Euskaltzaindiaren Hiztegia

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

58 ager.; IE-ZuAmeko forma; XX. mendeko G eta EB ere azaldu da; agerraldi guztiak 1850tik aurrerakoak dira; [da ad.]: 15 ager. L eta behin G (Ir YKBiz); hitz hartu : Larz Iru; hitz-hartu : HU Aurp, Mde Po; hitzartu : Laph, Lf Murtuts, Larz Iru, Larz Senper, Ardoy SFran; itz-artu : Ir YKBiz; [du ad.]: 18 aldiz, L-Z-BN; EB: Mde HaurB (hitz hartu, hitz-artu); hitz-hartu : HU Aurp, Lf Murtuts; hitzartu : Laph; Jnn SBi; Zerb IxtS, Const, Zub; hitzartü: Ip Hil, Const, Casve SGrazi. 25 kasutan ezin erabaki izan da aditz-mota.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

16 ager.tik 6 [da ad.] dira; 4 [du ad.]: IE-EB-EgAs azaldu da: [da ad.]: (hitz-hartu behin; hitzartu 5 aldiz); Ezezaguna, in: Euskaltzaleen Biltzarra, 1920; Ezezaguna, in: Eskualduna, 1919; Larzabal, P. in: Gure Herria, 1953; Mendisco E., B.: Armendaritzea haur begiez; Arbelbide, X.: Piarres Lafitte. Bere bizia; Aduriz, J.A.: Santa Grazi. Pastorala; [du ad.]: (hitzartu, hitzartü, izartu); Ezezaguna, in: Eskualduna, 1924; Ezezaguna, in: Otoizlari, 1978; Muniain, K. in: GAO, 1989; Casenave H., J.: Santa Grazi. Pastorala; 6 ager.tan ezin izan da erabaki zein aditz-mota den.

Euskaltzaindiaren Arauak

hitzartu, hitzar, hitzartzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

hitzartu, hitzar, hitzartzen.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-hartu: kasu hau Ipar. da nagusiki, eta hor loturik idazteko joera dute gaur.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

hitzatze 1: Lécluse-ren Hiztegia ("Lehen emanaldian muina zen Gramatikari egile beraren Dissertation... aitzin-solas gisa ezartzea egoki iruditu bazitzaigun, oraingoan Examen... eman dugu guztiaren hitzatze, interesik falta ez duelakoan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

hitz-atze : HiztEn (azken hitza, idazki baten bukaeran, ondorio edo laburpen gisa ezartzen den testua); LurE (azken hitza; idazki baten bukaeran, ondorio edo laburpen gisa ezartzen den izkribua); hitzatze : DFrec 2 (tituluak-edo: M. Zarate "Hitzatze gisa"; B. Amundarain: "Hitzatze"); AB38 1 (epílogo) // Ez dugu aurkitu ap. AB50; Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

hitz-atze : EuskHizt (*1977 azken hitza, idazki baten bukaeran, ondorio edo laburpen gisa ezartzen diren hitzak); ElhHizt (epílogo, recapitulación); EskolaHE (azken hitza; idazki baten bukaeran, ondorio edo laburpen gisa ezartzen den izkribua); PMuj DVC (itz-atze: epílogo); hitzatze : HiruMila (epílogo, consideraciones al final de un libro) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF; DRA.

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

Bebil (hots, aski bide egin gabea dirudi, hiztegian jasotzeko).

Idazkera egoki(en)a eskainiko da

loturik idatzia identifikagaitza litzatekeelako onartu da forma honetan, hitzaurre ez bezala.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

hitzeko emakumea da Edurne.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

"hitzeko emakumea da Edurne".

Txostenaren laburpena

hitzeman eta hitza eman nagusitu dira gaur.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

