Tr. Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII (al Norte sólo lo hallamos en algunos autores modernos como Larzabal o Larre). Emplean lasatu Lardizabal, Ayerbe, Illarramendi, Mokoroa, Labaien, Orixe (éste junto con part. lasa ), Gandiaga e Ibiñagabeitia. En DFrec hay 13 ejs. de lasaitu y 2 de lasatu, todos ellos meridionales.
sense-1
1.
(G, AN; VP 57v, Lar, Añ(G, AN), H),
lasatu (G-nav, AN-larr-ulz; VP 54v)
Ref.:
A; Asp Leiz2 (lasatu); Iz Als, Ulz (lasatu)
. Aflojar(se), ensanchar(se); soltar(se)."Laxar, aflojar", "tiramollar" Lar."Aflojar, desahogar"A.
Ustekabean lasaitu ta zabaldu zuen besoa ta besoko aurra andik [erori zen]. MbIArg II 310.
Ez zala digno aren oñetakoak lasaitzeko edo askatzeko. LEUrt 2 (ms. 1v lazatzekó).
Instante artan idiki zekion adimentua [...] eta lasaitu zitzaion mia. Ib. 288.
Zeñak zeuden lotuta zinta jazintozko batez, lasaituta erori etzitezen. UrEx 39, 19 (Ker askatu).
Guztiak bete zuten urdalla galanki, guztiak lasaitu zuten larrua ezin geiagoan, ia eztanda eragin artean. AgG 55s.
--Pillipe, obia dezu aitortu. [...] --(Eskuak lasatuaz). Lotu nai dezunian. IllPill 16.
Arnasa estutzen asia zuan [...] eta antxe tenk egin bear izan du aspoak lasatu bitartean. Mok 13.
Xenpelarrek badauzka / ertziak estuak, / lasaituko dizkiyo / edari freskuak.Yanzi 108.
Zigarro puru aundiya erriaz / lasaitu naian birika. MendaroTx 124.
Mokorrez berez ba du naiko zabalera, / ez diteke geiegi lasa aldamenera. "No se puede ensanchar demasiado a los lados"
.OrEus 375.
Laisterka [...] / galtzak lasatzera. "A soltarse el pantalón"
.Ib. 306.
Galtzak estutu eta lasa bear gerri. "Le aprietan los pantalones y es forzoso que los afloje"
.Ib. 369.
Ezkerreko ao-ugala lasaiturik [...]. ZaitSof 30.
Kolko ximur au bein lasatzen didala. "Desahogando por fin este pecho encogido"
.OrPoem 524.
Bere asmoari lotzen bazaio, ez da artatik lasatuko. OrQA 140.
Korbata lasaitu. AnabAprika 68.
[Lira] ari-zurruntzen eta lasaitzen. ZaitPlat 143.
Giltzapetik lasa. "Desatada desta prisión"
.Or(
inGaztMusIx 94
).
Esku-mutur-burniak ezin lasaturik. LabSuEm 206.
[Astoari] atzekaldea lasaituaz, or dijoakio bigarren trumoia kanpora. NEtxLBB 184.
Zaldien lepo lurrun-iarioak txalmapetik lasatzeko. IbiñVirgil 93.
Ugalak lasatzen dizkie. Ib. 96.
[Arraunlariak] besoak lasatzen baditu, laister eramango du batelak urak barrena amildegira. Ib. 73.
Abere taldeak gazte diran bitartean [...] arrak lasatu itzatzu; aurrena izan zaite abereak Venusganatzen. "Solve mares"
.Ib. 95.
Premiaren lokarriak lasatu ondoan [...]. MEIG VIII 58.
v. tbn. Echve Imit 79. Ostolaiz 146. Lasatu: Ldi RIEV 1929, 210. Gand Elorri 149.
azpiadiera-1.1
[Erretorikaren artea] itzak [...] noiz estutu edo gutxitu, noiz lasaitu edo zabaldu [...] erakusteko erreglak dirade.Cb EBO 46.
azpiadiera-1.2
Librarse de. Balaanek [...] Balak erregeari esan zion [...] auzo bildurgarri argandik lasatu nai bazuen [...]; au egin ezkero [...] aisa ondatuko zituela. Lard 103.
2.
(G-azp-goi; Lar, Añ(G)),
lasatu (V, G, R; H, que cita a Lard)
Ref.:
A(lasaitu, lasatu, lasau);
GteErd 64
. Tranquilizar(se), calmar(se), relajar(se), desahogar(se), aliviar(se)."Relajarse"Lar, Añ.
"Desenfadarse, espaciarse"Lar.
"
Lasau (V-ger), consolarse"A.
Zeure anima piskatxo bat bederik lasaitzeko. LarSermAzc 52.
Ea, zure biotz ori zabaldu, ta amatu: geiago ere lasaitu ta Jainkoa ama ezazu. CbEg II 136.
