1.
(V-m-gip, G-to; H(bee-)),
berako (V, G-azp; VocZeg 287, H s.v. bea),
beako (AN-araq)
Ref.:
A(beerako, berako);
SatrVocP(beako);
IzArOñ;
EtxbaEib(berakua);
ElexpBerg(berakua);
ZestErret
. Diarrea. "Diarrhée" H s.v. beheitikoa. "Berakua eta gorakuakin, ill biarrian dabill ezerk on eitten ez detsala" Etxba Eib. "Diarrea [...]. Sinonimoen artean hau izango da "serioena", nonahi erabiltzekoa. Ik. kakaberako, kakalarri, kakapirri, tripetako" Elexp Berg. Cf. BEHERAKO. v. beheitiko. Zergatik [erleai] berakoak ematen die. EchveDev 459 (SP Phil 408 iarietea
).
Eun biderretik larogeita emezorzitan berako batekin etorzen omen da kolera [...]; nik ere izan det berakoa, bat batian asiya, baña oraindik ez da kolerarik etorri, eta orain ez berako gaitz nago. (1833). CartAnd 377.
Sabelak utzi edo beerako latz batek eman zien, eta egun gitxiren epean, usai eta kirats nazkagarria zeriela, iltzen ziran. Lard 152.
Aita aspaldian sabelzardun edo beerakoarekin eta berotasun edo kalenturarekin gaxo zeukan. Ib. 529.
Norbaitek sentitzen badu gaitzaren [koleraren] aurretik izan oi dan berakoa, bereala oiean sartu eta ongi estaliko da, izerditutzeko. EE 1885a, 134.
EE 1885a, 134.Kolera asitzen danean berako eta gorakoakiñ. Ib. 134.
Ezta bertan berakorik eta esteetako txirarik azaltzen. Aran-BagoManMed 215.
Buruko txorabio, zuldar, legen, eztul, berako, minbizi, anditsudunak. AgG 177.
Lar-puntak uretan egosi eta ean oi da, beerakoa sendatzeko. (G-goi). ArinAEF 1980, 65.
Berakokin arroz ure ean. (G-goi). Ib. 65.
Publioren aita gaixo zegoen ohean sukar eta beherakoarekin. IBkAct 28, 8 (IBe beherako; Dv beheitiko
).
Infusio bezela artu, diarrea edo beerakoa daukanean.Ostolaiz 19.
sense-2
2.Bajada.Cf. BEHERAKOAN (s.v. behe). Mugari aldez beste eginda bereala beerakoa zuten. AnabUsauri 126.
Aldapa beera asi ziran. Gora-ibillia ezetzik, beerakoa ere naiko neketsua zan. TAgUzt 95s.
Sartu giñan odei aundi batean eta ontziak izugarrizko beerakoa egin zuan, oxo-oxorik. AnabAprika 102.
azpiadiera-2.1
Bajada de tono. Besterik ere izan daiteke, bozaren gorakoak eta beherakoak aldatzen badira.MEIG VI 158.
azpiadiera-2.2
(Fig.).Decadencia. Euskal aldizkariek izan ohi dituzte, ilargiaren antzera, beren gorakoak eta beherakoak.MEIG III 49.
sense-3
3.beako (AN-araq). "Tirria" Satr VocP.
azpisarrera-1
BEHERAKO-HEIA.
"Sabel-min idorrak" Alth in Lander RIEV 1911, 598.