Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan: ainar : brezo ("Lusaski gorriak, eskusaskiak, laister saltzen diren seska-saskiak, añar-isatsak eta abar, usu ta arin eta txukun eta egoki ta bikaiñ egiñ ere" Or Mi; "Zeren billa ote dabil legar eta añar tartean?" Or Mi; "Ontan, añar-tartetik garbi entzun zuten miñ-oiua" Or Mi; "Mutillek eman dute mendian atsalde, arba, añar, arantz, ote, sugaiaren eske" Or Eus; "Itzul-iraulka lorik egin ez, egunez arlo zakarra; alare, Iriondok naiago omen du etzauntza artako aiñarra" Or Eus; "Ote ta aiñarra ta amua janez, gosea dute garaitu" Or Eus); eta ainar zuria: Lcq; brana : brezo ("Haragizko beso baten gañean pausatu nahi duena, mortuan sortzen den branaren pare izanen da. Ihartzea da haren zorthea" Mih); ginarra : brezo ("Abetxubak dira beste oneek: (...) masusta txikarra, gisatsa, giñarria, saratsa" Mg PAb; "Itxuski edo ginarria ate ostian ifini ezkero ezin an sorginik sartu leitekiala" Astar II; "Gorozti ta giñarren batzuk" Ag AL; "Ota, giñarra, elorri, arantza ta ostantzeko larrak" Kk Ab II; "Bedar, giñarra, sasi ta zume, su bardin baten erasoz" Gand Elorri); halga : brezo. Bruyère. VocBN; inarra : escoba para barrer, brezo y por extensión toda escoba ("Ekarzu kaldera bete ur ta iñarra bat" Mic; "Inarra sortea ez dala ain eder zein da luma berdea" AB AmaE; "Erratz edo itxuski edo inarreaz sastarrak sokondora legez, erdalkeriak Erdalerrira botako direana" Ezale; "Murubetako iñarra" Altuna; "Isuribiko estalia, abez, zotalez eta garoz edo iñarrez jantzia" JMB ELG; "Iñar apalak" Ibiñ Virgil; inar-isats Asp Leiz; inar-lore Arzdi Plant). Corpusean, bestalde, txillar forma 23 aldiz ageri da: B 1 (Gand Elorri), G 22 (Izt C 4, Ag G 2, Tx B: "txillar mordo", Munita 14 eta "txillar-zale" 1); eta txillardi eta txillarki bana (Izt C).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

añar-aundi eta añarxume dantza-izenak bi aldiz ageri dira (M. Izeta: "Hor dantzatuko dituzte: Muxikoak, Tellerinek Xoxoarena, Añarxume, Txoriarena, Ardoarena, Mando-Zarrarena, Añar-aundi, Zahar-Dantza (...) eta dantza hoien artean irri-dantzak: Zurrume-Dantza, Esku-Dantza, Zartain-Dantza, Isats-Dantza, Katadera-Dantza..."); giñarre behin, EgAS (Agur 1974); kiñerra ere behin, B (Alzola); txilar (eta -ll-) 8 aldiz: B 1 (Zer 1985), EB 6 (Gorbea. Euskalerriko mendia, A. Uranga, J. Apalategi; UZEI: "txilar-sastrakadi"); txillardi G 3 (J. Gaztañaga).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ainar : AB50 1; ainarra : HiztEn; Euskalterm (eta ainarra gorri, ainarra purpura, ainarra lauhosto); ginarre : HiztEn-LurE; inar : AB38 1, HiztEn("ik. txilar"); inardi : AB38 1; txilar : AB38 5, AB50 2; HiztEn-LurE; Euskalterm (eta txilar zuri, Portugal txilar, erratz-txilar, txilar-ezti 2); txilar zuri : HiztEn; txilardegi : HiztEn-LurE; txilardi : HiztEn-LurE; Euskalterm 7.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: ainarra; txilar : Erica sp. + Calluna vulgaris + Daboecia Cantabrica; ainarra burusoil : Erica vagans; ainarra gorri : Erica australis; ainarra iletsu : Erica ciliaris; ainarra lauhosto : Erica tetralix; ainarra loretsu : Erica multiflora; ainarra purpura : Erica cinerea; ainarra arrunt : Calluna vulgaris; ainarra kantauriar : Daboecia cantabrica; txilar zuri; zurikatx : Erica arborea; erratz-txilar : Erica scoparia; Portugal txilar : Erica lusitanica.

