Denbora adierazten du batez ere -(e)nean menderagailuak. Batzuetan, dena den, esaldi adberbialetan maiz gertatzen den bezala, har ditzake beste balio batzuk ere. Tradizioan eta egungo erabileran badira honelako esaldi egokiak:
Hori egin zenuenean, gauza ona egin zenuen (gertakari baten inplikazioa [= hori eginda]).
Zuk horrela diozunean, horrela izango da (baldintza).
Zerbait jakingo du, halako ziurtasunez mintzatu denean (baldintza-kausa).
Pozik egon daitezke suak dena kiskali ez duenean (kausa).
Honaino iritsi zarenean, aurrera segitzeko gauza izango zara (denbora-kausa).
Beste batzuetan, hala ere, erdarazko —es: ‘cuando’ / fr: ‘quand’, ‘lorsque’— hitzen molde kalkatu(egi)a dagoela dirudi. Esate baterako, ustekabeko zerbait adierazi nahi denean:
?Zubira iristen ari ginen, sute bat ikusi genuenean (> Zubira iristen ari ginen, eta (, bat-batean,) sute bat ikusi genuen. / Zubira iristen ari ginela, (bat-batean,) sute bat ikusi genuen. / Zubira iristen ari ginela, hara non sute bat ikusten dugun) [es: ‘cuando (de pronto)’].
Edo kontzesiozko adierari gain hartzen dionean:
?Myanmarren oraindik bada laguntzarik jaso ez duen lekurik, zikloiaren astindutik bederatzi egun pasa direnean (> Zikloiaren astindutik bederatzi egun pasatu dira, eta Myanmarren oraindik bada laguntzarik jaso ez duen lekurik / bederatzi egun pasatu badira ere...).
Edo moduzko adiera errespetatzen ez duenean:
?Langile bat hil da gaur istripuz. Kiroldegi berria eraikitzeko obran ari zen, 12 metrotik behera erori denean (> Langile bat hil da gaur istripuz. Kiroldegi berria eraikitzeko obran ari zela, 12 metrotik behera erori da).
EUSKALTZAINDIA (2005). Euskal Gramatika. Lehen Urratsak VI (EGLU VI). Bilbo: Euskaltzaindia (81).
GARZIA, Juan (1997). Joskera lantegi, HAEE-IVAP.
EHUko Euskara Zerbitzua (2013). "-eNEAN perpausak: erabilera desegokiak", Ehulkuren aholku guztiak.
EHUko Euskara Institutua (2012). "Sasimenderatuak: -nean", Kalkoen Behatokia.