Euskaltzaindiaren Hiztegia

Euskaltzaindiaren Arauak

'eragiketa sinboloaren deitura'.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: are gehiago, ezin gehiagoan, gehiagoko(rik) gabe, gehiagorik, gehiagotan.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gehiago dena , gehiago gabe , gehiago izan .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

are gehiago, gehiagorik, ezin gehiagoan; gehiagotan; ik. erabilia den gehiagoko gabe

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehiago sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GEHIAGO EZIN a) Supremo, mayor imposible. Jaunaren amoriyo / geiago eziña. Echag 65. Biotz barrengo poza / geiago eziña. Ib. 129. Jendetasunean geiago-eziña, oparotasunean neurri-gabea. Berron Kijote 150. b) (Uso sust.). Imposibilidad de hacer más. Geiago eziñaren amorruz, ontzi-lagunak doi-doi biurtu zirala. Anab Poli 66. Geiago-ezin baten esian urratu gaitezan arte. Gand Elorri 148. c) (Uso adv.). En grado sumo. v. EZIN GEHIAGO (s.v. 1 ezin). Harma lanjerosa da geiago ezina. Xa Odol 136

gehiago ezin 1, Karmel (“Erretiratu egin zen; gaixotasunak edo gehiago ezinak erretirora eraman zuen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gehiago ezin 1, Aingeru Epaltza (“Nik nahi baino gutiagotan, bistan da; horien maiztasuna areagotzeko komenigarritasunaz lotzen nintzaionean, "egun inspiratuak" zirelakoan zuritzen zuen gehiago ezina”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Aski liteke azpiadiera gisa jasotzea gehiago 2 adieran.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Azpiadiera gisa jasotzekoa gehiago sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GEHIAGO EZINEAN En grado sumo, más imposible. Alperrik da esatea osoro ta geiago eziñean maitetuten dituela euren umeak. Ag Kr 107. Len bere maite, oin bere maite / Zaitu geiau eziñian. Enb 151 Con todas sus fuerzas, al límite de sus fuerzas. Kolpe aiek guztiak jasan bear geiago eziñean. Anab Aprika 62. Geiago eziñean ari zala [igitzen]. Ib. 31

gehiago ezinean 1, Karmel (“lana ezustean galtzen bat-batean, gehiago ezinean etsi beharrean…”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gehiago ezinean 3: Berria (“Beste batzuk bidean galdu ziren: gehiago ezinean hil ziren, edo etsaiak hil zituen, edo nork bere buruaz beste egin zuen”), Josu Zabaleta (“Iheslaria, gehiago ezinean eta beldurrak herbaldurik, erortzear zen ia; horretan ahuntzak zaintzen ari zen haur bat etorri zen, zigor batekin, eta giza piztia nardagarri hari joka eraso zion”), Ramon Saizarbitoria (“Beti zetorkion gogora egun hura, gerra amaitu eta askoz geroago - hamar urte bai, berrogeita hamarrean edo -, berak jada hogeita hamalau edo hogeita hamabost urte inguru zituela, gehiago ezinean, eta baita besterik ezinean ere, Etxe Maitera inguratu zen eguna, jakin beharra baitzuen emakume batek onar ote zezakeen gabezia hura”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Aski liteke azpiadiera gisa jasotzea ezinean azpisarreran.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Azpiadiera gisa jasotzekoa ezinean azpisarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehiago sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

gehiagoko gabe (arautua izateaz gain, erabiliagoa dela adierazi nahi da, definitzaile gisa aipatzean).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehiago sarrerari dagokion azpisarrera.

