Zakurra isats-belarri-motza, / zaunkaz, lotua katian. MendaroTx 90.
Zakurrak bezala saunkaz, arratsean itzultzen dira, eta iria arakatzen dute. OlPs 59, 7 (Or zaunka dagite, Ker aausi egiñez, BiblE zaunkaka).
Piztiak haren gaiñean zaunkaz zeudelarik. MdePr 101.
Ez duzia zuen zakurra saingaz entzun gauaz. LarzSenper 76.
Bere ortz zuriak agertuaz, mutil koxkor ari zaunkaz. Salav 32.
Txakur txikixak zaunkaz ekin zetsanian. EtxbaIbilt 484.
Asi ziran bi edo iru zakur zaunkaz.BBarand 80.
Zigur nago enitzela atzera geratuko, xaxatu aundirik eneban biar zaunkez urteteko eta.Gerrika 294.
v. tbn. Iraola 131. Uzt LEG I 44. AZink 108. Saingaz: Zby RIEV 1908, 769.
azpisarrera-7
ZAUNKA-ZAUNKA.
Ladrando continuamente. Bada barruan / dabil orduan / urdaila zaunk zaunka / txakur moduan.AzcPB 105.
Katea apurtu nairik / zaunga-zaunga zakurra. JaukolBiozk 15.
azpisarrera-8
ZAUNKETAN.
"A ladridos, ladrando. Gau ososuan zaunketan egon da txakurra" Etxba Eib.