Argatik Manue larritzen zan, eta emazteak lasatu zuen. Lard 140.
Eta biotza txit zabaldu eta lasatu zitzaion. Ib. 515.
Zijoakidan biotz estu au lasaitzen. ABAmaE 283.
Au gogoratzian / pena biotzian, / lasaituko gerade / kobratutzian. AzpPr 27.
Epalliak dirautso / lasaitu dedilla, / egunero arturik / "Jel" markako "tila". Enb 208.
Kezka guztiak baztarreratu, barren ori lasaitu. AlzRam 33.
Otoika lasa adi!'Desahógate orando'
.LdiBB 92 (IL 114 lasatu).
Uste baiño lên lasa zitzaion / barnean zeukan arnasa. OrEus 381 (v. tbn. 306).
Barren au lasa-naiez, aipatu / zidan Jaun errukibera. Ib. 122.
Beti bezala jarrai zagun ta lasai gaitezen. ABarGoi 47.
Norbaitekin lasaitu bear eta neri esaten zizkidan denak. JAIrazBizia 125.
Negar-zotinka lasaitu zun barrua. EtxdeJJ 102.
Orain lasaitu zan, [...] amorrua ustu zitzaion. AnabPoli 25.
Bizimodua lasaitu dute; / sartu zaizkigu dirutan. Basarri 143.
Antzerti idatzia [...] sortu zen jendetzeak [...] kokatu zirenean, multzokatuzko biziari lotu, aski aberastu eta beldur-petik atera, ausamendutan lasaitzeko. LarzEgan 1965 (1-6), 3.
Itxaso zabalean begiak lasaitu. NEtxLBB 68s.
Gure Lasarte prestua, / amaika aldiz lasaitu nazu / ni izan arren estua. UztSas 137.
Orduan lasaitzen da / gizonen arnasa. Ib. 263.
Lasaitu daiten taupada asko / emoten egon biotza. Ayesta 137.
--Ori besterik ez bada ... --esan nion, piska bat lasatu zedin. BBarand 105.
Hunek zautan bihotza lasaitzen, ene erretoraren bihotz haundiko famak.LarreArtzainE 242.
Ikusleak ikuskizun eder bezain ugarietan lasai ditzake begia eta gogoa. MEIG I 191.
(MEIG VIII 42 lasatu)Atsegin malko xamurretan lasaitzen den mina. Ib. 164.
Gero, urteen buruan, gauzak lasaitu ziren astiro eta poliki. MEIG VII 36s.
v. tbn. Urruz Zer 96. Ill Testim 20. Tx B III 56. Yanzi 208. Otx 96 (lasattu). TAg Uzt 128. EAEg 21-3-1937, 1332. Munita 49. SMitx Aranz 61. Mde Pr 115. Izeta DirG 67. Osk Kurl 58. MAtx Gazt 56. Olea 142. Berron Kijote 227. Ataño TxanKan 22. Lasatu: Lab EEguna 113. Ibiñ Virgil 76.
azpiadiera-2.1
lasatu (AN-larr). "Ceder el frío atmosférico, templar. Egualdie lasatu du
"AspLeiz2.
sense-3
3.
(H). Hacer(se) despreocupado, negligente, licencioso. Lasaitzen dira, kunplitzen ez dituzte penitenziak, ta biurtzen dira anzinakoak izatera. MgCC 183.
Baña anbesteraño lasaitua dago mundua, non gauz oetan bear litzakean arreta ipintzen ez dan. AA I 479.
[Bekatu benial utsak] kalte andiak dakartzie, zeren anima lasaitzen eta prestatzen duen bekatu andietan erortzeko. AA III 497s.
Bere biziera santuan izpirik lasaitu etzan, baizik [...] saiatu zan lan onak egitera. ArrMay 112.
azpiadiera-3.1
"Distraer, barreatu, lasaitu
"Izt.
sense-4
4."Rendre ou devenir las, languissant"Hb.
sense-5
5.(Uso sust.).Tranquilidad, alivio. A zer lasaitua etorri zitzaiona!AnabPoli 49.
Aparitxo bat egiñez artu genduan lasaitu ederra. UztSas 25.
Lasaitu ederra artu zuten Bordaberritarrak. TxGarmBordaB 53.
Zer lasatua eman didazun!BBarand 17.
azpisarrera-1
LASAI-LASAI EGIN.
Tranquilizar(se) completamente. Esanokaz lasa-lasa egindda alde egin eben andrandijak. Otx 48.
azpisarrera-2
LASAITU-BEHAR.
Necesidad de relajarse, tranquilizarse. Bakoitzak daukagu geretasun bat, gere amesa [...] gere antsi, apeta, egarria, geron lasatu bearra, ikasi naia, elburua. AgEEs 1915, 262.
azpisarrera-3
LASAIXEAGOTU.
[Burniak] arren lasaxegotzeko esatear egon niz. "Me las aflojaran un poco"
.OrPoem 547.