(h)itz eman : 19 ager., G 11 (J. Agirre, J.M. Azkue, Urruzuno, A. Barriola, A. Menan, Zaitegi, M.A. Urreta, Villasante, Mauro Estibalizkoa eta A. Begiristain; B. Muxika eta A. Apaolaza), EB 8 (De Rijk, M. Ugalde, X. Arbelbide, I. Mendiguren eta J.J. Zabaleta); (h)itz-eman : 6 ager., G 4 (F. Mendizabal, A. Sorarrain, J.L. Zurutuza eta P. Berrondo), IE 1 (P. Larzabal), Zub. 1 (A. Aguergaray Bordaxar); (h)itzeman : 43 ager., G 7 (A. Zarranz, P. Bermejo, I. Baztarrika, Orixe, J. Lekuona, M.M. Zubiaga eta Eusk. Litur. batzordea); IE 19, batez ere Gure Herria (J. Saint-Pierre, Lafitte, P. Larzabal) eta Eskualduna-n, eta, besteak beste, Iratzeder, E.T. Inchauspe, J. Heguy, Soubelet eta Landartek ere erabili dute eta 5 aldiz Catichima edo Fedea laburzki...; EB 17 (Oihenart taldea, E. Kortadi, S. Garmendia, Itxaropena, T. Peillen, J. Goikoetxea, I. Mendiguren, P. Zabaleta, Itun Berria, J.M. Satrustegi, A. Letamendia, EHAA, etab.); hitzeman-arazi ere Eskualduna-n erabili da; itzemon 1 (S. Barandiaranek, Iliasena, Iliada euzkeraz obran); (h)itza eman : G 4 (K. Eleizegi, A. Elustondo, J. Azpeitia, A.M. Labayen), IE (T. Monzon); EB 17 (J.M. Torrealdai, I. Fernandez, SEIE, M.K. Garmendia, X. Mendiguren Bereziartu, L. Dorronsoro, A. Pontesta, X. Mendiguren Elizegi, D. Amundarain, K. Muniain, I.M. Barriola eta Egin, EHAA eta Zeruko Argia-ko zenbait artikulutan).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

(h)itz eman : DFrec 9; LurEn (AS); (h)itz(a) eman : HiztEn (AS); (h)itza eman : DFrec 15, Euskalterm 6; hitz-emate : Euskalterm 4; hitzemaile 'apuntador': Euskalterm; (h)itzeman : DFrec 24, AB38 3, HiztEn (S), Euskalterm 5.

Euskaltzaindiaren Arauak

hitzeman, hitzematen. du ad.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

eman gehienak bereiz ematekoak diren arren, loturik idaztekoa da hau batzordearen ustez; Hitz-elkarketa/4 liburuan, aldiz, bereiz idaztea proposatu zen.

hitzeman 1 du ad. Norbaitek bere burua, beste norbaiten alderako, zerbait egitera edo ematera behartu. Ik. agindu2 4; promes egin; zin egin; berba eman; promestu. Hitzematen dizut ez dudala berriro egingo. Euskaldunek hemen hitzeman dezagun, beti zinez izango garela fededun. Haren alde ahalegina egiteko hitzeman ziola. Zer hitzeman zion Jainkoak? Zerua hitzeman digu. 2 (Partizipio burutua izen gisa). Agindua, promesa. Ez zezakeen hitzemana jan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

HITZ-EMATE "Promesse, hitzemaite" Gèze. Hitz emate edo protestazione hori egiñ. He Phil 79. Esparantxa eta hitz-emaite orotan. Mst III 21, 1 (Ip hitzeman oro; SP y Ch agintza). Jinkoak boroga-erazi dü hitzemaite hoien egia. Ip Hil 146. Eliza-bidez egin ditzagun gure itz-emateak. NEtx LBB 45. v. tbn. Mde HaurB 13. Onaind in Gazt MusIx 150.

hitzemate 37: Berria 5 (“Hitzemate horren arabera, Jaurlaritzak 2012ra arteko epea jarri zion bere buruari, aurrekontuaren %0,7a lankidetzara bideratzeko”, “GFAM-Lurra elkarteak, Fred Larrañagak eta Bizitegia elkarteak eroste hitzematea izenpetu zuten uztailaren 24an, Maite Errekart Kako baserriaren jabearekin. Urri arteko epea dute behar duten diru guztia eskuratzeko”, “Politikarien hitzemateak ikusita, nekazariak esnea banatzen hasiko dira”), Deustuko Unibertsitatea 20 (“Diru kopuru zehatza ordaintzeko hitzemate huts eta soila, pezetatan edo kotizazio ofizialean onartutako moneta atzerritarrean adierazita”, “Aurreko paragrafoko kasuetan, irizpena zein erakunderi eskatu eta horrek lehenbailehen adierazi behar du irizpena noren edo nortzuen zuzeneko ardurapean egongo den; pertsona horiei galdatuko zaie 335. artikuluko bigarren paragrafoan xedatutako zin-egite edo hitzematea”), Gomylex 12 (“Hitzemate hori ez bada betetzen, kalte galerak ordaindu behar dira, hitzemandako ezkontzari begira gastuak egin direnean (KZren 43. art.)”); hitz emate 4: Berria (“Lehendakari karguaren zin egite ekitaldia (orain hitz emate ekitaldia) modernizatu nahi zen, baina batean kale, bestean bale”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