Corpus eta hiztegietako datuak

gehiagoko iz.ak jaso ditugu hemen, ez izlag. eta izond.ak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ge(h)iagoko 18: G 1 (Munita: "Guzti-guztia eta gehiago piñuak eman zuan, eta geiagoko orrekin [...] erloju jator bat ipintzeko asmoa artu zan"); IE 17 (Harb 3: "Gehiagokoez orai ez minzatzea gatik", "Susana falso testimoniotik [libratu zuen] berze gehiagokoekin", "Baina hauk eta gehiagokoak liburua ez sobera handitzea gatik utzten ditut"; Ax 2: "Emaiten deraue aberatsei beretzat behar duten baiño gehiago, gehiagoko hura probetara parti dezaten amoreakgatik", "Behar du [...] hala beztitu eta ez gehiago. Zeren gehiagokoaz desohoratzenago du bere burua, ohoratzen baiño"; Lg II: "Ez da egia ez darotzudala gehiagokorik agindu?"; HU 2, adib.: "Bertzek baino goraxago eta bizixago behar-bada, bainan gehiagokorik ez"; JE Ber 2, adib.: "Donostian, holetan, bertzela dabiltza gauzak eta gehiagokoak dira"; Barb 3, adib.: "Horren ordaintzekoa balinbadugu ere, ez dugu, zorigaitzez, gehiagokorik"; Ox: "Dritxolariak behar duen ozarkeria doi hura; gehiagokorik ez"; Zerb IxtS 2, adib.: "Gehiagokorik pairatu gabe"; StPierre: "Etzuketela hortan gehiagokorik atera"); Ik. OEH argitaratuan gainera Zby Pel: "Zer egin ziniro gehiagokorik orai enetzat?"; gehiagoko(rik) gabe (eta aldaerak) 51: B 42 (fB Ic II 7, adib.: "Zure aragizko pekatu-guriak, geijagoko bagarik, ez deutsa inori kastidadia galdu eragiten"; Ur MarIl: "Geijagoko baga neskatillatxu onek baxerritar ezer ez egijan bat"; Ag 8, adib.: "Geiagoko barik io buruan"; A BeinB: "Kaltzerpetik oratuaz geiagoko baga, garraisika ta alarauka asi zan"; Itz Azal: "Irazean edo geiagoko bagarik"; Otx 3, adib.: "geiagoko barik zaldi ganera igon"; Eguzk GizAuz 3, adib.: "Gizartekeri, baltsakeri ta abar, gaberik goizera, geiagoko barik etorri ete dira?"; Erkiag 7, adib.: "Baiña zerbaiten truke, ez geiagoko barik"; Bilbao IpuiB 8, adib.: "emen itxiten nozue geiagoko barik"; SM Zirik 2, adib.: "ixil-ixillik danak entzun zitxuan ta geiagoko barik juan zan bere errekaura"; Alzola Atalak: "Eta geiagoko barik, emen amaitzen dogu gaurkoan"); G 5 (Zab Gabon: "Eta geiagoko bage artu zuan [...] solomo ederra"; Ag G: "geiagoko gabe, sartu zan sukaldera patxada osoan"; Urruz Zer: "Eta geiagoko gabe preso?"; Berron Kijote: "Geiagokorik gabe, bere lantzoia tinkaturik ekin zion"), IE 4 (Hb Egia: "Badu minik aski, gehiagokorik gabe"; Barb Sup 2, adib.: "Eta hantxet, gehiagokorik gabe, makilka berehala hasi ziren"; Xa Odol: "Jainkoari eskerrak hortan gelditurik: / geiagokorik gabe bi erhi mozturik"); Ik. OEH argitaratuan gainera Prop 1897: "Benedikatu nuen, eta gehiagokorik gabe jarraiki nintzaion ene urhats bideari", eta aipatuak: A Ezale, Enb; geiagoko izan G 1: Izt C ("Eta oraindik ere geiagokoa dana, egunik euritsuenetan ere gordetzen dau bere neurri din diñakoa").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ge(h)iagoko 3, IE-EB (Lander: "ez diozkala gehiagoko dituzken euskal-hitzak atheratuko"; Jnn Bihotz-2: "gehiagokorik zer egin zezaken?"; XArb: "Nahiago dut gehiagokorik erran gabe gelditu"); ge(h)iagoko(rik) gabe (eta barik) 9: B 3 (Ag Kr: "Baña zelan geiagoko barik?"; Bilbao IpuiB OEHko testuinguru berean; J. Garitaonaindia: "paparrean eskegita eroateak bakarrik, geiagoko barik, salbauko ez gaituana"); G 1 (Alt LB: "geiagoko gabe, iritxi ziran"), IE 4 (Barb OEHko testuinguru bera; B. Mendisco: "gehiagokorik gabe, agurtzen zaituztet"; Xa Odol OEHko testuinguru bera; Herr 1989: "bururatzen da partida gehiagokorik gabe"); EB 1 (E. Larre: "gehiagokorik gabe barrika baten gainerat igan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gehiagoko : DFrec 9 (guztiak izlag.), AB38 3 (hauetan g. abiadura 'máxima velocidad'; gero eta g. 'progresivo'), AB50 3 (2 'adicional', 1 'subasta'), Euskalterm 9 (guztiak izlag.) // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gehiagoko : DRA ('superior'); gehiagoko gabe , barik : PMuj DVC (sin más ni más) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko: -ago-ko (cf. aurreragoko).

