1.
(V, G, AN, BN, R)
Ref.:
A;
EtxbaEib
. Inteligente, ingenioso, de talento."Ingenioso"A.
"Ingenioso. Burutsua gauz barrixak asmatzeko, talentudo para discurrir cosas nuevas"EtxbaEib.
Tr. Documentado en la tradición meridional desde principios del s. XIX. En DFrec hay un ej.
Gitxitan [...] agertuten dana da emakume pirmia, zuzena, zala, iraun andikua, burutsuba ta ezertakua. fBIc II 284.
Amaseiko bateko / abade-giltzerak, / burutsuak ostuten / dotrina-paperak, / ta bardin errezetan / latin-mordoiloa, / eztabe inoiz galduten / goizaldeko loa. AzcPB 323s (Ur PoBasc 161 guztiz zurrak
).
Txanton burugina zan; Maripa, burutsua. ABeinB 43 ("ingenioso, de mucha cabeza o talento" en el voc. del final).
Beren amak gauza andiak esan eroazan semeagaitik: burutsua zala, argia ta guztizko burutasun onetakoa. Ezale 1897, 115b.
Ara or Ametzuko Gaispar, gizon leiala ta zuzendari burutsua. AgAL 13.
( s. XX)Gazteak eta zarkoteak, erkiñak eta kankalluak, jolas-naikoak eta jokalariak, burutsuak eta burugabeak. AgG 81.
Gizonak burutsuak dirala? Bai, arto-zati batzuk eztiranean. AArdi 27.
Badakizute Amezketako artzai burutsuak zer egin zion eskribauari?Etxeg( inMujPAm 19
). Erretorea bezelako gizon on, txukun, burutsu ta leial batentzat. AnabUsauri 96.
Onetaraxe "analfabeto" arek errenta polita zuzendu ta gozau eban urte askotan. --Burutsua zan orraiti. KkAb II 81.
Ona emen, ba, ni, galbae onen zuluen atzian, ikusi naikezularik eta, alan be, ezin ikusi naikezularik. --Gixon andija ta burutsuba zara, orratiño. Otx 63.
Erode dek gogoan: ura gizonaren burutsua, ez?LdiIL 19.
Gitxien uste ebela, nagosien artean sartu zan mutil gazte ta errutsu baizen burutsu bat. "Tan valeroso como ingenioso"
.AEY II 144. Gizon burutsu batek au / esan zidan bein batean. EAOlBe 101.
Leitzako erriak esker on-bizia zor dio gizon burutsu ari. Munita 81.
--Inor ereslari izendatzen duzu ta beste norbait ainbage? --Baiki. --Nor ote burutsu ta nor burubageko? --Ereslaria, nonbait, burutsua. ZaitPlat 143.
Don Pauliño abade trebe, burutsu, ta nai dozuen guztia izango zan. BilbaoIpuiB 123.
Nikanor burutsuak bere garunak eio nai zituan, ea atxaki edo akiakularen bat asmauten eban.ErkiagBatB 46.
Gizon jator, burutsu ta langille baten ondoan seguru arkitzen da.MAtxGazt 26.
Ez dezala gutxietsi burutsuak [zure kondaira], eta ez dezala goraipatu gabe utzi zentzudunak. "El grave no la desprecie"
.BerronKijote 22.
Gu Kristorengatik burugabeak, eta zuek kristau burutsu; gu argal, eta zuek indartsu. IBk1 Cor 4, 10 (Lç, He, TB, Ker zu(h)ur, Dv, Ol gurbil, IBe, Bibl zentzudun
).
Gure aita zana langille izugarria zan eta burutsua.BAyerbe 20.
Alferra beti lantsu, esan ohi da, eta lantsu bezain burutsu erantsi behar. MIH 135.
azpiadiera-1.1
(No referido a personas). Kandelasen lapurreta burutsuak eta Jose Maria ta Diego Korrientesen egitada okerrak. AgG 186.
Erabaki au ez da ez bidegabea, aurrebegiramenezko neurri zur eta burutsutzat jo litekena baizik. "Sabias y prudentes medidas"
.EAEg 21-10-1936, 101.
Nola nai duk etxetik kontrabandoa ateratzea jende guziaren bixtan? Orduntxe bai giñakela galduak denok. Beste zerbait burutsuago asmatu bear da. EtxdeJJ 46.
Bat-batean Etxahuniatarraren zemaiak asmo burutsu bat ekarri zioten.Ib. 188.
Ezagun ezagunak dira aren [Amezketako Pernandoren] ateraldi burutsuak eta sake xelebreak. LekEgan 1956 (2), 59.
Ipuiña, laburra baiña, polita ta burutsua izan zan gero!BilbaoIpuiB 70.
Ango iardunbide burutsuz. ZaitPlat 14.
Orra or Jainkoaren ardura burutsua. MAtxGazt 17.
Kontatzen dituen gertaerak huskeriak dira sarri, iritzi burutsuago eta osoagoak entzun genitzake...MIH 272.
azpiadiera-1.2
(Uso pred.). Langilleen aldez neurritsuago, zuurrago ta burutsuago jarduten eban sozialista alderdia. ErkiagBatB 191.
[Ontzia] astiro ta burutsu erabilten eban. EtxabuKontu 195.
Semeak lanean burutsu zaindu izan banitu. AtañoTxanKan 187.
sense-2
2."Bulbosus"Urt III 420.
sense-3
3.(Vino, etc.)que se sube a la cabeza, cabezón.v. burukoi (5). Edo janzaarrian dagualako, edo ezaututen ez daben ardao burutsuba dalako, edanak erasotia edo orditutia jazo leitekiala pekatu bagarik. fBIc I 274.
sense-4
4.Que da muchas espigas. Ilbarriko alea, lastotsu, ilberakoa burutsu. (V). EgutAr.
(ap. DRA, sin más ref.)