Hiztegietako informazioa

Hiztegietako formak: HiruMila: ainarra, ainarra burusoila, ainarra kantauriarra, ainarra lauhostoa, ainarra purpura, elar, ginarra, txilar, txilar arrunta, txilar zuria, zurikatxa. // ElhHizt: ainar, ainar arrunt, ainar burusoil, ainar gorri, ainar iletsu, ainar kantauriar, ainar lauhosto, ainar loretsu, ainar purpura, ginarre, txilar, erratz-txilar, portugal txilar, txilar zuri. // EskolaHE: ginarre, txilar, txilardegi, txilardi. // HLEH: ginarre, inar 2† ('ik. txilar'), txilar, txilardi. // EuskHizt: ainar, ginarra, inar 2, txilar, txilardi. // Lur EG/CE: brezo: txilar. // Lur EF/FE: bruyère: brana, txilar. // Casve FE: bruyère: ilarre, ilarri; bruyère jaune: gaskola. // HaizeG: bruyère: brana, elar, ilarka; Lieu de bruyères: elardi. // T-L LBF: bruyère: halga, brana; bruyère jaune: kaskola. // Lh DBF: ainazkar, branatu, brabatze. // PMuj: brezo: txillar, iñarra, illar, giñar, aiñar, iñar, añu, gindarra, añaskar, itsuski; brezo para escobas: aiñazizkar; tierra de brezo: larreki; escobón de brezo: añar-isats; brezal: txillardi, añardi, añiskar, ilardi. // DRA: aiñar, añara, añarzuri, añaskar, añatskar, ginarre, iñardi, iñarra, txillar, txillardi, txillarra. // Azkue Aurkibidea: brezal: elhardi, txillardi; brezo: aiñar, aiñara, elhar, gillar, gindarra, giñarra, halga, hillare, ilhari, ilharka, illar, iñarra, iñarrea, itsuski, larre, txillar, zurdika, zurdikatx; brezo amarillo: gaskola, kaskol; brezo ceniciento: añarzuri; brezo común: ilaurri; brezo de escobas: ainazizkar, brama, ilharrazki, il-harrazki, ilharre.

Jatorrizko forma

ginarra, ik. giharra

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. 'txilarra'.

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Ik. gihar

Lexemen erregulartasuna

-ih-/-in-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

binbalet (Herr 1957); ginbalet (Mg PAb; Iraola); ginbelet (Ezale 1899); pinpalet (Barb, JE Med; eta izond. gisa: JE Ber, SoEg Herr 1958; GH 1971)

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ginbalet 3 (J.A. Berriotxoa, M. Ensunza); ginbelet 2 (Argia 1936)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB50: ginbelet 1; Euskalterm: ginbalet; HiztEn: ginbalet; LurE: ginbalet edo ginbelet

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

NekHizt: gindax (es potro).

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

(garabi-mota).

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, ginebra-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. gin].

ginebra 49.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ginebra 67.

Euskaltzaindiaren Arauak

ginebra* e. gin.

Baztertutako forma onartzea proposatu da. gin proposatuak ez du arrakastarik izan. Heg. markarekin eta ‘gin’ definitzailearekin jaso liteke.