Kategoria

izlag.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

gehiagoko xehetasunetan sartu gabe.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-an

Euskaltzaindiaren Arauak

gehiagotu, gehiago(tu), gehiagotzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gehiagotu, gehiago(tu), gehiagotzen

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-agotu

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: gehiegitan, gehiegizko.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gehiegiko .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gehiegitan, gehiegizko

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GEHIEGIAN En exceso. Ardaoa geiegian eztala ona. Ag AL 57. Geiegian eta larregian sariturik. Itz Azald 6. Neurriz dala su-garra, / geiegian da txarra. JanEd II 26. Olakoek geiegian izandakoa, berak deus ez izatea. Berron Kijote 107. Gure etxeko frutuak, bere garaikoak, emen geiegian dagoenetik. Ataño MLanak 16

gehiegian 7: Consumer (“Oso lagungarria izaten da data idaztea, elikagai bakoitzari jarraipena egin eta denbora gehiegian ez edukitzeko gordeta”), Berria (“Zer ote dio filosofoak?, ezer ez gehiegian, erdiko neurrian dago bertutea”), EiTB (“Hemendik aurrera ez ditut denbora gehiegian erabiliko aurikularrak, kalte egiten dute, abusatuz gero!”), Jakin (“Eskaintzaren gehiegian eta merkatuaren saturazioan bilatzen dute errua zenbaitek”), Argia (“Gatza ere atsegin omen dute, baina gehiegian urgabetu eta hilko ditu”), Laneki 2 (“Horren adibide dugu immunoeskasia-egoeretan gertatzen dena (hiesa, diabetesa, linfoma…), edo antibiotikoak denbora gehiegian hartzean”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gehiegian 6: Karlos Zabala 2 (“Florentek neskatxa nagi baten gisa hezi zuen gehiegian”), Koro Navarro 2 (“Baina hainbesteraino zegoen aldatua ezaugarri horien nolakotasun nagusiaren gehiegian, eta komunikatzen zuten adierazpenean, non zalantza ere egiten bainuen norekin ari ote nintzen hizketan”), Bat-bateko bertsolaritza (“Eskola-sistemak oroimena gehiegian landu eta erabili zuen garai baten ondoren, badirudi oraingo joera oroimena eskolatik kanpo uztea dela”), Juan Garzia (“Bizi baita maitasuna den kandela izekiaren erdian / argi-muki moduko bat, hura moteldu nahi duena; / eta deusek ez baitirau ontasun berdin-berdinean; / ezen ontasuna, handituz handituz, azkenean / bere gehiegian berean da hiltzen”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa bi adieratan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gehiegi sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ko/-zko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehiegi sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Forma baten adiera(k)

gehiegizkoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-an

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gehiegi(tu), gehiegitzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu: -egi-tu.

Aditz-erregimena

da ad.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-txo

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-xko

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GEHIEGIZ (Dv (G)). Por exceso. "Ez geiegiz ez gutxiegiz, ni por exceso ni por defecto (Zav ms)" DRA. Ardi-errapeak / ez dek perill ler ditzan / geiegiz esneak. It Fab 185s. En exceso. Guztia neurriz, ezer ez geiegiz. EgutAr 1934, 34 (ap. DRA). Illeroko dirutza baño geiago illen batean jasotzea gertatuko balitzaio [...], utzi beza geiegiz eskuetaratu zaiona. EAEg 1-2-1937, 953. Nere esan-egiñak geiegiz itz eragiten dizute. Zait Sof 27

gehiegiz 1, Argia (“CTCak eten bai... baina ordura arte konpainiei gehiegiz pagatu zitzaiena itzultzeko eskatzea ahaztu zuen administrazioak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gehiegiz , Joxe Azurmendi (“"Kredo" tradizional zaharrak krisiak eraitsi zituenez gero, jende pila bat hemen horrelaxe ibili baita denbora askoan, exker pinpirin, kristautasun progre baten eta estetizismo amoralaren artean dilindan, bietatik pixka batez, ezertatik ez gehiegiz, razionalitatea asko aipatu eta gutxi definituz, baina arrazoiaren jabe seguru eta lasai, problemarik gabe”).

