(...)
Otabera-tik igarotzen den Camino de Pamplona (ikus beherago) izan zitekeen.
(...)

(...)
Camino de Pamplona edo Irunbidea Pelau, Sandiandore, eta Komunburua-n barrena Gardelaingo mugara doa gure informatzaile baten arabera, eta Camino de Izco bera da beste informatzaile baten ustez [Bi muturrak batzeko posibilitatea ere bada: izan ere, Gatzarrieta-tik igarotzen den Camino de Izco-tik bada Camino de Pamplona-ra doan bidexka bat, eta agian batetik bestera pasatzen zela suposatu beharko dugu. Alabaina, Camino de Izco Oibarko Camino de Pamplona-rekin elkartzen da Las Cuatro Mugas-en, eta nahikoa hipotesi erakargarria da bi Irunbidea-k batera zihoazela pentsatzea.]. Bide harriztatua zen, galtzada, eta gaurregun erdi ezabatua egonagatik badira oraindik ere harridun zenbait zati (ikus Galtzada eta Galtzadakoa sarrerak). 1752ko aipuan Gatzarrieta-tik igarotzen zela ikusten dugu, eta hortaz urte honetakoa Camino de Izco zela ondorioztatu behar da. 1634eko Camino de Pamplona berriz Komunburua (oraingo Komulga)-n gaindi doana dela irudi du, errekaz beste aldean behar zuen Urrutia-tik igarotzen baita (ikus sarrera hau). 1683ko lekukotasunekoa aipatu bi bideen artean dagoen Pelau-n zehar zihoan.
(...)

(...)
Galtzada, Ibon Sarasolak dioenez [HLEH.], 'harriz, bereziki harri landuz egindako bidea, bide lauzatua' da. Bidea gure alderdian bide estu meharrak [Uxuen, kasu, Bidemakurra-k gaurko errepidetik teileriaraino doan bidexka izendatzen zuen. Gainera hor daude Bidertxi, Bidertxiburua (Ageza...) bezalako toponimo adierazgarriak.] eta bide zabalak [Esaterako herri batetik bestera zihoazen bideak, edo Iruñera zihoan Irunbidea Leatxen bertan.] adierazteko erabiltzen zen; honen ondoan Errepidea edireten dugu herri batzutan erdarazko Camino Real-en ordaintzat, Galtzada-ren antzeko adieraz [Honela dio Jimeno Juríok (THET, 62. or.): "En el reino de Navarra los caminos eran de tres clases: reales, vecinales y senderos. Los Caminos reales iban de pueblo a pueblo y su cuidado corría a cargo del Patrimonio real; el concejo solía convocar auzalanes en los que participaba «de cada casa uno, según costumbre, para dreçar caminos reales y malos pasos»... Los Caminos vecinales y sendas o senderos conducían a los parajes del término local. Unos y otros debían tener determinada anchura".]. Galtzada-ren jatorria latin bulgarreko *calciata-ren eratorria den gaztelaniazko calzada-n bilatu beharra dago. Mailegu zaharretan ohizkoa denez hasierako herskari ahoskabea ahostundu da (cf. halere, Calchadaqua, Calchadacoa 1722 eta 1807an, 1723ko Galchadacoa-ren parean [Honetan erdarazko calzada-ren eragina egon dela suposa dezakegu, baina euskararen barruko bilakaera ere izan zitekeen: cf. Arizkungo Kostartzua < Gorostartzua baserri izena.]), eta albokariaren ondoko igurzkaria afrikatu (agerraldi guztietan -ch- dugu. Cf., adibidez, Uxueko Andremucho, Andrebucho < *Andrebutzu. Ikus Grafia kontuak atala). Galtzada Camino de Pamplona edo Irunbidea zen.
(...)

(...)
Camino de Pamplona erdaldunaren ordain euskalduna da. Osagai gardenak Iruñ(e)a-ren elkarketako Irun- (Iruin-, Iruñ- beste batzutan [Ikus Jimeno Juríok "Pamplona y sus nombres" artikuluan (FLV, 57, 1991, 55-76. orr.) aipatzen dituen aldaerak.]. Cf., adibidez, Eslabako Iruinportillua-ren aldaerak) eta bidea dira. Irunbidea Done Xurio-n barrena zihoan. Zernahi gisaz, badirudi bi Irunbidea edo Camino de Pamplona zeudela, nahiz Izkoko mugatik hurbil biek bat egiten zuten: bata Idozabal eta Komunburua-n gaindi zihoan (egungo Camino de Pamplona), eta bestea Done Xurio, Gatzarrieta, San Juan eta Fuente de la Losa-n zehar. Biotako bat Galtzada zen.
(...)