(...) iragaiten, / zur eta harri gaintikan, // xurikan, makhila gorrain, habelekin xüxen joiten . "À précipiter troncs d'arbre et blocs de pierre". Casve SGrazi 148. c) (Tras ines.). Por, a lo largo de. Eskaleretan gaindikan zuen / arrastoa're utzia . Mattin 38. (...)

(...) gaindika . I . (Adv.). 1. ( H ), gaintika ( S, R; HeH Voc s.v. gaindiro ) Ref.: A ( gaintika ) ; Gte Erd 288 . Abundantemente, en gran cantidad, rebosando; completamente. " Neurria gaindika eman diot, je lui ai donné la mesure comble. Pozez (...)

(...) -MAKILA . " Xokolet-makhila, moulin de chocolatière" Dv. TXOKOLATE-ONTZI (H (); xokolet-untzi L, BN, S ap. Lh; Dv). " Txokolate-ontzia, vase qui sert à préparer le chocolat" H. TXOKOLATE-PRESA . Taza de chocolate. " Xokolat-presa, une tasse de chocolat" Lh (s (...)

(...) txokolate . ( V-gip, G-azp-nav; Lar , Añ , Izt 29r), xokolate ( H ), xokolat ( Arch Gram 142, H ), xokolet ( L, BN, S; Dv ), xokolot ( L, BN, S ), xakolet ( L, BN; Hb ), xakolat ( Gèze ), txakolat ( S ), zokolet Ref.: Lh ( xakolet, txakolat (...)

(...) . Matar. Makhila gorriekin zien [etsaiak] / bederazka ürhentürik . Casve SGrazi 162. URREN-PEITURIK . A falta de acabar. Ezenez eskasik utziten balute [lana] / ed' urhent-peiturik zenbait eretzetan . O Po (ed. Michel) 249. (...)

(...) urrendu . Tr. En la tradición suletina se documenta la forma ürhentü (el ürrentü de Constantin se debe sin duda al editor). Hay hurrendu en Duhalde y HeH, GH, urrendu en Lhande (en guipuzcoano), Inza y Mirande ( h- en la ed. de HaurB a cargo de (...)

(...) dire] xingolak aintzin-gibeletan . Monho 34. Xingola dariote makhila multzuei / zezenaren lephoan artexki lothuei. Hb Esk 224. Eta hura moredinezko xingola batez lothuko duzu . Dv Ex 28, 37 (Ol txingola-ubelez; Ker, BiblE lokarri, Bibl kordoin (...)

(...) 1 xingola . 1. ( L-ain, BN, S ap. A ; SP , Ht VocGr 419, Arch VocGr 191, VocBN , Gèze , Dv , H ), txingola ( Lar ). Cinta. "Ruban" Lecl, VocBN, Gèze y Dv. . "Colonia, sedazko txingola " Lar . "Ruban, tissu mince et étroit de fil, de soie, de laine (...)

(...) irudirik, eta presenta zedin Aingeru bat, ziostala, Iaiki adi, eta neurt itzak Iainkoaren tenplea eta aldarea, eta hartan adoratzen dutenak . Lç Apoc 11, 1 ( TB, Ur (V), Ol zigor, Dv neurtzeko makhila, Echn bara, Ip zaharo, IBk neurtzeko haga ) . Horra (...)

(...) 1 berga . 1. ( L, B, BN-baig ap. A ; SP , Deen I 106, Ht VocGr , Lar , Lecl , Arch VocGr , Hb , Dv , H , VocB ). Verga, vara para medir. " Beerga, kvarde, [Massstock; vara que sirve para medir]" Deen I 106. "Aune" SP, Ht VocGr, Lecl, Arch Voc (...)

(...) sarrarazi ziozkaten buru fuinetan barna, makhila ukhaldika . Jnn SBi 29. Elhorrizko koroa buru fuinetan . Lap 260 (V 118) . Kalamu liho [pipatu] horrek buru fuinak harrapatzen diotzate eta osagarrian eta adimenduan kalte handia egiten . Prop 1898, 280. ( s (...)

(...) 1 burmuin . ( Lar ( -uñ- ) , Hb ), burumuin ( L-ain, BN ap. A ; Ht VocGr 338, Lecl , Hb , vEys (G) , Bera ), burfuin ( Dv ), buru-fuin ( -uñ Lc ap. A; -uñ Urt Gram 19 y V 34, Hb, vEys (BN) ), buru-hun ( SP, Arch UFH (S), vEys (L), Casve ), burhun (...)

(...) zimur ta urritz-biur baten kondaira izan ezik? Berron Kijote 17. HURRITZEZKO (V-gip ap. Elexp Berg; Dv). De madera de avellano. " Urritzezko makhila " Dv. Urritzezko biur batekin besamenka eramaten zitun neskak azao berriak . TAg Uzt 159. Aren altzar (...)

(...) hurritz . Onom.: Garcias frater eius de Urrexola. (1149) Arzam 433. Bustaliza de Urriçaga. Lac VM 42. 1. ( u- V-gip, G-goi-to-nav, AN-5vill-ulz-egüés-ilzarb-olza, L, B, BN, Ae, S; SP, Urt V 388, VocBN, VocCB, LandHizt 366, Dv, H (V, G)), urriz (...)

(...) , de metra . Metra bat naski eskas diteken makhila . Hb Esk 224. Hameka metra lüze eta laur metra eta erdi largo . Ip Hil 137s. Bortz metra gorako pareta . Zby RIEV 1908, 86. Luzeerea 29 neurkin edo metrokoa da . A Ezale 1898, 10. Ehun metraren (...)

(...) 1 metro . 1. ( V-arr-gip, G-azp-gip, AN-5vill, B ), metra ( L, BN, S ), metre ( BN-arb; H ), metru Ref.: Urkia EEs 1930, 29; Lh y Lrq ( metra ); Elexp Berg ; Gte Erd 215. . Metro (medida de longitud). Tr. Documentado desde mediados del s. XIX (...)

(...) , aranak . VMg 11. Zure aitak esan dit, nere maite polita / mispirak dazkatzula usteltzen jarrita . Izt Po 118 (118 mispera ; C 137 mizpira ). Ah, zer makhila dudana, / mizpira finik-finena! In Arb Igand 44. Millekotak ta priskuak / datoz batera bitzuak (...)

(...) 1 mizpira . Tr. La forma mizpira es la única documentada en la tradición septentrional y es empleada tbn. por Iztueta (junto a mispira y mispera ), Iraola, Orixe, Munita (64), Ostolaiz (58) y Zendoia (197); se encuentra tbn. en la versión (...)

(...) , ukaraiak eta belaunpeak ubendustatu zitue . A Aezk 188. Ukarea moztera utz nezake, gizon hura ez dela eskualduna . JE Ber 47. Makhila ukharetik dilindan . Lf Murtuts 41. Etziramon goxoa nun, ukaraiak igurtziz . Or Poem 547. Ukhareetan bazituen zain dobleak (...)

(...) ukarai . Tr. Usado desde finales del s. XVIII por autores septentrionales y navarros; en el XX tbn. lo emplean algunos occidentales cultos. Además de uk(h)arai (única var. documentada hasta los últimos años del s. XIX), hallamos ukharei y ukhari (...)