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Hedatu gabea adiera horretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-zko

Formatu erabaki gabeak

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

gainpisu forma aztertzean proposatua.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gehiegi eta pisu sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) 'dagokion aditzak adierazten duenaren mailarik handienean' adieran, gehien hedatua da (136 ager.: B 59, G 49, IE 18, EB 10) eta gehiena Gkoa (66 ager., eta 1 Bko Ag AL); gehienik ere aski hedatua da, eta nagusia IEan (204 ager.: B 6; G 24; IE-ZuAm 166; EB 8); beste bi adieretan #mdash#b) 'gehienetan' eta c) 'gehienez'#mdash# gehien (9 ager.) eta gehienik (4 ager.) erabili dira.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) adieran: gehien : 201 ager. (B 19, G 24, IE 2, EB 112, EgAs 44); gehiena : 23 ager. (G 4, EB 16, EgAs 3); gehienik : 48 ager. (B 1, G 5, IE 13, EB 19, EgAs 10); b) adieran gehienik (9 ager.) eta c) adieran gehien (4 ager.) eta gehienik (6 ager.) jaso dira.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 izond. 'nagusia': etxeko gehiena; seme gehiena. 2 adlag. / AS: gehiene(t)an, gehienez (ere), gehienik.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

osatzeko eskatuz: izond. eta adlag. ez ezik, zenb. ere bada (ik. ap. EuskHizt A 2 a eta b atalak), eta AS gisa gehituz: gehienera (ere) .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gehiene(t)an, gehienez (ere), gehienik

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-en(a)/-enik adlag.ei txosten sistematikoa dagokie: cf. ahalik eta gehien(a), gutxien(a)/gutxienik (atsegin zaiena), ongien(a)/ongienik (ezagutzen duguna), etab.

Kategoria

izond. 'nagusi' / adlag.

Corpus eta hiztegietako datuak

gehiena adlag. eta ahalik (eta) gehiena bakarrik jaso ditugu. Ikus ondoan testuinguruak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ge(h)iena 72: B 1 (Ag AL); G 69 (Mb IArg I 6, Cb 3, Ub, Gco 5, AA 12, It Fab 2, Izt C 2, Lard 4, Aran SIgn 3, Sor Bar, Bv AsL 2, AzpPr, Iraola, Inza Azalp 2, Tx 3, Azl Ram, Ir YKBiz 2, ABar Goi, Lab EEguna, SMitx Aranz, JAIraz Bizia, Anab 8, Uzt Sas, Vill Jaink 2, MAtx Gazt, Berron Kijote 2); IE 2 (EZ Noel, Hb Esk); ahalik gehiena (eta aldaerak) 7: G 1 (Mb IArg I); IE 6 (Lç, EZ Man I, INav, He Gudu, FIr) // Ik. OEH argitaratuan, gainera, den gehiena Zby RIEV 1909: "Mihia da gauzarik / Baliosena / Edo tzarrena, / Ongi edo kalterik / Den gehiena / Egin duena".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ge(h)iena 31: G 10 (El Día 1934, J.M. Azkue, M. Oñatibia, MItziar, ErlijOEO/3, J. Agirre 2, Ataño Zigor, L. Dorronsoro, Basarri); IE 2 (Eskual 1919, Lf); EB 19 (K. Mendibehere, J.M. Torrealdai 3, Azurm, UZEI, Lasa, Industri kontuak 1985, M. Aramendi, LanIntel, E. Osa, F. Mendizabal, Lurgintza 2, Plangintza 1985 2, E. Berazubi, A. Uranga, I. Azkune, J.M. Barandiaran, GaztEntz/7); ahalik (eta) gehiena EB 6: A. Sagarna, R. Saizarbitoria, X. Galarreta, J.R. Etxebarria.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gehiena : DFrec 63 (hauetan 5 adlag., adib: "Puntuak batuz gehiena duena geratu ohi da txapeldun", "Marmolez egindako egiaztapenetan gehiena erabiltzen diren margotzaileak aipatu"), AB38 4 ('la mayoría' eta 'mayor cantidad'), HiztEn (adibideen artean), LurE (adibideen artean) // Ez dugu aurkitu ap. AB50, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

geiena : DRA (izond. 'primogénito'; adibideen artean), PMuj DVC (1 lo más; geienak = los más, la mayoría; 2 postura, cantidad ofrecida, puja); gehiena : EuskHizt (adibideen artean), HiruMila (izond. 'primogénito'; adibideen artean) // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: adib.

