Tr. Documentado en autores meridionales desde mediados del s. XVIII, aparece tbn. en Eguiateguy e Inchauspe (con el sdo. de 'someterse') y Lhande (ezin menpetuzko ). La var. menbetu es usada por autores aranistas.
sense-1
1.
(V, G ap. A; Lar, Añ, vEys (G), H),
menbetu. Dominar."Dominar", "imperar, mandar", "poseer" Lar y Añ."Subordinar, menpetu; subordinado, menpetua
"Lar( inAq 1442
).
"Rendir, sujetar"Añ.
v. mendetu, menderatu. Zorionekoak mansoak, zerren oiek menpetuko duten lurra. (Mt 5, 4). CatBurg 44.
(Cb CatV 62 poseidu edo menpetu, Ur menpetu)Naibaga gogorrez bete eban Octaviano agintarija, ezin menpetutiak Bizkaitarrak. Astar II VII.
Erromako / enperadoreak / nai ebazan menpetu / euskaldun zagaiak. ZavFab,
RIEV 1907, 92.
Astar II VII. . Zav Fab RIEV 1907, 92.Onek lango gizonak / topetan dira aurrez, / menpetuta <-tuka> daukenak / mundua negarrez. AzcPB 348.
[Españarrak] emeretzigarren gixaldi onetan menbetu ta zatittu gaiozak. AG 623.
Aintzargiz bekokia burestundaba darakus, erriak eta erri-bakaldunak menbetuaz. ArriagaLekob 26.
Ludian ezta sortu egia menpetzea / unetxo baten bere lortu leikeanik. GMantGoi 15.
Eriotzea menpetu ta betiko bizitza ekarri dauskun Salbatzallea. EguzkLEItz 121.
Senarra bezela, sui-gaia ere oso menpetu dezu. AlzBurr 17.
Amerika be menpetu eban indarrez. Enb 163.
v. tbn. Arriand JEL 1907, 21 (menbetu).
sense-2
2.
(Lar). (Aux. intrans.).Someterse, rendirse."Manciparse, sujetarse"Lar.
Eztaitelakoz lürrian arimalik plazeraz gizona beno khoiagorik [...] ezetare betere meskabier menpetüagorik. Egiat 237.
Batzuk menpetu edo humildau iakozan Jangoikuari. CrIc 15.
Bat-baten menpetu nintzan / lo gozo baten eztira. Ib. 212.
Jinkoaren boronthatiaren egin nahia, hari menpetürik osoki egoitia. IpHil 184 (v. tbn. 13).
azpisarrera-1
EZIN MENPETUZKO.
Invencible, indomable. Erromako tropa oste ezin menpetuzkoak. LhEEs 1915, 235.