hitzemate : Berria (“Agintza gehiegi egin zaizkigu hainbat bileratan, eta hitzemate horietatik bakar bat ere ez da bete”), hitz-emate 5: Urtzi Urrutikoetxea (“Baina denbora joan ahala naturaren agindua gure hitz-emate serioena baino indartsuagoa zela konturatu ginen, eta hari jarraitu behar izan genion, bai guk, gazteok, bai gizonek, bai eta zenbait emakumek ere, ulertzekoa denez, natural-natural”), Pello Lizarralde (“Osabak nahi zuen ziurtatzea ez zela bele beltzik pausatuko bere hilkutxan, eta izebak hitz-emate serioa egin behar zion”), Ander Irizar 2 (“Lajosen iragana horrelako hitz-emate eta ekimen arduragabez betea zegoen, eta nik gaztetxokeriatzat hartzen nituen”, “Horixe ba, hogei urteren ondoren etxera itzuliko da! Hona dator, eta hemen - zergatik ukatu? - denoi zor digu zerbait: dirua, hitz-emateak, zinak.”), Javi Cillero (“Tatuaje egitea bizitza osorako egiten den hitz emate bat bezala duzu, ezin duzu zeure gogara ezeztatu”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Izen kategorian ere erabilia, eta sarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: oralmente.

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: adib.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: literalmente.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

amreditak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

hitz sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB: “Ez burua bakarrik, nik dena galdu nuen kobrezko jainkoaren irudia kutxatik atera eta hain berezkoa zuen ibilera makur harekin kalean behera abiatu zenean esku odoltsuak bizkar atzean eta hitzik esan gabe” (Argia), “Gehienak, ordea, sistema berrian murgilduko dira hitzik esan gabe.” (Berria); EPG: “Horrela bizi izan zen jauregian, hitzik esan gabe, hirurogeita hamabost urtez.” (Xabier Olarra); ETC: “Elkarri so egin zioten, hitzik esan gabe, nor bestearen pentsamenduak irakurri nahirik“ (Anjel Lertxundi)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: hitzik esan gabe: sin decir palabra; Adorez: hitzik esan gabe: sin decir palabra; Labayru: 0

esan1 2 du ad. (Esapideetan). Hitzik esan gabe. Egia esan, ez nuen delako liburua gogoko. Oraingoz, egia esan, ez zait iruditzen batasuna irispidean dagoenik. Horrela, ez goaz inora; errekara goaz, hobeki esan. Hemen ezer ez; hobeki esan, Jainkoaren bakea. Bestela esan, batak ez daude besteen ondoan jartzeko neurrian. 1922an euskaltzaletu nintzen, nolabait esan. Azkenean, nork esan, inor baino berritsuago azaldu zaigu. Nork esan, itsasotik hiru mila metrora, horrenbeste ur? Hutsune horiek, ordea, esan bezala, aise bete ditzake lanak. Lehen esan bezala. hitz 2 iz. (Zenbait esapidetan). Berri hori pixkaka ematea, hitzak neurtuaz. Ez diogu kontu horretaz hitzik atera. Hitzak hizpidea ekarri duenez gero, zor zaiona aitortu beharrean aurkitzen naiz. Hitzik esan gabe. Hori duzu nire azken hitza. Batzarburuak hitza eman zion gure diputatuari, baina berehala kendu zion. Apaizak azken hitza bere (esr. zah.).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapidea da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hitz eta esan sarreretan.

Ez dute hitzik atera: ez dute ezer esan. (s.u. atera)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa hitz eta atera sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

hitz untzi IE 1 (EZ Eliç); hitz-ontzi EB 1 (Mde HaurB); hitzuntzi 7 (Ch, Monho, Gy, Zby); itz-ontzi G 1 (And AUzta); itzontzi G 16 (Cb Eg III, Izt C, A Ardi, Ag G, Zait Sof, NEtx LBB, Or Aitork, Txill Let, Zait Plat, NEtx Antz); (h)i(t)zuntzikeria IE 3 (Elzb PAd, Mih, Hb Egia); itzontzikeri G 1 (Jaukol Biozk).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

(h)itzontzi 5; hitzuntzi 1 (IE); itz-ontzi 1 (G), itzontzikeria 1 (G), izontzi 1 (B).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: itzontzi (3); AB38: hitzontzi (2); AB50: hitzontzikeria; HiztEn: hitzontzi, hitzontzikeria; LurE: hitz-ontzi, hitzontzi.

Euskaltzaindiaren Arauak

izond.

Idazkera egoki(en)a eskainiko da

lotu/bereiz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiaren Arauak

Iñakirekin hitzordu bat hartu dugu; badut bihar hitzordu bat Maiterekin.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Iñakirekin hitzordu bat hartu dugu; Badut bihar hitzordu bat Maiterekin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Sinonimoa(k)

berbots.

Kategoria

iz.