Txostenaren laburpena

Maileguen egokitzapen sistematikoa

g/j

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: 51; ETC: 235

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: ginekologiko izond. (Med.) ginecológico, -a, Adorez: ginekologiko: adj. ginecológico/ca, Labayru: ginekologiko 1adj. Med. ginecológico -ca; NolaErran: gynécologique adjectif ginekologiko – ginekologia- / Euskalterm: ginekologiko (Med. termino onartuak: infekzio ginekologiko, minbizi ginekologiko, onkologia ginekologiko…).

ginekologia iz. Medikuntzaren adarra, emakumearen berezko gaixotasunak aztertzea eta sendatzea helburu duena. Ginekologia azterketak.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Zerrenda osagarriak

Prestas: 10 lek. (B 3 / G 7).

Txostenaren laburpena

Maileguen egokitzapen sistematikoa

g/j

OEHko datuak [laburduren azalpena]

1) 'gerezi-mota' adieran, ginda B 5 (Añ, Balad) eta IE 3 (ECocin) azaldu da; eta ginga G 8 (Echag, AA, Izt, Gazt, Or); 2) 'zenit' adieran ginga forma bakarrik jaso da: B 2 (Erkiag) eta G 4 (Zait, Or, Gazt).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ginda behin azaldu da (EB); ginga 'zenit' adieran bitan (G).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

AB38: ginda 'gerezi-mota (1); HiztEn-LurE: ginda ('gerezi-mota') aipatzen duten arren, ginga hobesten dute; Euskalterm: ginda, ginga bina ager.ekin, 'gerezi-mota' adieran.

Jatorrizko forma

ginda, ginga

Erabilera urriko formen artean aukeratu da, arrazoia agertuz

datuek ez baitute ezer erabakitzeko biderik eskaintzen, adiera bietarako forma bakarra proposatzen du batzordeak: ginga .

Euskaltzaindiaren Arauak

Prunus cerasus.

Landare eta animalien taxonomi izena

Prunus cerasus

LBeh (2014-04-03): ginkana 93: Berria 12 (adib.: “Haurrentzako euskal ginkana ere antolatu dugu ostiralerako”), EiTB 4 (adib.: “Pasai Donibanen burutuko da ginkana eta bai proba fisikoak zein proba kulturalek osatuko dute”), Argia 2 (adib.: “Ginkana bihurtzen da bidegorrietan ibiltzea”), DiarioVasco 75 (adib.: “Gazteek parte hartu zuten ginkanako proba ezberdinetan”); jinkana 28: Berria 21 (adib.: “11:30ean, berriz, 11 eta 14 urte bitarteko gaztetxoek jinkana batean parte hartzeko aukera izango dute”), EiTB 2 (adib.: “Jinkana jolasa egin dute bertso eskoletako ikasleek”), DiarioVasco 5 (adib.: “gazteentzako jolasak ez dituzte ahaztu eta hauek 17:00etan hasiko dira, taldeak egin eta jinkanan arituko direlarik”); gimkana 11, DiarioVasco (adib.: “Hurrengo saioa Kalebarrengo gimkana izango da, datorren zapatu eguerdiko hamabietan”); gymkana 1, EiTB (“lau egunetan gymkana dibertigarri batean parte har dezakete”); gynkana 9: Berria (“16:30ean, herri kirolen gynkana”), EiTB 2 (adib.: “joku desberdinekin gozatuko dute, gynkanak osatuko dituzte eta bizikletarekin ibilbide batzuk burutuko dituzte”), DiarioVasco 6 (adib.: “Gaur haurrentzat gynkana”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: ez dugu aurkitu ginkana, jinkana, gymkana, gynkana formarik.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: ginkana* e. jinkana.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es yincana, gymkhana / fr gymkhana: Elhuyar: - / Nolaerran: gimkana / Zehazki: gymkhana / Labayru: - / Adorez5000: jinkana.

Nazioarteko forma da, egokituz onartzekoa

Nazioarteko forma da, egokituz onartzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. 'neurrian, heinean': ahal dugun ginoan saiatuko gara lana burutzen.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ahal dugun ginoan saiatuko gara lana burutzen

Forma baten adiera(k)

neurrian, heinean