Forma lehiakideekin batera berrikustekoa

adlag.aren formen banaketa honela da nagusiki: Bizk. gehien, Gip. gehiena, Ipar. gehienik.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Batez ere Gip.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

gehien(du), gehientzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

heldu; nagusitu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Adiera ilun-nahasikoa

adiera soiltzean (superlativo/superlatif), bitxi geratuko litzateke

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

bada gehieneko eta gutxieneko bat.

Txostenaren laburpena

Lematizazio-saio bat egin dugu gehiene(z)ko, gehiegi(z)ko, gutxiene(z)ko formak jasotzeko. Ik. ondoan testuinguruak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

geiegiko G 16 (Izt C 2, Lard 3, EusJok, Inza Azalp, Or Aitork 3, Vill Jaink 2, Gazt MusIx 3, Berron Kijote); ge(h)iegizko 100 (B 3, G 42, EB 55 / Ag 8, Cb Eg III 2, Gco I 4, Arr May, Bv AsL 3, Inza Azalp 4, Alz Ram, TAg Uzt 2, EA OlBe, Zait Sof 5, Etxde AlosT 2, NEtx LBB, Zait Plat, Anab Aprika 2, Vill Jaink, MAtx Gazt 2, Ibiñ Virgil 2, Lab SuEm 2, A. Irigaray in MEIG; MEIG 55); ge(h)ieneko (eta -iy-) 8: B-G 6 (Izt C 2, Itz Azald, Ag Kr, Etxde JJ, JAIraz Bizia), IE 2 (SP Phil, HU Aurp); eta OEH argitaratuan, gainera: Gte Erd ("Bada geieneko eta gutxieneko bat"); gutxieneko (eta gut(t)ieneko, gutxinekoz, gitxijeneko) 64: G 16 (A G, EusJok 2, JanEd II, Or 3, Tx B I 2, Etxde JJ 2, Uzt Sas 4, Salav); IE 40 (Dv Dial, Laph, Arb Igand 8, HU 12, JE 4, StPierre, Barb 3, Zub, Zerb 5, Lf Murtuts 2, Larz Iru, Ardoy SFran); EB 8 (MEIG); eta OEH argitaratuan, gainera: Lap ("Den gutieneko adimendua duten guziek konprenitzen dute"); gutxienezko EB 1 (MEIG).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

geiegiko 2, B-G (J.A. Ugarte, Ker Didaje); ge(h)iegizko 129: B 4 (Osk Atorra, L. Baraiazarra, Larrak, Amoroto); G 17 (Comunio santua 1906, Inza Azalp 2, Muj, K. Agirre, L. Mitxelena, P. Iztueta, Jaukol, Lab, Garm, J. Lekuona, JKort Erl II, I. Begiriztain, L. Dorronsoro, BerTxapel 1982, Agur 1973, BoletinObSS 1971); EB 108 (A. Azkargorta, A. Cazabon 2, A. Loizate, A. Sarriegi 2, A. Urretavizcaya, AdminLan, Agenda 1990, Argia 1989, D. Urbistondo 2, Egin 1977 eta 1992, Egoeraren definizioa, Eguna 1989 eta 1990, EHAA 1988, Elhuyar 3, G. Ansola 3, G. Nazabal, GAO 1989, Gasteiz, Habe 1990, Hemen 1988, HezkSaila 1982 eta 1985, I. Iñurrieta, I. Sarasola, I. Segurola, I. Urbieta 2, I. Uria 2, J. Agirre, J. Amenabar, J. Landa, J. Urrujulegi, J.A. Berriotxoa 2, J.K. Igerabide, J.M. Goñi, J.M. Lasagabaster, J.M. Lekuona, K. Bizkarra, Kimika 1990, Kuxkux/5, Lécluse-ren Hiztegia, M.A. Unanua, M.E. Ituarte, M.E. Laboa 3, Natura/OHO, Osabide Hezkuntza 1989, P. Sastre, Saioka/8, T. Sarasola, Txill 2, UZEI 4, Vill 3, X. Gartzia, X. Kintana, X. Mendiguren B., X. Olarra, A. Alonso, Bitez, E. Gil Bera, Egunk 1993 eta 1994, Elgoibarren 1993, Emakunde 1993, Fisika/3, GIE, I. Aldatz, I. Mendiguren, I. Ugarteburu, Ikastola 1992, Intelektuala, J. Muguruza, J.A. Arrieta, J.A. Lema 2, J.M. Arzalluz, J.M. Irigoien, M.J. Garcia, MAtx 2, P. Ituarte, R. Manjon, UnescoAlb 1992, X. Letona, Zehar 1993); ge(h)ieneko 29: B 1 (L. Uruburu); G 1 (Etxde 16 Seme); EB 27 (Etxde 2, EHAA 1985-1994 artekoak 16, Kezkak 1987-88, M. Arrue, Koperatiben Legea 1993, GAO 1993 2, NPAO 1994 4); gehienezko 65, EB (Biztanleria 1987, KLLegea 1984, ArauErab 1988, XedBilduma 1989, J. Olazabal, M. Gartzia, Elhuyar, EHAA 1982-1993 artekoak 29, GAO 1989-1991 21, BEO 1990, BideSein, HezkSaila Txostena 1994, BAO 1991-1993 8); gut(x)ieneko 60: G 3 (NekArd, Elizdo Atzertokia, Ataño Nora); EB 57 (A. Arejita 3, A. Sarriegi, ArauErab 1988, E. Etxebarren, Amatiño 2, J.J. Zabaleta, KultUrtekaria 1985 2, P. Saez, AdminEusk 1994 2, ArrPress 1993, B. Urkizu, EHAA 1994, GAO 1991-1993 13, HezkSaila Batx 1994, HezkSaila Txostena 1994 2, Hizkuntza/6, J.J. Agirre, J.M. Zalakain, Koperatiben Legea 1993 5, M. Arrue, M. Garikano, NPAO 1994 8, P. Aristi, X. Arana); gutxienezko 69, EB (A. Urrutia, AAO 1989 2, BEO 1990, E. Jimenez, Egin 1989 eta 1992, EHAA 1985-1993 15, Enseiucarrean 1986, EtxegintzaOztopoak 1984, GAO 1989-1991 26, Hemen 1988, P. Salaburu, Programazioa 1983, V. Huici, BAO 1993, Beleko, Eutsi/2, F.J. San Martin, G. Piedra, HezkSaila Barnet 1993 3, HezkSaila Txostena 1994 3, HizkLiter 2, LanSaila 1993, X. Arana).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

gehiegiko : DFrec 1, Euskalterm 1; gehiegizko : DFrec 17 (eta geiegizko 3), HiztEn, Euskalterm 35; gehieneko : AB50 2, Euskalterm 5; gehienezko : DFrec 1, AB50 19, HiztEn, Euskalterm 28; gutxieneko : DFrec 2 (gutieneko, guttieneko), AB50 7, LurE (AS), Euskalterm 30; gutxienezko : DFrec 1 (eta gutienezko 5), AB50 27 (eta gutienezko 2), HiztEn, Euskalterm 31 // Ez dugu aurkitu ap. AB38.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

gehiegiko : EuskHizt (AS), PMuj DVC; gehiegizko : EuskHizt (AS), HiruMila (excesivo), ElhHizt (excesivo, -a; exagerado, -a; extremado, -a; desmedido, -a), EskolaHE (AS), Lur EG/CE (exagerado, excesivo, desmedido, desmesurado) eta EF/FE (exagéré, démesuré, excessif), DRA (geiegizko: exagerado, excesivo); geieneko : PMuj DVC (superlativo); gehienezko : HiruMila (máximo), ElhHizt (máximo), Casve EF (maximun), PMuj DVC (geienezko: máximo); gutxieneko : EuskHizt, ElhHizt (mínimo), EskolaHE (AS), PMuj DVC (al menos, a lo menos, por lo menos, siquiera, cuando menos, por de pronto, en todo caso); gutxienezko : HiruMila (mínimo), Casve EF (minimum), PMuj DVC (mínimo) // Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh DBF.

gehienezko 950.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gehienezko 95.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: máximo; gehienezko epe: plazo máximo; gehienezko estalpen-indize: índice de cobertura máxima; gehienezko kalifikazio: calificación máxima; gehienezko zenbateko: importe máximo.

def: [s.u. gastu] gastu muga, gastu-muga Aurrekontu bat edo aurreikuspen ekonomiko bat egiterakoan ezartzen den gehienezko gastua. Datorren urteko aurrekontuen gastu muga 122.256 milioi eurokoa izango da. adib: balaztatu du ad. Balaztari eraginez, ibilgailu edo tresna bat geldiarazi edo haren abiadura moteldu. Ik. galgatu; frenatu. Gidariak, oinezkoa ez harrapatzeagatik, bat-batean balaztatu zuen. Sistema hori gai da trenaren jarduna kontrolatzeko eta, tarte bakoitzeko gehienezko abiadura gainditzen badu, trena automatikoki balaztatzeko. // emakida iz. Admin., Zuz. Administrazioak pertsona edo enpresa bati zerbitzu edo ondasun publikoren bat ustiatzeko ematen dion baimena. Ik. kontzesio 2. Emakidaren gehienezko iraupen epea berrogeita hamar urtekoa izango da eta behin betiko esleipenaren erabakia jakinarazten den egunaren biharamunean hasiko da. // [s.u. seme] seme-alabaorde Semeordea edo alabaordea. Seme-alabaordea 9 hilabetetik beherakoa bada, gurasoen atsedenaldiaren gehienezko iraupena 8 astekoa izango da, seme-alabaordea etxera iristen denetik hasita.

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

berria da, baina oso hedatua; lehian ari da, hala ere, gehieneko formarekin. Kontuak argiagoak izan litezke gehiegizko / gehiegiko eta gutxieneko / gutxienezko bikoteetan, baina denak batera ikustea komeniko ote den aipatu da.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-go

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-en(a)/-enik

Formatu erabaki gabeak

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu gehienik ere modukorik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gehienik ere (eta be) 8 aldiz: L. Unzueta ("gehienik be olatuek itxasatxaren aurka egindako hausketaren hotsa heldu jaken"), Azurm ("gehienik ere laukoa [orain ere korrientea] erabiltzen zuela"), Baga-bigaMat ("tartekatzea da gehienik ere lor daitekeena"), EHAA 1985 ("Unibertsitate-ikasketak, gehienik ere, hiru ziklotan egituratuko dira"), J.A. Lakarra ("izen eta urtekako sailkapen hutsa dela, gehienik ere eskema balioa izan dezakeena"), A. Alonso ("Gehienik ere bi tantoko diferentzia soilez galtzea lortu zuten"), X. Kintana ("Gehienik ere, euskara batuaren osaeran euskalki ezberdinek izan behar duten partaidetasunaz edo batasunerako aukeratzen diren hitzen egokitasunaz egin daiteke eztabaida"), X. Amuriza ("Gehienik be gau ilunetan argitasun bat bialtzen eben zerura, batez be Bilbo aldeko gorritasun ha, Laba Garaiena ei zena").

Sektore jakin bateko informazioa

X. Amuriza SemafG (1996-06-12: "laketu egingo zaizu, gehienik ere "ez duk hainbesterako izango" esanez"; 1996-08-17: "Gehienik ere hitz diplomatikoen joanetorri garatuko da"; 1996-09-29: "Gehienik ere higuinaz beste inplikaziorik eskatzen ez dizun irakurketak minutu batzutan ondo distraitu zaitzake"; 1996-10-17: "Horrek, gehienik ere, estatuaren batasun bortxatuaren askatzea ekarriko luke"; 1996-10-22: "Sanzena, gehienik ere, inprudentzia semantiko bat izan da", etab.)

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu, ez ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm, ez ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC (ezta Labayrurenean ere).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

berria da lantaldearen informazioen arabera; ezin esan liteke "gaizki eratua" denik, baina behar al da gehienez ere, gehienera ere hedatuagoak hor egonik?

Euskaltzaindiaren Arauak

adlag.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

gehientsuenetan.

Atzizkien araberako erabakiak

-en superl.

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: adib. gisa / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -etan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehientsuen sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-txo/-tsu: ez da argia atzizki bion banaketa, baina izan dezake zerikusirik Ekialde / Mendebalde banaketarekin; cf. -xe(ago) / -txo(ago) banaketa.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

gehientsu.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa eskainiz: gehigarrizko izlag.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-i(tu)+g-

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-zko: -garri-zko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gehigarri sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

izlag.

Euskaltzaindiaren Arauak

gehitu, gehi, gehitzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

gehitu, gehi, gehitzen

Erabileremu dialektala

Heg.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "† gehitxo e. gehiegitxo, gehiegixko".

Mailak

Beh.

Forma baten adiera(k)

gehiegitxo.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: aumento.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ago, -xe-ago

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Mailak

Beh.

Forma baten adiera(k)

gehiegixko.